تحقیق سیستم گرافولوژی دست نوشته فارسی به کمک کامپیوتر (docx) 98 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 98 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
Contents TOC \o "1-3" \h \z \u فصل 1:کلیات تحقیق PAGEREF _Toc530819829 \h 51-1گرافولوژی PAGEREF _Toc530819830 \h 61-2اهمیت و ضرورت تحقیق: PAGEREF _Toc530819831 \h 61-3اهداف تحقیق PAGEREF _Toc530819832 \h 7فصل 2:مبانی نظری و پیشینه تحقیق PAGEREF _Toc530819833 \h 92-1 مبانی نظری تحقیق PAGEREF _Toc530819834 \h 9سه نوع گروه بندی که امروز مورد استفاده در خط شناسی میباشد به شرح زیر میباشد: PAGEREF _Toc530819835 \h 10طبقه بندی بقراط: PAGEREF _Toc530819836 \h 10شکل (2-1) نمونه ای از یک خط موزون] 1 [ PAGEREF _Toc530819837 \h 18شکل( 2-2 )نمونه هایی از حاشیههای متفاوت] 1 [ PAGEREF _Toc530819838 \h 20نظم یا بی نظمی: PAGEREF _Toc530819839 \h 20کج نویسی: PAGEREF _Toc530819840 \h 21جهت خطوط: PAGEREF _Toc530819841 \h 222-2 پیشینه تحقیق PAGEREF _Toc530819842 \h 22جدول (2-1) تصميم گيري گرافولوژي درباره درشتي كلمات]6[ PAGEREF _Toc530819843 \h 23جدول (2-2) تصميم گيري گرافولوژي درباره ميزان فاصله بين خطوط]6[ PAGEREF _Toc530819844 \h 23شکل (2-3) یک نمونه ورودي و خروجي در سيستم CAG ]9[ PAGEREF _Toc530819845 \h 26فصل 3 :روش تحقیق PAGEREF _Toc530819846 \h 273-1 مقدمه PAGEREF _Toc530819847 \h 283-2 ایجاد پایگاه داده PAGEREF _Toc530819848 \h 283-2-1 پرسشنامه شخصیتی MMPI PAGEREF _Toc530819849 \h 29مقیاس های پرسشنامهMMPI به دو دسته تقسیم میشوند: PAGEREF _Toc530819850 \h 32الف ) مقیاس های اعتباری PAGEREF _Toc530819851 \h 32ب ) مقیاس های بالینی PAGEREF _Toc530819852 \h 33خصایص و مشکل مراجع شش بعد مهم دارند: PAGEREF _Toc530819853 \h 353-3 جامعه آماری PAGEREF _Toc530819854 \h 363-3-1 ملاحضات اخلاقی PAGEREF _Toc530819855 \h 373-4 نمونه دستخطهای پایگاه داده ارائه شده PAGEREF _Toc530819856 \h 37شکل (3-1) یک نمونه از دستخط ریز PAGEREF _Toc530819857 \h 39شکل )3-2( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-1( PAGEREF _Toc530819858 \h 39شکل (3-3) نمونهای از دستخط با جهت پایین رونده PAGEREF _Toc530819859 \h 41شکل )3-4 ( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-3( PAGEREF _Toc530819860 \h 41شکل (3-5) نمونهای از دستخط درشت با حاشیههای پهن از اطراف PAGEREF _Toc530819861 \h 43شکل )3-6( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-5( PAGEREF _Toc530819862 \h 43شکل (3-7) نمونهای از دستخطی با حرکات دست و قلم به سمت راست و پایین PAGEREF _Toc530819863 \h 44شکل )3-8( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-7( PAGEREF _Toc530819864 \h 44شکل(3-9) نمونهای از دستخطی با جهت پایین و حاشیه زیاد از سمت چپ PAGEREF _Toc530819865 \h 46شکل )3-10( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-9( PAGEREF _Toc530819866 \h 46شکل (3-11) نمونهای از نوشتهای محکم PAGEREF _Toc530819867 \h 47شکل )3-12( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-11( PAGEREF _Toc530819868 \h 483-5 نتایج کلی پرسشنامهMMPI PAGEREF _Toc530819869 \h 48شکل(3-13) نتیجه کلی پرسشنامه مددجویان شهر سمنان PAGEREF _Toc530819870 \h 49شکل (3-14) نتیجه کلی پرسشنامه دانشجویان پسر PAGEREF _Toc530819871 \h 50شکل (3-15) نتیجه کلی پرسشنامه دانشجویان دختر PAGEREF _Toc530819872 \h 50فصل 4:شبیه سازی PAGEREF _Toc530819873 \h 514-1 پیش پردازش PAGEREF _Toc530819874 \h 514-2 استخراج ویژگی PAGEREF _Toc530819875 \h 54ویژگی ها ونحوه استخراج آنها در کارهای قبلی به شرح زیر می باشد: PAGEREF _Toc530819876 \h 55الف) تعداد خطوط اصلی نوشتار PAGEREF _Toc530819877 \h 55ب) طول خط اصلی نوشتار PAGEREF _Toc530819878 \h 55ج) زاویه حرکت خط اصلی نوشتار PAGEREF _Toc530819879 \h 56د)فشردگی متن PAGEREF _Toc530819880 \h 57ه)درشتی خط PAGEREF _Toc530819881 \h 59و)شکل حاشیه PAGEREF _Toc530819882 \h 60ز)زاویه کشید گی حروف به بالا و پایین PAGEREF _Toc530819883 \h 61ک) لرزش PAGEREF _Toc530819884 \h 61ویژگیها و نحوه استخراج آنها در این تحقیق به شرح زیر میباشد: PAGEREF _Toc530819885 \h 62الف) تعداد خطوط اصلی نوشتار PAGEREF _Toc530819886 \h 62ب)حاشیه متن PAGEREF _Toc530819887 \h 62ج)درشتی خط PAGEREF _Toc530819888 \h 62ه)شیب خط PAGEREF _Toc530819889 \h 634-2-1 بررسی نمونههایی از دستنوشتهها و خروجی الگوریتم استخراج ویژگی PAGEREF _Toc530819890 \h 63جدول (4-1) خروجی الگوریتم استخراج ویژگی برای نمونهای از دستنوشتهها PAGEREF _Toc530819891 \h 65شکل(4-1) نمونهای از دستخط با جهت پایین و حاشیه زیاد PAGEREF _Toc530819892 \h 66شکل(4-2) نمونهای از دستخط با جهت پایین و حاشیه کم PAGEREF _Toc530819893 \h 66شکل(4-3) نمونهای از دستخط درشت و حاشیه کم PAGEREF _Toc530819894 \h 68شکل(4-4) نمونهای از دستخط ریز و حاشیه کم PAGEREF _Toc530819895 \h 684-3 گروه بندی ویژگی ها PAGEREF _Toc530819896 \h 684-3-1 مروری بر ابزارهای ماشین PAGEREF _Toc530819897 \h 69سییتم استنتاج فازی PAGEREF _Toc530819898 \h 70ماشین بردار پشتیبان (SVM) PAGEREF _Toc530819899 \h 704-3-2 بحث PAGEREF _Toc530819900 \h 714-3-3 درخت تصمیم PAGEREF _Toc530819901 \h 724-3-3-1 الگوریتم ID3 PAGEREF _Toc530819902 \h 734-3-4 شبیه سازی الگوریتم پیشنهادی PAGEREF _Toc530819903 \h 75جدول (4-2) گروه بندی شخصیت افراد PAGEREF _Toc530819904 \h 75جدول (4-3) گروه بندی شخصیت افراد مورد استفاده در شبیه سازی PAGEREF _Toc530819905 \h 76جدول (4-4) دادههای آموزشی PAGEREF _Toc530819906 \h 774-5 نتایج PAGEREF _Toc530819907 \h 78جدول شماره (4-5) بررسی نتایج استخراج ویژگی PAGEREF _Toc530819908 \h 794-5-2 تشخیص انسانی PAGEREF _Toc530819909 \h 794-5-3 راستیآزمایی با پرسشنامه شخصیتی MMPI PAGEREF _Toc530819910 \h 804-6 مقایسه با دیگر روشها PAGEREF _Toc530819911 \h 80فصل 5:نتیجه گیری PAGEREF _Toc530819912 \h 825-1 ویژگیهای این تحقیق PAGEREF _Toc530819913 \h 835-2 پیشنهادات برای کارهای آتی PAGEREF _Toc530819914 \h 83پیوستها PAGEREF _Toc530819915 \h 84ضمیمه الف - توضیحات تابع classregtree PAGEREF _Toc530819916 \h 85ضمیمه ب - سوالات آزمون MMPI PAGEREF _Toc530819917 \h 89ضمیمه ج - درخت تصمیم حاصل از شبیه سازی PAGEREF _Toc530819918 \h 95فهرست منابع PAGEREF _Toc530819919 \h 95
فصل 1:کلیات تحقیق
دراین فصل مقدمهای برعلم گرافولوژی و ایده اصلی قوانین آن بیان میشود و سپس اهمیت و ضرورت تحقیق و هدف این تحقیق تشریح میگردد.
گرافولوژی
تحقیقات روانشناسی نشان داده است که بسیاری از ویژگی های اخلاقی و رفتاری افراد مختلف را میتوان از بررسی دست نوشته های آنها استخراج کرد. خط شناسی علمی را ((گرافولوژی)) مینامند. دستخط همانند حرکات دست و سرهنگام سخن گفتن، طرز راه رفتن و اشارات صورت یک حرکت معنی دار است. حرکات یاد شده در بالا دوام و استمراری ندارند، در صورتیکه یک خط بر کاغذ، اثری است که باقی می‌ماند و احساس نویسنده آن را در هنگام نوشتن که با انبساط خاطر و یا با شک و تردید یا با عکس العمل فرد در مقابل واقعیت‌ها انجام شدهاست منعکس میسازد. اسلوب نوشتن هرچه باشد، نسخ یا نستعلیق، کتابی یا چاپی و یا بر اساس سرمشق‌های خوشنویسی، نویسنده برحسب خلق و خوی و یا طبع و سرشت خود، کم کم از آن دور میشود. مهارت یک خط شناس عبارتست از : تشخیص خطوط اصلی خلق و خوی یک فرد و تعیین قوایی که در درون او باعث تقویت و یا ضعف نفسانی اش می شوند و تعادل یا ناپایداری او را به وجود می آورند. خلاصه باعث تعیین شخصیت و موجودیت او هستند.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
بطور کلی و مختصر میتوان گفت که به دو علت زیر از یک خط شناس میخواهند که در ماجرایی دخالت و کمک کند :
میخواهند یک فرد خارجی را در یک محیط مشخص وارد کنند. این محیط ممکن است خانواده، محیط کار و یا نهاد سیاسی یا حکومتی باشد.
چنانچه معلوم و مشهود گردد که در یک محیط مشخص هماهنگی وجود ندارد و میخواهند یک فرد ناباب را از آن محیط خارج سازند 1.
در فرانسه، مهمترین کاربرد گرافولوژی گزینش متقاضیان استخدام است. بعضی از شرکتها، خصوصاً در اروپا، تحلیل دست نوشته متقاضیان استخدام را روی فرم های تقاضا به عنوان یکی از شاخصهای انتخاب آنها در نظر می گیرند. در ضمن دست نوشته افراد می تواند بیانگر بعضی اختلالات روانی آنها نیز باشد که به کمک آن میتوان به پیشرفت معالجه بیماران روانی کمک کرد . بدیهی است استفاده از گرافولوژی در مقایسه با تکمیل پرسشنامه های مربوط به آزمونهای روانشناسی باعث صرفه جویی فراوان در وقت و همچنین اجتناب از مشکلات عدم پاسخگویی صحیح به سوالات میباشد . ضمناً از بعضی ویژگی های دستخط میتوان در تشخیص هویت و یا تعیین جعلی بودن اسناد و مدارک دستنویس نیز استفاده کرد .
اهداف تحقیق
گرافولوژی میبایست توسط خط شناسان زبر دست انجام شود تا کمتر در این امر اشتباه صورت پذیرد و تعداد خط شناسان زبر دست محدود میباشد. با توجه به کاربردهای فراوان گرافولوژی، در این پایان نامه سیستم گرافولوژی دست نوشته فارسی به کمک کامپیوتر ارایه نمودهایم.
فصل 2:مبانی نظری و پیشینه تحقیق
در این فصل پارامترهایی که در گرافولوژی استفاده میشوند به همراه مثال ارائه میگردد. در ضمن از آنجایی که خطشناسان باید در مورد خصوصیات روانشناختی افراد آگاهی داشته باشند، در این فصل بطور خلاصه گروههای خلق و خوی و یا طبایع مردمی مورد مطالعه قرار میگیرد و نهایتاً به بررسی کارهای قبلی در زمینه گرافولوژی به کمک کامپیوتر میپردازیم.
2-1 مبانی نظری تحقیق
خط شناسی علمی را ((گرافولوژی)) مینامند و منظور علم و یا فنی است که با مطالعه خط یک فرد، شخصیت و یا خلق و خوی و یا چگونگی روان او را، میتوان تشخیص داد. بررسی یا امتحان یک نوشته (یک خط) علاوه بر جنبه علمی و تحقیقی آن، در بیشتر موارد، انگیزهای دارد. یک خط شناس مانند صیادی است که به شکار علایم و نشانهها میرود. هیچ دو دستخطی مثل اثر انگشت، دقیقا یکسان نیستند. دستخط هر کس، یگانه و منحصر به فرد است. الگوهای نوشتاری هیچکس با کس دیگر به هیچ وجه مطابقت ندارد. اسلوب نوشتن هرچه باشد، نسخ یانستعلیق، کتابی یا چاپی و یا بر اساس سرمشق‌های خوشنویسی، نویسنده برحسب خلق و خوی و یا طبع و سرشت خود، کم کم از آن دور میشود. خلق و خوی یک فرد در ((من)) که وی به هنگام صحبت بکار میرود خلاصه میشود و آن ثمره سخت پیچیدهای است که از میراث ها و عوامل فیزیولوژی، قبل و بعد از تولد و همچنین تجربهها، دانش آموزیها و دانش اندوزیها در او به وجود آمده است. یک خط شناس برای راهیابی و پیشبرد کار خود باید به خواص اصلی خلق و خوی و قوانینی که آنها را بهم مربوط میسازد، علم داشته باشد.
سه نوع گروه بندی که امروز مورد استفاده در خط شناسی میباشد به شرح زیر میباشد:
طبقه بندی بقراط
طبقه بندی مکتب ((هلندی- فرانسوی))
گروه های روانشناسی که توسط ((یونگ)) ارائه شده است
طبقه بندی بقراط:
قدیمیها خون را ترکیبی از چهار خلط میدانستند و طبایع بشر را بر حسب تسلط یا برتری یکی از آن چهار خلط در خون طبقه بندی میکردند. این چهار گروه عبارتند از:
الف: تسلط صفرای سبز یا صفراوی مزاج ها: این افراد مردمانی با اراده، با انرژی، مقاوم، با شهامت، پیگیر، بلند پرواز و سختگیر برای خود و سایرین هستند.
ب: عصبی مزاج ها: بیش از اندازه حساس و بیش از حد تاثیر پذیرند.
ج: دموی مزاج ها: مردمانی با چهره ای گشاده، خوش خوی، خوش بین، خوش حال، خوش رفتار و پر تحرک میباشند.
د: لنفاوی مزاج ها: افراد این گروه معمولا دارای حرکاتی کند و بیانی یکنواخت اند، دیر تصمیم میگیرند، حساسیت آنها قوی نیست و تحرک چندانی ندارند .
خلق و خوی افراد به ندرت با یکی از حالات ذکر شده، بطور کامل، تطبیق میکند. معمولا شدت یکی از این طبایع به وسیله سه تای دیگر تا اندازه ای تعدیل و تصیح میشود.
مکتب هلندی- فرانسوی:
مکتب خلق و خوی شناسی ((هلندی- فرانسوی))، خلق و خوی اشخاص را برحسب سه ویژگی تشکیل دهنده آن طبقه بندی میکند: حساسیت، فعالیت، عکس العمل در مقابل مشاهدات.
الف: حساسیت: حساسیت یک منبع انرژی روانی است. همی ما به درجه ای حساس هستیم و در مقابل لرزش های روانی کم و بیش واکنش نشان میدهیم ولی فرد حساس از لحاظ خلق و خوی با فرد غیر حساس از لحاظ زیادی ارتعاشات روانی و یا از ضعف موضوع و یا موردی که آن را تولید میکند تشخیص داده میشود.
ب: فعالیت: کسی را فعال میدانیم که با اراده درونی خود و برحسب آن عمل کند . فرد غیر فعال بر خلاف نیروی باز دارندهاش دست به کاری میزند و آنهم موقعی که دیگر چارهای ندارد در این مرحله هم فقط آنچه باید بکند انجام میدهد نه بیشتر.
ج: واکنش مشاهدات: هر چیزی که ما میبینیم دو نوع اثر در ما میگذارد. یکی اثر فوری یا آنی و دیگری اثر عمیق یا دائمی و در این زمینه افراد را میتوان به دو گروه تقسیم کرد :
آنهایی که فورا تحت تاثیر مشاهدات خود قرار میگیرند و بی مطالعه عمل میکنند.
آنهایی که اثر اولیه باعث میشود به تفکر بپردازند و از مشاهدات خود نتیجه بگیرند.
با ترکیب این سه ویژگی اصلی که یاد شد (حساسیت ، فعالیت، واکنش مشاهدات) می توان هشت نوع خلق و خوی در نظر گرفت. خلق و خوی شناسان برای هر نوع نامی را در نظر گرفتند، بدین قرار:
1- حساس – غیر فعال- گروه اولی ها یا عصبی ها
2- حساس – غیر فعال- گروه ثانوی ها یا احساساتی ها
3- حساس –فعال- گروه اولی ها یا کج خلق ها – زود خشم ها
4- حساس –فعال- گروه ثانوی ها یا مشتاقان - شیفتگان
5- غیرحساس –فعال- گروه اولی ها یا دموی ها – واقع بین ها
6- غیرحساس –فعال- گروه ثانوی ها یا بلغمی ها- بی جوشش ها
7- غیرحساس – غیر فعال- گروه اولی ها یا بی حالتها – بی شکلها
8- غیرحساس – غیر فعال- گروه ثانوی ها یا بی حس ها – سست ها
نظریه یونگ درباره روانشناسی شخصیت های مختلف
یونگ با در نظر گرفتن وضع دو گونه ای : برون گرایی- درون گرایی، دو جهتی را که انرژی روانی میتواند انتخاب کند را توصیف کرده است.
برون گرایی: حرکتی است که ما را به سوی جهان برون از خویشتن میراند و برای تسخیر دنیای بیرون که شامل اشیاء و افراد جاندار می شود، مجهز و آماده میسازد.
درون گرایی: برعکس ما را از حرکت باز می دارد و در درون خودمان نگاه می دارد.
برون گرا را معمو لا با صدای بلندش و حرکات دست وپا و ولخرجی اش میشناسند و درون گرا را با گوشه گیری ، عجب و خجالتش. البته درون گرا و برون گرای کامل وجود ندارد. به غیر از دو جهت اصلی درون گرایی و برون گرایی که انرؤی روانی در آنها جریان پیدا میکند. این انرژی در مردم به چهار شکل مختلف ظاهر میشود که یونگ آنها را عوامل روانی مینامد و عبارتند از : اندیشه – احساس – تاثیر(دریافت به وسیله حواس پنجگانه) – مکاشفه(احساس پیش از وقوع)
اندیشه: عاملی است روانی که بین افکار و اشیاء روابطی منطقی و درخور انطباق ایجاد میکند.
احساس : عاملی است که قبول یا رد یک شی را تشخیص میدهد بی آنکه دلیلی برای خوش بینی یا بد بینی ارائه دهد.
تاثیر : عاملی است که سبب درک احساس میشود.
مکاشفه : در این مورد انسان آنچه را هست نمی بیند، بلکه آنچه را که باید باشد ادراک میکند.
یونگ اندیشه و احساس را عوامل اصلی نام نهاده است این دو نمی توانند برتخیل ها متفقاً تاثیر داشته باشند. زیرا زمانی که استدلال میکنیم، نمی توانیم احساسی باشیم و اگر در مقابل چیزی روی خوش نشان می دهیم و یا از آن روی برمی گردانیم، دلیلی برای این خوشی یا نفرت نمیتوانیم ارائه دهیم. یونگ مکاشفه و تاثیر را عوامل غیر اساسی میداند و این دو را مانند اندیشه و احساس در برابر یکدیگر قرار میدهد.
هر یک از انواع خلق و خوی به دوگونه درونی و برونی مورد بررسی قرار میگیرد و شش گروه زیر را تشکیل میدهد:
1- متفکر برون گرا2- متفکر درون گرا3- احساساتی برون گرا 4- احساساتی درون گرا
5- تاثیر پذیر و برون گرا 6- تاثیر پذیر و درون گرا 7- با مکاشفه و برون گرا 8-مکاشفه گر و درون گرا
هر فرد در تقاطع چند نوع خلق و خوی مختلف قرار میگیرد و در عین حال به یکی از آنها تعلق بیشتری دارد.
مهارت یک خط شناس عبارتست از : تشخیص خطوط اصلی خلق و خوی یک فرد و تعیین قوایی که در درون او باعث تقویت و یا ضعف نفسانی اش میشوند و تعادل یا ناپایداری او را به وجود میآورند. خلاصه باعث تعیین شخصیت و موجودیت او هستند.
در میان افراد یک نفر به سمت چپ و دیگری به سمت راست منحرف میشود. یک نفر روبه بالا می‌نویسد و یکی روبه پایین. بعضی‌ها تودرتو می‌نویسند و بعضی با فاصله. یکی تند و سریع می‌نویسد در حالیکه دیگری با خودداری می‌نویسد. این تفاوت‌ها را در هنگام نوشتن به گرایش‌های مختلف خلق و خوی نویسنده نسبت میدهند. چون خط فارسی از راست شروع میشود و به طرف چپ پیش میرود، سمت راست مبدأ و سمت چپ کاغذ مقصد عمل است. در هر نقطه از خط که قلم بایستد، آنچه در طرف راست واقع میشود مانند گذشته‌است و نمایشگر خود نویسنده‌است و آنچه در طرف چپ قرار دارد مانند آینده‌است و نمایشگر آنچه در بیرون قرار دارد که افکار نویسنده به آن متوجه‌است. پس نتیجه میگیریم که هر حرکتی که مسیر نوشته را به سمت چپ شدت می‌بخشد، علامت آن است که نویسنده تمایل دارد از لاک خود خارج شود و یا به سوی فرد دیگری گرایش دارد. در واقع نوشته پیش رونده اثر فعال بودن و برون گرایی نویسنده را منعکس میسازد.
از ابتدای کار خط شناسان دریافته بودند که خط افرادی که شهرت طلب بودند و یا جنب و جوش، تمایل شدید به چیزی یا کسی و خود پسندی داشتند هنگام نوشتن در قسمت وسط به بالا پهن تر و گشادتر میشود بر عکس قوه غریزه های مربوط به حیات یا زندگی با تمایلات مادی باعث میگردد که منطقه پایین نوشته (از وسط به پایین ) توسعه پیدا میکند و گشادتر و یا فراخ تر نوشته میشود و به اصطلاح قلم از بالا به پایین شیرجه میزند.
توسعه یافتن منطقه میانه با تالمات، تاثرات خاطر در ارتباط میباشد. حرکات دست و قلم که به طرف چپ و بالا پرتاپ شدهاند دلیل بر استقلال شهامت و برائت از همه ناهنجاریها بی نظمی و طغیان میباشد. اگر حرکات قلم به طرف چپ و پایین باشد دلیل بر لجاجت و خود سری و گهگاه بدبینی و دلسردی میباشد.
اگر حرکت قلم به طرف راست و سمت بالا باشد، نویسنده آن دارای طبع ستیزه جویی و مخالفت یا لجبازی درونی و دور ساختن هوسها میباشد در صورتیکه حرکت به طرف راست و پایین دلیل بر خودخواهی و تمایل به احتکار است .
توجه به مراتب زیر و مراعات آنها در موقع ارزیابی خط ضروری است.
الف: درجه راحتی آن : یعنی این خط در شرایط عادی و بدون تکلف و آزادانه نوشته شده است ؟ یا نه
ب: درجه پویایی: انرژی روانی و معنوی نویسنده نوشته را پر مایه و مستحکم و پویا می سازد. پویایی خلق و خوی در شدت حرکات دست او در هنگام نوشتن به خارج بروز میکند. برعکس ضعف و بی قیدی در نوشته به شکل پهن و بدون بر جستگی و وارفتگی مشاهده میشود.
درجه هماهنگی:
تناسب، نظم، واضح نوشتن، سادگی نشاندهنده هماهنگی در تمایلات، خلق و خویی متعادل و اجتماعی بودن است و بی تناسبی ها، درهم و برهم بودن، درشتی ها و پیچیدگی نوشته، عدم هماهنگی در تمایلات و سلیقه و احساسات پیش پا افتاده را نشان میدهد.
درجه موزون بودن و ابتکار آن:
موزونی وتناسب در مجموعه نوشته نشان دهندهی پایداری خلق و خوی و شکلهای ابداعی و موزون نشانهی تخیلات خلاقه و نبوغ در اختراع میباشد. شکل (2-1) نمونهای از یک خط موزون یا ریتم دار میباشد.
شکل (2-1) نمونه ای از یک خط موزون] 1 [
حاشیه گذاردن در یک طرف یا در هر دوطرف و یا پر کردن تمامی ورق کاغذ تفسیر و تعبیرهایی دارد.
نوشتهای که در آن قلم با حرکات دامنه دار و پهن و گشاد تمام کاغذ را میپیماید نویسندهای برون گرا داشته خوش نما و انحصار طلب دارد. نویسنده این قبیل نوشته ها دست و دلباز مهمان نواز و دلسوز است و همه جا خود میداند و بی تکلف عمل میکند .
نوشتهای که در آن تمام قسمت سفید صفحه کاغذ بطور فشرده و ریز ریز پر شده باشد دلیل بر آن است که نویسنده مایل است از تمام امکاناتش در زندگی استفاده کند (از دوستان، از نفوذش و ...).
نوشته چه بزرگ باشد چه کوچک اگر تمام سطح کاغذ را تا لبه خارجی آن پوشانده باشد دلیل بر برون گرایی خلق و خوی نویسنده و نیاز او به تبادل افکار با سایرین است.
اگر در صفحه کاغذ حاشیههایی در چهار طرف متن و مخصوصا در طرف چپ کاغذ در نظر گرفته شود، این خط مربوط به درون گراهایی فوق العاده حساس است که میخواهد با کناره گیری از دیگران زندگی داخلی خود را حفظ کند. اگر حاشیه ها خیلی پهن باشد. دلیل بر بزرگ منشی نویسنده میباشد.
مقرر است قبل از رسیدن به آخر صفحه کاغذ را برگردانند ولی نوشتهای که تا آخر صفحه نوشته است متعلق به اشخاص پر جوش و خروش و عاشق کار خودشان است.
کسی که اطراف و جوانب کار را در نظر دارد از آنچه برایش ناشناس است فاصله میگیرد و همیشه در فاصلهای از لبه کاغذ میایستد و اگر در شروع هر خط کمی به طرف راست پیشروی میکند شخصی خوددار و بدبین است و همیشه خود را در حالت دفاع قرار میدهد. درصورتیکه اشخاص پر تحرک و پر کار شروع هر خط را نسبت به خط قبل کمی به طرف چپ میرانند. چند نمونه از شکل های حاشیه را در شکل (2-2) می بینیم.
شکل( 2-2 )نمونه هایی از حاشیههای متفاوت] 1 [
فاصله:
فاصله در بین کلمات در یک نوشته نامنظم دلیل بر ضعف فکری و کمبود و ضبط و ربط کوششهای نویسنده است. نوشته فشرده متعلق به اشخاصی است که به محیط خارجی خود وابستگی دارند و فعال و پیشرو و پرحرف می باشند.
نظم یا بی نظمی:
نامنظمی فعال که با حرکات شدید و زیاده از حد و عجولانه قلم نمایان است نشان دهنده یک فعالیت بی تناسب و در هم وبرهم است.
نامنظمی غیر فعال و خموده که در آن حرکات قلم کندتر و نرم تر بوده و کلمات شکل و فرم مشخصی ندارند و اغلب ناتمام میباشند دلیل برخیالی و عدم پیش بینی ومسامحه نویسنده است.
کج نویسی:
نویسندهای که حروف را به طور عمودی وا میدارد تا بتواند بهتر از سایر حروف آنها را جدا کند مثل کسی است که از میان جمعی سفت و سخت رد شود بدون اینکه به آنها توجهی داشته باشد. بطور کلی نوشته عمودی نمایانگر انفراد و استقلال فکری، بی توجهی و عدم احساس در برابر سایرین است.
یک نوشته مورب یا خم شده به جلو یا به چپ نشان دهنده تمایل برای یک تماس نزدیک تر با مردم است. هر قدر نویسنده آن جهش عاطفی قوی تر به همنوعان داشته و کمتر می تواند جلوی آن را بگیرد. نویسنده خط مورب به طرف آینده پیش روی میکند. برعکس نوشته ای که خطوط راست آنها بطور معکوس و به طرف راست خم شده است نویسندهای بدبین دارد که در مقابل پیشنهادات عقب نشینی یا امتناع دارند و یا اشخاصی که خیلی حساس هستند که نمیخواهند دنیا را آنطور که هست قبول داشته باشند. درجه خم شدن حروف به چپ یا به راست از علاقه بسیار زیاد تا خودداری و مقاومت زیاد تغییر میکند.
ابعاد:
نوشته درشت (حروف وسط بین 4 تا 5 میلیمتر ارتفاع) نویسندهای برون گرا، مشتاق و دارای اعتماد به نفس دارد. چنانچه خط خیلی درشت (5 تا 7 میلیمتر ارتفاع) باشد نویسندهای متوقع، سیری ناپذیر و بوالهوس دارد که برای شخصیت دیگران احترامی قائل نیست.
نوشته ریز (حروف داخلی کمتر از5/1 تا 2 میلیمتر) نویسندهای درون گرا، فروتن، حقیقت بین و دارای تمرکز دارد.
نوشته خیلی ریز (از یک میلیمتر کوچکتر) نشان دهنده نیروی زندگی ضعیف فقدان جنب و جوش، خصت، کم رویی می باشد.
جهت خطوط:
خطوط پایین رونده دلیل بر سستی، غمزدگی، بدبینی و دلسردی است و خطوط بالا رونده گویای انبساط خاطر، خوش بینی، ذکاوت و پشتکار و بلند پروازی نویسنده است 1.
2-2 پیشینه تحقیق
در سال 1660 میلادی یک استاد فلسفه به نام ((بالدی)) و دو سال بعد کشیشی به نام ((میشون)) درباره شناسایی خلق و خوی و خصوصیات اخلاقی افراد، ضمن مطالعه خط و نوشتههایشان مطالبی اظهار داشتند و ادعا کردند از خط یک شخص میتوان به چگونگی رفتار و شخصیت او پی برد و با خلق و خوی او آشنا شد 1. در سال 1384 شمسی برای اولین بار گرافولوژی دست نوشته فارسی به کمک کامپیوتر در مقاله ای توسط احسان الله کبیر و علی بهرامی شریف بررسی شد و روشهایی برای استخراج خودکار برخی از ویژگی ها پیشنهاد شد. ویژگی هایی که در این تحقیق از دست نوشته ها استخراج گردید عبارتند از : شکل حاشیه، انبسساط کلمات (کشیدگی از همه طرف)، درشت نویسی، فشردگی متن، کجی متن، نسبت کشیدگی بالایی و پایینی به کشیدگی عرضی کلمات، زاویه کشیدگی عمودی حروف. آنها با توجه به ویژگیهای مذکور و قوانین موجود در مرجع[1] در مورد نویسنده دست نوشته ها تصمیم گیری نمودند. پس از آن افراد دیگری ضمن استخراج ویژگیهای دستخط با استفاده از برخی از طبقه بندها مانند شبکه های عصبی مصنوعی و سیستم استنتاج فازی نسبت به دسته بندی ویژگیها و تشخیص خصوصیات روانشناختی از روی دستخط اقدام نمودند.
در سال 1386 یاسر نوروززاده و همکاران، گرافولوژی را به کمک پردازش تصویر و سیستم استنتاج فازی، انجام دادند. آنها جهت استخراج ویژگیهای مناسب از دست نوشته فارسی از ویژگیهای معرفی شده در مرجع2 استفاده کردند و سپس ویژگیهای استخراج شده را به سیستم تصمیمگیری فازی دادند تا پس از استنتاج در قوانین فازی، خروجی مناسب را تولید کند که بیانگر ویژگیهای شخصیتی نویسنده دست نوشته است. سیستم فازی مذکور با استفاده از قوانین جداول 1و2 طراحی شده بود.
جدول (2-1) تصميم گيري گرافولوژي درباره درشتي كلمات]6[
تصميمدرشتي كلماتباهوش است و تمايل به تنهايي دارد.ریزميتواند مسايل را حلاجي كند.معمولیمهربان است و مساعدت ميكند.درشتبسيار اجتماعي است و نياز به شناخته شدن دارد.خیلی درشت
جدول (2-2) تصميم گيري گرافولوژي درباره ميزان فاصله بين خطوط]6[
تصمیمفشردگي متندر شرايط مختلف خوب تصميم گيري مي كند.بازديد محدود دارد و خسيس است.فشردههمه چيز در اطراف را تحت كنترل مي گيرد. متناسب
در سال 1391 مریم صابری اناری و همکاران، روی تعیین میزان کنترل احساسات در افراد با کمک گرافولوژی و سیستم استنتاج فازی تحقیق نمودند. آنها از شیب دستخط برای تشخیص سطح هیجانات و احساسات افراد استفاده کردند و شیب دستخطها را به پنج سطح : خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد تقسیم کردند و پس از استخراج ویژگیهای مورد نظر از دستخط افراد، با کمک سیستم استنتاج فازی به شناسایی هیجانات افراد پرداختند. مجموعه فازی شامل پنج ورودی است که شامل : ارزشها، شیب راست، شیب چپ و خط پایه و میزان کنترل احساسات میباشد. درجه هر ورودی مشخص میکند که به کدام مجموعه فازی تعلق دارد. تابع عضویت که تیین کنندهی تعلق هر کدام از ورودیها است بین 0 تا 100 درصد تعیین شده است. در سیستم فازی، روش ممدانی مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به مشخصات سیستم فازی طراحی شده 33 قانون برای تعیین سطح احساسات افراد تعریف شده است. ورودیها فازی شده و سپس به عنوان مقدم قوانین فازی مورد استفاده قرار گرفته است. اگر یک قانون فازی دارای چندین مقدم باشد از عملگر and برلی ارزیابی مقدم و به دست آوردن یک عدد مشخص استفاده نمودند.
در سال 1391 فرزین یغمایی و همکاران روی پیش بینی خصوصیات روانشناختی افراد از روی دستخط های فارسی تحقیق نمودند. آنها ضمن استخراج ویژگی از دست نوشته، از شبکه عصبی جهت پیش بینی پارامترهای موثر در روان شناسی بر اساس دست نوشته استفاده نمودند. آنها ابتدا آزمون روانشناختی MMPI از افراد گرفتند و سپس با استفاده از شبکه عصبی ارتباط بین دست نوشتهها و ویژگیهای شخصیتی افراد پیدا کردند. برای شبیه سازی آزمون MMPI از یک شبکه عصبی سه لایه با آموزش ساختار پس انتشار خطا استفاده کردند. ساختار طبقه کننده مورد بررسی در این روش یک شبکه عصبی سه لایه با 8 ورودی و 11 خروجی و 2 نرون میانی است.
در سال 1392 فرزین یغمایی و همکاران روی تاثیر حالت روحی عجله بر روی دستخط های زبان فارسی با استفاده از شبکه عصبی تحقیق نمودند. آنها نرم افزاری پیاده سازی کردند که با استفاده از آن میتوان با در دست داشتن دستخطهای مختلف، دستخط با عجله، تشخیص داده شود.
در زمستان 1392 یاسر نوروززاده و حسین نظام آبادی پور نسبت به ارائه ویژگیهای دیداری جدیددر تصویر دستنوشته فارسی برای تشخیص روحیات افراد اقدام نمودند. ویژگیهای مذکور برای تشخیص نوع دستنوشته از لحاظ نظم و عدم تساوی حروف به کار میرود .
سيستمهاي مختلف گرافولوژي كامپيوتر براي زبانهاي انگليسي، ايتاليايي و اسپانيايي ارائه شده است. معرو فترين اين سيستمها عبارتند از:
الف) سيستم آناليز دستنوشته شيلا لوو: در اين سيستم كه براي دستنوشته انگليسي طراحي شده است، آناليز كامپيوتري صورت نمي گيرد. اين سيستم با جمع آوري نمونه هاي مختلف به كاربر اين امكان را ميدهد كه دستخط خود را از نظر ويژگيهاي مختلف با نمونههاي موجود در سيستم مقايسه كند و بر اساس انتخابهاي كاربر، تصميمگيري گرافولوژي صورت ميگيرد. اين سيستم علاوه بر معرفي معيارهاي شخصيتي، شغل مناسب را نيز براي صاحب دست خط پيشنهاد ميدهد.
ب) سيستمCAG: تنها سيستم كاملاً كامپيوتري كه نياز به كاربر متخصص ندارد، سیستم CAG است. اين سيستم گرافولوژي به كمك كامپيوتر، در سال 1997 در دانشگاه ايالتي نيويورك براي دستنوشته انگليسي طراحي و ساخته شد. تصوير ورودي اين سيستم، متن دستنوشته است. در مرحله پيشپردازش، تصوير باينري ميشود، نويزها حذف ميشوند و سپس تصوير دستنوشته به خطوط مختلف بخشبندي ميشود. از روي خطوط به دست آمده، حاشيههاي متن، فاصله خطوط، جهت خطوط، زاويه كشيدگي عمودي و نسبت نواحي بالايي، پاييني ومياني به دست میآيند و براساس ويژگيهاي به دست آمده تصميمگيري گرافولوژي انجام ميشود.
شکل (2-3) یک نمونه ورودي و خروجي در سيستم CAG ]9[
فصل 3 :روش تحقیق
در این فصل ضمن بیان لزوم ایجاد پایگاه داده، در خصوص انتخاب جامعه آماری و چگونگی ایجاد پایگاه داده توضیح داده میشود. سپس پرسشنامه شخصیتیMMPI ، که پرسشنامه مورد استفادهی ما در این تحقیق بود، تشریح میشود و نهایتاً نمونههایی از دستخطهای پایگاه داده ارائه شده به همراه نتایج پرسشنامه شخصیتی MMPI مربوطه، نمایش داده و تحلیل میشود .
3-1 مقدمه
جهت انجام این تحقیق ابتدا نیازمند به یک پایگاه داده بودیم. ولی هیچ پایگاه دادهای توسط محققان قبلی ارایه نشده بود. لذا تصمیم گرفتیم یک پایگاه داده ایجاد نماییم. مرحله بعدی کار استخراج ویژگی ها بود و مرحله آخر دسته بندی به کمک درخت تصمیم انجام شد.
3-2 ایجاد پایگاه داده
جهت انجام این تحقیق ابتدا نیازمند به یک پایگاه داده بودیم. ولی هیچ پایگاه دادهای توسط محققان قبلی ارایه نشده بود. لذا تصمیم گرفتیم یک پایگاه داده ایجاد نماییم.
نیاز تحقیقات گرافولوژی (چه بصورت دستی و چه بوسیله کامپیوتر ) به یک پایگاه داده، ما را برآن داشت تا نسبت به ایجاد و ارائه آن اقدام نماییم. لذا مجموعهای از دستخط های فارسی جمع آوری و با دقت 600 dpi اسکن گردید. در راستای اخذ دستخط با بهره گرفتن از نظر اساتید روانشناسی برآن شدیم که نوشته ای واحد که متن آن از لحاظ تحریک احساسات خنثی باشد انتخاب کنیم تا هنگام نوشتن، احساسات افراد دستخوش تغییرات ننماید و از طرفی متن روان و سادهای باشد. لذا یک متن خنثی از کتاب فارسی اول راهنمایی انتخاب گردید و از افراد خواستیم تا از روی آن بنویسند. از آنجایی که جهت راستی آزمایی تحقیقات گرافولوژی نیازمند به شناختی از شخصیت افرادی که دستخط های آنها بررسی میکنیم داریم ، در کنار اخذ دستخط، از افراد خواستیم تا پرسشنامهای را پرکنند. لذا پایگاه داده ارائه شده شامل نمونه دستخط ها به همراه پرسشنامه تکمیل شده شخصیتی افراد می باشد. پرسشنامه مورد استفاده ما در این تحقیق فرم کوتاه 71 عبارت پرسشنامه شخصیتی MMPI می باشد .
3-2-1 پرسشنامه شخصیتی MMPI
آزمونهاي هوش، آزمونهاي شخصيت، سنجشهاي رفتاري و مصاحبه هاي باليني، همگي درمورد مراجع، اطلاعات مهمي را فراهم ميكنند . مشاور و روانشناس بايد اين اطلاعات را تركيب و يكپارچه كند و بر اين اساس دربارهي وضعيت كنوني مراجع فرضيه هايي بسازد و سپس با استفاده از فنون مختلف، درستي فرضيه ها را بيازمايد و بر آن اساس تدابير درماني مناسب را طراحی کند.
آزمونهايي را كه در فرايند مشاوره و روان درماني به كار ميروند، مي توان به سه طبقه تقسيم كرد:
آزمونهاي توانايي ذهني، آزمونهاي شخصيت و آزمونهاي روان- عصب شناختي (نوروپسيكولوژي)، آزمونهاي رورشاخ، TATوMMPI نيز ازجمله آزمونهاي متداول شخصيتي در موقعيتهاي مشاوره و روان درماني هستند .
پرسشنامه چند وجهی مینه سوتا MMPI در روان سنجی و مطالعات روان شناختی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. شاید در حوزه روان شناسی کمتر پرسشنامه ای را بتوان یافت که به اندازه MMPI مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته باشد. MMPI کاربرد و موارد استفاده بسیار وسیعی دارد. این پرسشنامه بارها و بارها در نقاط مختلف جهان بر روی گروههای متفاوت اجرا گردیده است. این پژوهش ها سال هاست که ادامه دارد و تاکنون نتایج ارزشمندی را در برداشته است و از این طریق پیشرفت های وسیعی در زمینه های مختلف به خصوص تشخیص بیماریهای روانی حاصل شده است. از زمان تدوین پرسشنامه چند وجهی مینه سوتا توسط هتاوی ومک کین لی در سال 1940 این آزمون یکی از پر مصرف ترین پرسشنامه های شخصیتی بالینی بوده است10.
پرسشنامه MMPI به وسیله هاتاوی و مک کین لی تهیه شده است تا به تشخیص بالینی بیماران کمک کند. آنها نخستین بار این پرسشنامه را در سال 1941 عرضه کردند . هدف آنها این بود که اولا ابزاری در اختیار روان شناسان و روان پزشکان قرار دهند که بتوانند جنبه های مختلف شخصیت به هنجار و نابه هنجار را بررسی نمایند، ثانیا کاربرد ساده باشد، ثالثا حتی الامکان حاوی همه خصوصیات ممکن جهت بررسیهای آماری و وارسی اعتبار باشد و بالاخره بتوان با روش تجربی اعتبار آن را بدست آورد. این پرسشنامه که دارای 550 عبارت است ابتدا در مورد 800 بیمار روانی که به دقت انتخاب شده و تشخیص مرضی آنها از نظر بالینی کامل بوده است اجرا گردید. سپس همین عبارات را در مورد 700 نفر از افراد عادی که از همان ناحیه جغرافیایی به عنوان گروه شاهد انتخاب شده بودند اجرا گردید. پاسخ های افراد بیمار از گروه های تشخیصی مختلف را با پاسخ های افراد گروه شاهد مقایسه کرده و سوالاتی را که از لحاظ تشخیص افتراقی بین دو گروه ارزش خوبی داشتند برگزیدند. به این ترتیب هشت معیار بالینی به دست آمد. به این هشت معیار مرضی معیار دیگری که عمدتاً از آزمون ترمن مایلز اقتباس شده بود و بیشتر خصوصیات مردانگی زنانگی را مورد بررسی قرار میداد افزودند. این 9 مقیاس را با افزودن چهار مقیاس دیگر که جهت بررسی اعتبار و چگونگی پاسخ های آزمونی است تکمیل کردند. به این ترتیب جمعا 13 مقیاس به وجود آوردند که شامل مقیاس های اعتباری و مقیاسهای بالینی است. حدود 200 سوال پرسشنامه MMPI در تمام مشکلات بالینی لازم نیست. مینی مالت فرم کوتاه 71 جمله ای پرسشنامهMMPI است. این فرم را در سال 1968 کینکانن برای فرم اصلی MMPI تهیه و مینی مالت نامگذاری کرد. کینکانن اعتبار مینی مالت را بر روی بیماران روانی بستری مورد مطالعه قرار داد، رابطه آنرا با فرم بلند MMPI بررسی کرد، و به این نتیجه رسید که در مینی مالت فقط 9 درصد کاهش در قابلیت اعتماد و 14 درصد کاهش در شباهت نیم رخ ها مشاهده می گردد و .
یکی از دلایل طرح مینی مالت در سال 1968 استفاده از آن در مواقعی است که اطلاعات حاصل از اجرای مورد نیاز باشد ولی کاربرد فرم اصلی به دلایلی غیر عملی است. اخوت، براهنی، شاملو، و نوعپرست 71 عبارت از پرسشنامهMMPI را اقتباس و با در نظر گرفتن فرهنگ خاص ایرانی آن را در فرم کوتاهی تدوین و رشته ای از فعالیت های پژوهشی را در این زمینه آغاز کردند. پژوهش هایی که تاکنون انجام شده و گزارش قسمتی از آن در مجلات علمی کشور و مجامع بین المللی ارائه شده است بیانگر ارزش تشخیصی فرم کوتاه 71 جمله است .
مقیاس های پرسشنامهMMPI به دو دسته تقسیم میشوند:
الف ) مقیاس های اعتباری
مقیاس L : این مقیاس شامل 5 عبارت است که بیانگر خشکی، تحجر، و در عین حال کمال گرایی آزمودنی است. نمره زیاد در این مقیاس بیان کننده آن است که آزمودنی سعی داشته چهرهای جز آنچه هست از خود معرفی کند.
مقیاس F : این مقیاس دارای 15 عبارت است. نمره زیاد در این مقیاس بیشتر معلول اشتباه آزمودنی در پاسخ دادن به 15 سوال آن، عدم فهم سوال ها و یا عدم همکاری وی است. افراد گوشه گیر و آنان که افکار غیر عادی دارند. در این مقیاس نمره بالایی دارند. نمره بالا در این مقیاس نیز نشانه اغتشاش فکری آزمودنی و یا عدم همکاری یا عدم درک عبارات توسط آزمودنی است، در حالی که افراد آرام و قابل اعتماد در این مقیاس نمره پایینی به دست خواهند آورد.
مقیاس K : این مقیاس شامل 16 عبارت است و بر اساس مطالعات تجربی تهیه شده است. در این مقیاس افرادی که خود را حقیر نشان میدهند و نیز افراد بیمار به سبب انکار علائم مرضی نمره بالایی کسب میکنند. به طور کلی این میزان برای اندازه گیری حالت دفاعی تهیه شده است. افراد بدبین و محتاط در این مقیاس نمره پایینی به دست خواهند آورد.
با بررسی نمره آزمودنی در مقیاس های FوK میتوان به نگرشهای وی و چگونگی پاسخ دادن او به سوالها پی برد. هرگاه F در نیمرخ آزمودنی بالاتر از K باشد، وی سعی داشته است خود را بدتر از آنچه هست جلوه دهد. هرگاهF در نیمرخ آزمودنی پایین تر از k باشد، آزمودنی سعی داشته است خود را بهتر از آنچه که هست نشان دهد و درگیری های عاطفی خویش را انکار کند 14.
ب ) مقیاس های بالینی
مقیاس HS : این مقیاس که شامل 14 عبارت است مربوط به طرز تلقی و برداشت آزمودنی از وضع جسمانی خویش است. افرادی که از وضع جسمانی خود شکایت دارند در این مقیاس نمره بالایی خواهند آورد.
مقیاس D : این مقیاس که متشکل از 20 عبارت است حالات ناامیدی و گوشه گیری و همچنین عدم اعتماد نفس افراد را میسنجد.
مقیاسHY : این مقیاس متشکل از 25 عبارت است. افرادی که زیاد متکی به دیگران هستند و در مورد ناراحتی های خود به اندازه کافی بینش ندارند و کسانی که رفتارشان فاقد پذیرش اجتماعی است در این میزان نمره های بالایی به دست میآورند.
مقیاسPD : این مقیاس دارای 19 عبارت است و نشان دهنده عدم توافق و ارتباط گرم با اجتماع و خانواده است. نمره زیاد در این میزان مربوط به افرادی است که بر علیه خانواده و محیط عصیان می کنند. نوجوانان بزهکار نیز در این مقیاس نمره بالایی به دست میآورند.
مقیاسPA : این مقیاس دارای 14 عبارت است که محتوای آن ها را حساسیت ها، موازین اخلاقی، بدبینی و شکایت از دیگران و اشاره به کمبود های آنها تشکیل میدهد. این مقیاس افکار پارانوید را باز میشناسند. نمره بالا در این مقیاس علاوه بر سوء ظن ، بیانگر این موضوع است که فرد گرایش های خود آزاری خویش را بیرونی کرده و متوجه دیگران میسازد.
مقیاسPT : این مقیاس دارای 16 عبارت است که محتوای آنها را علائم مرضی اضطراب و تشویش، ترس ها ودلهره های بیجا و بی ارزش فرد تشکیل میدهد. افرادی که وسواسی بوده و از پدیده ها وحشت دارند و در اتخاذ تصمیم، ناتوانایی هایی از خود نشان میدهند و قادر نیستند فکر خود را بر روی موضوعی متمرکز کنند در این مقیاس نمره بالایی بدست می آورند .بین این مقیاس و مقیاس sc همبستگی بالایی وجود دارد. اگر فردی در این دو مقیاس نمره بالایی بگیرد وجود اسکیزوفرنیا را در مراحل پیشرفته نشان میدهد.
مقیاس SC : این مقیاس شامل 20 عبارت است که محتوای آنها را گوشه گیری، افکار عجیب و غیر عادی، شکایت از وضع خانوادگی، و چگونگی برداشت از خود تشکیل میدهد. فردی که خود را غریبه، یکه و تنها احساس میکند و معتقد است که عضو جامعه خود نیست و مردم او را درک نمیکنند در این مقیاس نمره بالایی می آورد. البته بعضی از افراد نورتیک نیز در این مقیاس نمره بالایی میآورند.
مقیاس MA : این مقیاس دارای 11 عبارت است و دامنه وسیعی از فعالیت هایی که متوجه امور بیهوده و بر خلاف سنن اجتماعی هستند نشان میدهند. افرادی که رفتارهای خود را در ضبط و کنترل ندارند معمولاٌ در این مقیاس نمره بالایی بدست میآورند. این افراد خوش بینی غیر منطقی نسبت به آینده خود داشته و بسیار حساس و زود رنج هستند .
خصایص و مشکل مراجع شش بعد مهم دارند:
1- شدت مشكل: شدت مشكل نشان ميدهد كه مشكل مراجع تا چه اندازه بر كارايي او در انجام
دادن كارهاي روزمره ي اجتماعي، شغلي و يا در روابط ميان فردي، تاثير منفي برجاي ميگذارد.
يكي از شاخصهاي مفيد روان سنجي براي تشخيص شدت مشكل، وجود برافراشتگي درمقياسهای پارانويا ، اسكيزوفرنيا وهيپوماني و دو آزمون MMPI MMPI2است.
2- درماندگي انگيزشي: درماندگي انگيزشي به درجهي تجربهي ذهني مراجع از مشكل خود مربوط است كه به صورت اضطراب، گم گشتگي و افسردگي شديد جلوه گر ميشود.
ازجمله مقياسهاي MMPI كه نسبت به درماندگي انگيزشي حساسند، عبارتند از: مقياسهاي F ، افسردگی و پسيكاستني.
3- پیچیدگی مشکل: مشكلات برخي از مراجعان پيچيده است و انواع رفتارها را در برمیگیرد. در آزمون MMPI هرگاه مقياس هيپوكندري و افسردگي هر دو بالاتر از 65 و مقياس هیپوکندری دست كم 5 تا 10 نمره بالاتر از مقياس افسردگی باشد، نشان دهنده ي مزمن بودن مشكل است.
4- سطح مقاومت: مراجعان مختلف در پذيرش و پاسخدهي به درمان يا مقاومت در برابر آن با يكديگر تفاوت دارند.
برافراشتگي در مقياسهاي L،K ، پارانویا و مقیاس هيپوكندري در آزمون MMPI نشان دهندهي سطح بالاي مقاومت است.
5- سبك كنار آمدن: سبك كنار آمدن مراجعان، پيوستاري را تشكيل ميدهد كه يك بعد آن بروني كردن و بعد ديگر، دروني كردن ناميده مي شود.
شاخص سبك كنار آمدن به شيوهي بروني كردن از مجموع نمره هاي T سه مقياس انحراف رواني- اجتماعي ، پارانويا ، هيپوماني و شاخص سبك كنار آمدن به شيوهي دروني كردن از مجموع نمرههاي T مقياسهاي افسردگی، پسيكاستني و درونگرايي اجتماعي آزمون MMPI به دست می آید.
6- مرحلهي حل مساله: مراجعان در فرايند تغيير، مراحل مختلفي را پشت سر ميگذارند11.
3-3 جامعه آماری
جامعه آماری این تحقیق شامل دو گروه مختلف میباشد این دو گروه عبارتند از :
یک گروه عادی از میان دانشجویان مقطع کاردانی و کارشناسی مرکز آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی سمنان که بصورت تصادفی انتخاب شدند. تعداد افراد این گروه 70 نفر شامل 25 مرد و 45 زن که اغلب بین 20 تا 30 سال سن داشتند، میباشند.
گروهی دیگر مددجویان زندان شهر سمنان بودند. تعداد افراد این گروه 70 مرد آقا در رنج سنی 21 تا 57 سال میباشند. اخذ پرسشنامه و دستخط از این گروه با همکاری روانشناس زندان صورت گرفته است تا حتی المقدور از لحاظ اعتباری قابل اعتماد باشد.
3-3-1 ملاحضات اخلاقی
رعایت مسایل اخلاقی و تضمین حقوق انسانی آزمودنیها یکی از عمده ترین مسایل در پژوهشهای آموزشی و پرورشی است. اولین و مهمترین حقی که هر انسان دارد عبارت است از آزادی عدم مشارکت در پژوهش ، این اصل یا آزادی از این ناشی میشود که انسان علاقمند است برخی از اطلاعات مربوط به خود را از اعضای جامعه دور نگاه دارد یا این گونه اطلاعات را به هیچ وجه در اختیار آنها قرار ندهد. به عنوان مثال، خیلی از مردم علاقمندند که نتایج آزمونهای شخصیتی که برای آنها اجرا میشود، محرمانه باشد و به هیچ شکل این گونه اطلاعات در اختیار دیگران قرار داده نشود. ضمناً تمام افرادی که در یک تحقیق مشارکت میکنند حق دارند که برای خود اسم مستعار انتخاب کنند. به این معنی که افراد حق دارند برای خود اسامی مستعاری انتخاب کنند تا شناخته نشوند. لذا طی فرایند اخذ پرسشنامه و دستخط افراد در صورت تمایل با ما همکاری نمودند به عبارتی در مشارکت یا عدم مشارکت آزاد بودند. ضمناً تنها کسانی که تمایل به دانستن نتیجه پرسشنامه بودند اسامی خود را ذکر کردند و برای سایر افراد تنها از کد استفاده گردید.
3-4 نمونه دستخطهای پایگاه داده ارائه شده
در این بخش نمونه هایی از پایگاه داده ای که ارایه نموده ایم نمایش داده میشود.
دستخط شماره (3-1) یک دستخط ریز است و تنها از نیمی از کاغذی که در اختیار داشته است استفاده نموده است. بر اساس نظر خط شناسان خط بسیار ریز اغلب مربوط به انسانهایی ضعیف و کم رو می باشد. با نگاهی به نمودار T مربوطه، برافراشتگی بالا در مقیاسهای PT و HS دیده میشود. برافراشتگی بالا در مقیاس PT در نمودار T نشان دهنده خستگی روانی، ضعف روحی، اعتماد به نفس پایین و حساسیت بی مورد و برافراشتگی بالا در مقیاسHS در نمودار فوق نشان دهنده خود بیمار انگاری و اضطراب و اندیشه بیهوده در مورد سلامتی میباشد. بالا بودن مقیاسL نشان میدهد فرد سعی داشتهاست چهرهای جز آنچه هست نشان دهد.
شکل (3-1) یک نمونه از دستخط ریز
شکل )3-2( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-1(
در دستخط (3-3) ، جهت خط پایین رونده است. از نظر خط شناسان خطوط پایین رونده دلیل بر سستی، غمزدگی، بدبینی و دلسردی است. در نمودار T مربوطه برافراشتگی بالا در مقیاسهای D وPT دیده میشود. برافراشتگی بالا در مقیاس D در نمودار T نشان دهنده افسردگی، بد بینی و ناامیدی و برافراشتگی بالا در مقیاس PT در نمودار فوق نشان دهنده خستگی روانی، ضعف روحی، اعتماد به نفس پایین و حساسیت بی مورد می باشد. از آنجایی که مقیاسF بالاتر از مقیاسK میباشد، فرد سعی داشته خود را بدتر جلوه دهد.
شکل (3-3) نمونهای از دستخط با جهت پایین رونده
شکل )3-4 ( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-3(
دستخط (3-5) نمونهای از دستخط درشت را نشان می دهد. در نوشتههای درشت، دنیایی فعال و متحرک دیده میشود که از بهتر تا بدتر در آن می توان یافت. در مورد یک فرد نامتعادل تمامی ارزشهای اخلاقی او را غلط از آب در میآورد و فرد را وادار به غلو و افراط می کند. یک خط ریز قضاوتش از محیط خود عاقلانهتر و حقیقیتر است. در نمودار Tمربوطه برافراشتگی بالادر مقیاس HY دیده میشود که نشانگر تمایل به جلب توجه و واکنشهای نمایش گونه و همچنین عدم بینش نسبت به ناراحتیهای خود میباشد. ضمناً بالاتر بودن مقیاسF از مقیاسK میباشد نشان میدهد فرد سعی داشته خود را بدتر جلوه دهد.
شکل (3-5) نمونهای از دستخط درشت با حاشیههای پهن از اطراف
شکل )3-6( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-5(
در دستخط (3-7) حرکات قلم به سمت راست و پایین پرتاب شدهاند. حرکت قلم به سمت راست نشاندهنده درونگرایی و داشتن سر در لاک خود میباشد و حرکت قلم به سمت راست و پایین نشاندهنده خودخواهی و تمایل به احتکار است. در نمودار T مربوطه برافراشتگیهای بالا را در مقیاسهای PA ,Hy و خصوصاً PD دیده میشود. بالا بودن برافراشتگی در مقیاس PD ناسازگاری اجتماعی و عدم توافق و ارتباط گرم با اجتماع و خانواده و بالا بودن برافراشتگی در مقیاسPA سوظن عدم اعتماد به نفس را نشان میدهد. بالا بودن برافراشتگی در مقیاس HY مربوط به کسانی است که رفتارشان فاقد پذیرش اجتماعی است.
شکل (3-7) نمونهای از دستخطی با حرکات دست و قلم به سمت راست و پایین
شکل )3-8( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-7(
در شکل (3-9) نمونه دستخطی دیده میشود که علاوه برپایین بودن جهت خط، از سمت چپ حاشیهای نسبتاً زیاد گذاشتهاست. پایین بودن جهت خط نشاندهنده افسردگی و ایستادن از لبه کاغذ مربوط به اشخاص خوددار و بدبین میباشد، افرادی که از آنچه برایشان ناشناس است فاصله میگیرند. در نمودار T مربوطه برافراشتگی بسیار بالای مقیاس D که میزان افسردگی را نشان میدهد، جلب توجه میکند و برافراشتگی بالای مقیاسهای PD, PA, PT به ترتیب نشاندهنده ترس و دلهره بیجا ، سوظن و ناسازگاری اجتماعی میباشد.
شکل(3-9) نمونهای از دستخطی با جهت پایین و حاشیه زیاد از سمت چپ
شکل )3-10( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-9(
شکل (3-11) نوشتهای محکم، کم و بیش زاویهدار و با اراده دیده میشود. در این نوشته قلم بر روی کاغذ بطور مرتب فشار داده شده حتی تا آخر حروفی که پایه آنها پایین میرود. این نوشته نشاندهنده اعتماد به نفس و مقاومت در برابر عوامل خارجی و غیر قابل نفوذ بودن است. در نمودار T مربوطه برافراشتگی بالای مقیاس pd و برافراشتگی پایین مقیاسهای Hy و pt دیده میشود. پایین بودن مقیاسهایHy و pt نشاندهنده داشتن اعتماد به نفس و عدم نیاز به واکنشهای نمایشگونه میباشدوبرافراشتگی بالای مقیاسpd بیتفاوتی اجتماعی را نشان میدهد.
شکل (3-11) نمونهای از نوشتهای محکم
شکل )3-12( نتیجه پرسشنامه(نمودارT ) مربوط به شکل )3-11(
3-5 نتایج کلی پرسشنامهMMPI
در این بخش به نتایج کلی پرسشنامه های اخذ شده از مددجویان زندان شهر سمنان و دانشجویان به تفکیک مرد و زن نگاهی میاندازیم.
شکل (3-13) نمودار T نتیجه کلی مددجویان زندان شهر سمنان را نشان میدهد. آنچه نمودار نشان میدهد، برافراشتگی بالا در مقیاس های D ،Hy، Pd، Paو Sc و برافراشتگی پایین در مقیاس Ma میباشد. برافراشتگی پایین در Ma نشان دهنده پایین بودن خودشیفتگی ، بالا بودن مقیاس Dنشان دهنده بالا بودن افسردگی و بد بینی میباشد. بالا بودن مقیاس Hy مربوط به کسانی است که رفتارشان فاقد پذیرش اجتماعی میباشد این مقیاس برای مددجویان زندان دارای برافراشتگی بالاست در صورتی که برای دانشجویان (شکل های 3-14 و 3-15) این مقیاس دارای برافراشتگی پایین میباشد. بالا بودن مقیاس Pd نشان دهنده بی تفاوتی و ناسازگاری اجتماعی میباشد و بالا بودن مقیاس Pa نشان دهنده عدم اعتماد و بالا بودن مقیاس Sc نشان دهنده اختلال هویت خویش و انزواجویی میباشد.
شکل(3-13) نتیجه کلی پرسشنامه مددجویان شهر سمنان
شکل (3-14) نتیجه کلی پرسشنامه دانشجویان پسر
شکل (3-15) نتیجه کلی پرسشنامه دانشجویان دختر
فصل 4:شبیه سازی
در این فصل به نحوه پیاده سازی و نتایج تجربی میپردازیم. پیاده سازی سه مرحله اصلی دارد که شامل پیش پردازش، استخراج ویژگی و گروهبندی ویژگیها میباشد.
در این فصل ضمن مرور نحوه پیادهسازی کارهای پیشین، به تشریح الگوریتم پیشنهادی و نتایج بدست آمده پرداخته میشود و نمونههایی از نتایج تجربی به دست آمده نمایش داده میشود.
4-1 پیش پردازش
در پیاده سازی پروژه های شناسایی دست خط ، تشخیص حالات روحی افراد از روی دست خط ، شناسایی اسناد جعلی دست نویس و ... اغلب سه فازمهم پیش پردازش ، استخراج ویژگی و دسته بندی اعمال می شود فاز پیش پردازش به نرمال سازی و حذف نویز و قطعه بندی و فاز دسته بندی با استفاده از ویژگی های استخراج شده به شناسایی حروف دست نویس می پردازد .
در عملیات پیش پردازش ابتدا تصاویر بانیری شده و سپس عملیات نازک سازی و حذف نویز و حذف پس زمینه انجام می شود. بانیری کردن ، سطوح روشنایی تصویر را به دو سطح تبدیل میکند تا از این طریق بتوان عملیات هایی از قبیل ریخت شناسی را به سادگی روی آنها انجام داد نازک سازی یکی از عملکردهای ریخت شناسی است که در مقاله خانم ساجدی و همکاران روی تمام تصاویر اعمال شده است.
حذف نویز در عملیات پیش پردازش یکی از مراحلی است که انجام آن باعث افزایش دقت خواهد شد.برای حذف نویز از راهکارهای مختلفی می توان استفاده کرد یکی از این روشها فیلترینگ است که اعمال آن روی تصاویر تأثیر بسزایی در حذف نویز خواهد داشت.
جوهرهای مختلف تاثیر زیادی بر روی امضا دارند وامضای یک شخص با دو جوهر متفاوت در شرایط یکسان، متفاوت خواهد بود. یک جوهر با رنگ تیره تر همیشه سطوح خاکستری نزدیک به سیاه را ایجاد می کند و جوهر روشن تر منجر به سطوح خاکستری بالاتر می شود.
برای اینکه تاثیر جوهرهای مختلف در فرایند شناسایی یا تایید امضا از بین برود، باید سعی کنیم تا تصاویر را از این نظر نرمال سازی نماییم. با انتقال هیستوگرام سطح خاکستری به سمت صفر، به طوری که پایین ترین سطح روی صفر قرار بگیرد می توانیم به این امر دست پیدا کنیم. برای این منظور کمترین سطح خاکستری را از سطوح خاکستری تفریق می کنیم.
در این تحقیق ابتدا تصویر خوانده شده نرمال سازی میگردد تا برنامه نوشته شده برای کلیه تصاویر با سایزهای مختلف قابل استفاده باشد. سپس تصویر باینری میشود و فیلتر پایین گذر روی آن اعمال میگردد. فیلتر پایین گذر دو تاثیر روی تصویر میگذارد: 1- حذف نویز انجام میدهد. 2- روی تصویر بلورینگ اتفاق میافتد و به این ترتیب لبهها محو شده و تا حدی گسستگیها از بین میرود.
از بين بردن نويز : در بسياري از موارد تصوير نمونه اي كه اسكن شده است داراي عوارض و لكه هاي ناخواسته اي هستند كه نويز ناميده ميشوند. اين نويزها در هنگام اسكن كردن تصوير، کثیفی کاغذ و یا نوک سر قلم بوجود می آید. براي حذف اين نويزها از فيلتر ميانگين استفاده شده است كه عبارتند از:
فيلتر پايين گذر يا ميانگين: در اين نرم افزار براي فيلتر ميانگين گيري از يك ماتريس 3×3 شامل 9 المان مطابق شكل زیر استفاده مي شود:
مقادير پيكسل هاي ماتريس خروجي از حاصل ضرب پيكسل هاي Pi,j تصوير اوليه در المان‌هاي متناظر ماتريس ضرايب fi,j بدست مي‌آيد. سپس حاصل جمع مقادير المان هاي جديد بجاي پيكسل مياني (پيكسل مورد نظر) گذاشته ميشود. اين عمليات را مي توان بصورت زير بيان نمود :
فیلتر پایین گذر را با ماسکهای 3*3 و 5*5 و وزنهای مختلف امتحان کردیم. و بهترین نتیجه را با ماسک 3*3 و وزنهای یک گرفتیم.
سپس از عملیات ریخت شناسی(morphologi) جهت حذف نویز و از بین رفتن گسستگیها استفاده نمودیم. پیوسته کردن خطوط به کاهش خطا در استخراج ویژگی خصوصاً محاسبه تعداد خط کمک شایانی مینماید.
4-2 استخراج ویژگی
در میان انواع دست خط ها ، پیچیدگی های موجود در اسناد دست نویس فارسی بارزتر خواهد بود. علت این امر، خصوصیات نگارش این زبان است برخی از ویژگی ها و شاخص های نوشتاری فارسی بدین شرح است:
مهمترین ویژگی زبان فارسی پیوستگی حروف می باشد که این زبان را از سایر زبانها متمایز کرده است یکی از خصوصیات اصلی زبان فارسی شروع آن از سمت راست است. ویژگی دیگر این است که شکل حروف در زبان فارسی تابعی از محل قرار گرفتن آنها در کلمه است. و هر حرف بر حسب موقعیت های مختلف در کلمه (اول، وسط ، آخر) میتواند اشکال مختلفی داشته باشد و از طرفی دارای تنوع فراوان در شیوه های نگارشی در مقایسه با نوشتار لاتین می باشد. بدیهی به نظر می رسد که تعداد سبک نوشتاری اسناد دست نویس ، فرایند تشخیص حالات روحی فرد از روی دست خط را مشکل می سازد18.
در این بخش ابتدا مروری به کارهای قبلی خواهیم داشت.
ویژگی ها ونحوه استخراج آنها در کارهای قبلی به شرح زیر می باشد:
الف) تعداد خطوط اصلی نوشتار
ممکن است یک فرد در فضای مشخص شده استاندارد تعداد بیشتری خط بنویسد خطوط اصلی نوشتار از پنجره های پیکسلی با اندازه مشخص و تعیین خط اصلی محلی همه پنجره ها ، با اتصال این خطوط با کوتاه ترین فاصله بین آنها بدست می آید 4.
صابری اناری و همکاران (1391) برای یافتن خطوط اصلی نوشتار (خط پایه) ، ارتفاع کلمات اندازه گیری شده به 4 بخش تقسیم نموده و خط قله که شامل تعداد پیکسل سیاه می باشد خط وسط را مشخص می کند 8.
ب) طول خط اصلی نوشتار
برای محاسبه طول تقریبی هر خط ابتدا خط اصلی نوشتار را تشخیص داده و به علت اینکه خط اصلی نوشتار تا جایی ادامه پیدا خواهد کرد که پیکسل های مشکی در آن خط ها قرار دارند می توان طول هر خط اصلی نوشتار تشخیص داده شده در تصویر دستخط را به عنوان طول خط واقعی در نظر گرفت این مقدار طول با توجه به تورفتگی یک خط و یا مقادیر تراز از سمت چپ و راست می تواند برای هر خط متفاوت باشد که این الگوریتم می تواند طول تقریبی این خطوط را از سمت راست تا سمت چپ تشخیص دهد1.
ج) زاویه حرکت خط اصلی نوشتار
خطوط اصلی نوشتار در دستخط های فارسی ممکن است افقی و یا با زاویه های منفی به سمت پایین و یا با زاویه های مثبت به سمت بالا ظاهر شوند زاویه هر کدام از خطوط اصلی نوشتار به طور جداگانه محاسبه و میانگین کل زاویه ها بدست می آید و در واقع زاویه کلی متن دستخط یا جهت کلی آن تعیین می شود 4.
صابری اناری و همکاران (1391) 8 برای یافتن زاویه حرکت خط اصلی نوشتار دو روش برای محاسبه شیب خط ارائه کرده اند. در روش اول ابتدا متن را به کلمات تشکیل دهنده تقسیم بندی کرده و هر کلمه به دو بخش تقسیم می گردد. سپس مرکز جرم هر بخش را محاسبه نموده و به ازای هر دو بخش نقطه مختصات X و Y را بدست می آورد و با اتصال این 2 نقطه به یکدیگر یک خط بدست می آید و شیب خط را با استفاده از فرمول زیر محاسبه می شود.
Slop= (Ya- Yb)/( Xa- Xb)
با گرفتن میانگین شیب خط مربوط به کلمات شیب دستخط هر فرد محاسبه می گردد.
Ya و Xa مربوط به مختصات بخش چپ تصویر و دیگری مربوط به مختصات بخش راست تصویر می باشد.
در روش دوم برای محاسبه شیب دستخط از پارامترهای بیضوی استفاده شده است .
پارامترهای بیضوی شامل : قطر بزرگ ، قطر کوچک ، زاویه ، مرکز ثقل می باشد برای محاسبه شیب افقی است ابتدا قطرها و مرکز ثقل هر کلمه را محاسبه کرده وسپس با استفاده از این دو پارامتر زاویه ایجاد شده بین قطر بزرگ با خط افق را بدست بیاوریم . سپس با محاسبه میانگین زاویه کلمات متن دستخط شیب متن بدست می آید. روش دوم بالاترین در صد را از لحاظ کارآیی دارا می باشد 8.
بهرامی شریف وکبیر(1384) 2 و نوروز زاده و همکاران (1386) 7 ، برای یافتن زاویه حرکت خط اصلی نوشتار، متن دست نوشته ، با زوایای مختلف به فاصله 1- درجه ، دربازه{8 و 8-} چرخانده می شود و پس از هر چرخش ، افکنش (projection) افقی آن محاسبه می شود . سپس آنتروپی این افکنش بدست می آید. زاویه ای که این آنتروپی را به کمترین مقدار خود میرساند، بیانگر کجی متن است 2و7 .
فشردگی متن
فشردگی می تواند از نزدیکی کلمات یک خط و از نزدیکی خطوط مختلف و در هم نویسی ناشی شود جهت محاسبه فاصله بین خطوط نوشتار اختلاف عمودی بین خطوط اصلی را به صورت تکی و میانگین کل فاصله ها بدست آورده می شود و جهت محاسبه فاصله میان کلمات از روی خط اصلی تشخیص داده شده حرکت کرده و با در نظر گرفتن پنجره های بالا و پایین خط اصلی نوشتار ، ستونهای پیکسلی با مقدار پیکسل های سفید را کلاس بندی کرده و میانگینی از اندازه همه کلاس ها را به عنوان فاصله خالی میان حروف بر می گرداند 4. بهرامی شریف وکبیر(1384)2 و نوروز زاده و همکاران (1386) 7، جهت استخراج فشردگی متن از روش های زیر استفاده نمودند:
برای محاسبه میزان نزدیکی خطوط مختلف درجه تفکیک تصویر دست نوشته 20 بار در هر راستا کم میشود . برای محاسبه میزان نزدیکی کلمات ابتدا در تصویر دست نوشته تکه های پیوسته تعیین میشوند و مراکز ثقل آنها مشخص می شود پس تصویر حاصل به 14 نوار سطری به صورت مساوی تقسیم بندی میشود در هر نوار کمترین فاصله هر نقطه برای تصمیم گیری گرافولوژی استفاده میشود همچنین برای محاسبه نزدیکی کلمات تصویر متن به 14 نوار افقی مساوی تقسیم میشود. سپس تکه های پیوسته در هر نوار تعیین میشوند و فاصله نقاط انتهایی تکه های پیوسته باهم تقسیم بر معیار درشت نویسی به عنوان معیار دیگر نزدیکی کلمات استفاده میشود2و7.
نوروز زاده و همکاران (1386) 7 علاوه بر میزان نزدیکی خطوط و نزدیکی کلمات میزان در هم نویسی کلمات را محاسبه نموده است . برای این کار ابتدا تصویر متن به 15 نوار سطری و 40 نوار ستونی تقسیم میشود این تقسیم بندی را با توجه به بررسی نمونه های موجود انتخاب نموده است سپس تعداد پیکسل کمتر از 5 برابر عرض قلم دور ریخته میشوند چگالی هر یک از یک از خانههای باقیمانده با تقسیم تعداد نقاط سیاه بر کل نقاط آن خانه محاسبه میشود میانه تصاویر بدست آمده به عرض قلم به عنوان معیاری از فشردگی کلمات در نظر گرفته میشود4.
فرزین یغمایی و همکاران (1392) 4 جهت محاسبه فاصله بین کلمات از الگوریتم توسعه مستعطیل مشخصه استفاده نموده و محل جدا سازی به روی تصویر را انجام شده و سپس فاصله هر دو بخش متوالی محاسبه شده و نهایتا با جمع کردن فاصله های موجود بین هر دو کلمه متوالی (جمع جبری ) مقدار نهایی را محاسبه نموده است .
درشتی خط
برای محاسبه مقیاس درشتی خط میتوان حروف و کشش کلمات را اندازه گیری کرد. برای محاسبه اندازه یک حرف در یک دست خط مجبور به شناسایی تک تک حروف و شناسایی خطهای افقی و عمودی مختلف در حروفی مانند ( گ ، آ، ل و ... ) هستیم . برای تشخیص درشتی دست خط اندازه کلمات نسبت به طول کل هر خط را به عنوان معیار درشتی معرفی میشود 4 .
نوروز زاده و همکاران (1386) 7 برای تشخیص میزان درشت نویسی کلمات ابتدا بخش های پیوسته بر چسب می خورد و مساحت هر بخش محاسبه می شود سپس بخش های با مساحت کمتر از 20 برابر مربع عرض قلم حذف میشوند. میانگین مساحت های باقیمانده تقسیم بر عرض قلم به عنوان یک معیار با عنوان Area در نظر گرفته میشود . برای هر بخش پیوسته ، پوسته محدب رسم میکنیم و نسبت نقاط سیاه داخل پوسته به مساحت پوسته محدب بیانگر درشتی آن بخش خواهد بود4 .
بهرامی شریف وکبیر(1384) 2 برای محاسبه میزان درشت نویسی کلمات ابتدا در تصویر دست نوشته تکه های پیوسته تعیین میشوند و مراکز ثقل آنا مشخص می شوند سپس تصویر حاصله به 14 نوار افقی مساوی تقسیم می شود در هر نوار کمترین فاصله بین نقاط حساب میشود میانه فاصله های بدست آمده در همه نوارها به عنوان معیار درشت نویسی در تصمیم گیری گرافولوژی استفاده می شود2 .
شکل حاشیه
ابتدا برای بالا بردن سرعت پردازش درجه تفکیک تصویر به اندازه 10 بار کم می شود . سپس افکنش افقی انجام می شود و در هر ردیف اگر تعداد پیکسل ها کمتر از 200 باشد ، حذف میشود که با این کار تعداد خطوط پیدا می شوند. بعد از پیدا شدن تعداد خط ها ماکزیمم تعداد پیکسلها در هر خط را پیدا کرده سپس از روی نمودار بدست آنده حاصل از افکنش افقی ، با توجه به داشتن محل خطوط از راست به چپ شروع به گشتن می کند تا نقطه ابتدایی پیدا شود با جمع کردن ماکزیمم تعداد پیکسل آن خط ، نقطه انتهای پیدا میشود و به همین ترتیب ادامه داده تا پایین و ابتدا و انتهای هر خط را بدست میآید . حاشیه بالا ، فاصله ی بالای برگه تا اولین خط است . برای بدست آوردن حاشیه راست ، میانگین نقاط راست را بدست آورده، برای بدست آوردن شیب راست ، میانگین زاویه ی هر دو خط را در راست حساب کرده و به همین ترتیب میانگین زاویه های هر دو خط را در سمت چپ متن حساب میشود 2و7.
فرزین یغمایی و همکاران(1391) 4 با توجه به اینکه شروع خط فارسی از سمت راست است و نحوه چینش حروف از سمت راست مهم می باشد در بحث شکل حاشیه تنها به نحوه چینش حروف از سمت راست بسنده کرده و برای بدست آوردن فاصله چینش از سمت راست دست خط با یافتن کمترین فاصله خطوط اصلی نوشتار از سمت راست تصویر ، اندازه چینش از سمت راست را محاسبه نموده است4 .
زاویه کشید گی حروف به بالا و پایین
برای بدست آوردن زاویه ی کشیدگی حروف به بالا و پایین ابتداد باید در هر ردیف تصویر پاره خط های افقی با طول بزرگتر از 5/1 برابر عرض قلم حذف شوند پس صفحه به 40 نوار ستونی تقسیم می شود تعداد نوارهای مورد نیاز با بررسی نمونه های مختلف دست نوشته فارسی طوری انتخاب می شود که در حد امکان حروف با کشیدگی به بالا و پایین از هم جدا شوند . سپس برای هر نوار افکنش افقی محاسبه می شود . با توجه به مقادیر صفر در افکنش افقی ، هر نوار ستونی به تعدادی بخش سطری تقسیم می شود بخش هایی با ارتفاع کمتر از 5 برابر عرض قلم حذف می شوند در بخش باقیمانده هر بخش به دو تکه بالایی و پایینی تقسیم می شود. زاویه اتصال مرکز ثقل پایینی به بالایی بیانگر زاویه کشیدگی عمودی این قسمت است . فراوان ترین زوایای بدست آمده هر متن به عنوان زاویه کشیدگی حروف متن اعلام میشود7 .
ک) لرزش
برای بدست آوردن پارامتر ارزش ، در ابتدا تصویر را بر چسب زده میشود و هر تکه پیوسته را باید از یک نقطه شروع کرده و دور آن تکه بر چسب دور زد تا به جای اول برسیم . برای این کار از کد فرمین استفاده میشود . به این صورت که سمت راست ترین نقطه در برچسب را پیدا کرده سپس کانتور برچسپ با پیمایش در خلاف جهت عقربه های ساعت استخراج شده و با استفاده از کدهای فرمین با معیار همسایگی 8 نشان داده میشود . برای اولین نقطه کانتور کد فرمین 3 در نظر گرفته میشود4 .
ویژگیها و نحوه استخراج آنها در این تحقیق به شرح زیر میباشد:
الف) تعداد خطوط اصلی نوشتار
ابتدا از سمت راست، سطر به سطر به دنبال پیکسلهای مشکی می گردیم. به اولین پیکسل مشکی که رسیدیم، آدرس آن را در برداری ذخیره مینماییم. چنانچه چند مقدار متوالی غیر صفر داشته باشیم آن را به عنوان یک خط در نظر میگیریم. سپس همین کار را از سمت چپ انجام میدهیم. تعداد خط از میانگین تعداد خطوط محاسبه شده راست و چپ بدست میآید.
حاشیه متن
هنگام محاسبه تعداد خط، برداری تعریف کردیم که در آن شماره ستون پیکسل آغازین هر خط در آن ذخیره شده بود. میانگین مقداری آن بردار به عنوان ویژگی حاشیه در نظر گرفته میشود. از آنجایی که در گرافولوژی علاوه بر میزان حاشیه، از تفاوت بین حاشیه چپ و حاشیه راست نیز برداشتهایی در مورد خلق و خوی افراد میتوان داشت، حاشیه چپ و راست جداگانه محاسبه و هر کدام بعنوان یک ویژگی جداگانه و میانگین حاشیه چپ و راست نیز به عنوان یک ویژگی دیگر مورد استفاده قرار گرفت.
درشتی خط
در جستجوی سطر به سطر بعد از یافتن اولین پیکسل مشکی، چنانچه تعداد پیکسلهای متوالی مشکی از یک رنجی (یک صدم تعداد کل سطرها) بیشتر بود، آن خط را درشت در نظر گرفته و مجموع تعداد خطوط درشت به عنوان معیار درشتی خط در نظر میگیریم.
شیب خط
مختصات نقطه وسط هر خط از سمت راست و نقطه وسط هر خط از سمت چپ را پیدا کرده و زاویه خط را از محاسبه آرکتانژانت تفاضل عرض نقاط تقسیم بر طول نقاط بدست میآوریم و میانگین زاویه کلیه خطوط را به عنوان ویژگی شیب خط در نظر میگیریم.
4-2-1 بررسی نمونههایی از دستنوشتهها و خروجی الگوریتم استخراج ویژگی
در این بخش، خروجی الگوریتم استخراج ویژگی برای نمونههایی از دستخط و علت خطای الگوریتم در این نمونهها بررسی میشود. صحت خروجی الگوریتم بر اساس دادههای آموزشی تعریف شده در جدول (4-3-4-2) میباشد.
شکل (4-1) دستنوشتهای با 4 خط متن، جهت پایین رونده، حاشیه زیاد و نسبتاً درشت میباشد. در جدول (4-1) میبینیم اعداد حاشیه متن و زاویه متن بسیار مناسب میباشند. خروجی الگوریتم تعداد خط را با یک عدد اختلاف به دست آورده که قابل اغماض میباشد و دلیلش ترسیم پیوسته سه نقطه در کلمه پشت در سطر چهارم میباشد. عدد مربوط به درشتی کلمات در این نمونه دستوشته دچار خطا میباشد که دلیل آن با توجه به الگوریتم درشتی کلمات ناقص بودن متن دستنوشته میباشد.
شکل (4-2) نوشته ای با 12 خط متن، کمی متن زاویهدار، درشتی کلمات معمولی و با حاشیهای کم میباشد. در جدول (4-1) میبینیم اعداد مربوط به تعداد سطر،حاشیه متن، درشتی کلمات و زاویه متن بسیار مناسب میباشند.
شکل (4-3) نوشته ای با 16 خط متن، درشت با حاشیهای کم میباشد. در جدول (4-1) میبینیم اعداد مربوط به حاشیه متن، درشتی کلمات و زاویه متن بسیار مناسب میباشند. تنها خطای الگوریتم در تعداد خط میباشد که علت آن با توجه به الگوریتم تعداد خط، نقاط پیوسته حرف ش در ابتدای سطر 16 و نقاط پیوسته حرف ت در انتهای خط 7 و نوشتن حروف الف و ی کلمهی "خانهای" در سطرهای بالای کلمه "خانه" در سطر 9 میباشد.
شکل (4-4) نوشته ای با 12 خط متن، ریز با حاشیهای کم میباشد. در جدول (4-1) میبینیم اعداد مربوط به تعداد سطر،حاشیه متن، درشتی کلمات و زاویه متن بسیار مناسب میباشند.
جدول (4-1) خروجی الگوریتم استخراج ویژگی برای نمونهای از دستنوشتهها
شماره خطتعداد سطرحاشیه متندرشتی کلماتزاویه متن4-1512018/234-2126168/94-32064976/04-4126838/3
شکل(4-1) نمونهای از دستخط با جهت پایین و حاشیه زیاد
شکل(4-2) نمونهای از دستخط با جهت پایین و حاشیه کم
شکل(4-3) نمونهای از دستخط درشت و حاشیه کم
شکل(4-4) نمونهای از دستخط ریز و حاشیه کم
4-3 گروه بندی ویژگی ها
امروزه دستهبندی به عنوان مهمترین مسئله‌ی یادگیری با ناظر در بسیاری از حوزه ها و بخصوص تحلیل دادههای آماری و بازیابی اطلاعات مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.
یادگیری تحت نظارت، یک روش عمومی در یادگیری ماشین است. یک مجموعه از مثالهای یادگیری وجود دارد بازای هر ورودی، مقدار خروجی و یا تابع مربوطه نیز مشخص است. هدف سیستم یادگیر بدست آوردن فرضیهای است که تابع و یا رابطه بین ورودی و یا خروجی را حدس بزند به این روش یادگیری با نظارت گفته میشود. به این معنی که یک شخص ناظری وجود دارد که برچسبگذاری برای تمایز دسته های مختلف را بر روی اسناد اعمال میکند.
4-3-1 مروری بر ابزارهای ماشین
در مجموعه مقالات بررسی شده جهت کلاس بندی از ابزارهای یادگیری ماشین مختلفی استفاده شده که به طور مختصر به آنها اشاره میشود.
شبکه عصبی :
فراوانی استفاده از شبکه عصبی نسبت به سایر کلاسی فایرها بیشتر می باشد در اغلب تحقیقات از شبکه عصبی سه لایه یک لایه پنهان یا میانی با آموزش ساختار پس انتشار خطا استفاده شده است.
شبکه های عصبی پس انتشار خطا معمولا دارای زمان آموزش بالا هستند ولی در صورت کافی بودن مثال های آموزشی پایداری قابل قبولی در مقابل نویز از خود نشان می دهند در شبکه های عصبی مورد استفاده در گرافولوژی ورودی های شبکه عصبی همان ویژگی هایی از دست خط هستند که استخراج شدند مانند تعداد خطوط اصلی ، طول خط ، زاویه خطوط ، درشتی خط و... و خروجی های شبکه عصبی پارامترهای روان شناختی میباشند4 . شبکه عصبی بعد از چند دور آموزش ، وزن های مناسب را ایجاد میکند پس آز آموزش شبکه عصبی ، وزن های شبکه عصبی به صورت ماتریس به دست میآید. ماتریس های وزن به صورت دو ماتریس برای وزن های بین لایه میانی با لایه ورودی و لایه میانی با لایه خروجی حاصل میشود . در شبکه های عصبی چنانچه تعداد نرون لایه میانی کم باشد سرعت یادگیری شبکه در فاز آموزش بالا میرود. مسأله دیگر این است که نباید بیش از اندازه به شبکه عصبی آموزش داد زیرا با آموزش زیاد از حد شبکه روی داده های آموزشی فیت میشود (overfitiny) و روی داده های واقعی خوب جواب نخواهد داد .
سییتم استنتاج فازی
روش دیگر جهت تصمیم گیری در مورد ویژگی های استخراج شده سیستم استنتاج فازی میباشد. در این روش ویژگی های هر دست خط استخراج شده و به سیستم فازی داده می شوند. تا پس از استنتاج در قوانین فازی خروجی مناسب را تولید کند که بیانگر ویژگی های شخصیتی نویسنده دستخط است 7.
به عنوان مثال در مقاله8، 5 ورودی شامل : ارزش ها ، شیب راست ، شیب چپ و خط پایه و میزان کنترل احساسات در مجموعه فازی در نظر گرفته شده ، درجه هر ورودی مشخص میکند که به کدام مجموعه فازی تعلق دارد تابع عضویت که تعیین کننده تعلق هر کدام از ورودی هاست بین 0 تا100 درصد تعیین میشود . در سیستم فازی مقاله مورد نظر روش ممدانی مورد استفاده قرار گرفته شده است .با توجه به مشخصات سیستم فازی طراحی شده 33 قانون برای تعیین سطح احساسات افراد تعریف شده است ورودی ها فازی شده و سپس به عنوان مقدم قوانین فازی مورد استفاده قرار میگیرند. اگر یک قانون فازی دارای چندین مقدم باشد از عملکردand برای ارزیابی مقدم و به دست آوردن یک عدد مشخص استفاده میشود. بعداز دریافت دست خط افراد و محاسبه شیب خط ورودی مورد نیاز سیستم فازی تولید میشود سپس با استفاده از قوانین فازی و تابع عضویت خروجی سیستم فازی بدست میآید خروجی را برای محاسبه در صد حقیقی میزان کنترل سطح احساسات افراد مورد آزمایش استفاده میشود8 .
ماشین بردار پشتیبان (SVM)
ماشین بردار پشتیبان یک طبقه بند بسیار کارا است که با استفاده از ایده حداکثر حاشیه به طبقه بندی داده ها می پردازد ایده حداکثر حاشیه به این معنی است که در فضای ویژگی ها به دنبال خط، صفحه یا ابر صفحه ای هستیم که فاصله نزدیکترین نمونه های هر کلاس از آن حداکثر باشد. در حالتی که نمونه های کلاسها را نتوان توسط یک ابر صفحه از هم جدا کرد آنها را به بعد بالاتری نگاشت میکنیم و طبقه بندی در فضایی با بعد بالاتر انجام میشود به منظور نگاشت نمونهها به بعد بالاتر عموما از کرنلهای غیرخطی استفاده میشود.
از معروفترین کرنلها میتوان به کرنل گاوسی و کرنل چند جمله ای اشاره نمود19.
4-3-2 بحث
در میان دسته بندهای متفاوت شبکه عصبی با توانایی دسته بندی غیر خطی با اتصالات میانی متعدد ممکن میان آنها قدرت تخمین دقیق مرزهای تصمیم پیچیده را دارد لذا از فراوانی بیشتر نسبت به سایر روشها برخوردار می باشد معمولا شبکه های پرسپترون چند لایه با الگوریتم آموزشی پس انتشار خطا بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.
مزیت اصلی استفاده از شبکه عصبی حساس نبودن آن به نویز است اما طبقه بندی منابع خطا در این دسته از روشها تقریبا غیر ممکن است مشکل دیگر شبکه های عصبی نیاز به حجم زیاد داده های آموزشی است. عملکرد شبکه های عصبی وابسته به انتخاب صحیح معیارهای مناسب میباشد . به نظر میرسد ترکیب دو روش فازی و شبکه عصبی مناسب باشد.
رویکرد فازی به عنوان یک ابزار قدرتمند در برخورد با عدم قطعیت توان خود را در کاربردهای مختلف نشان داده است.
ضعف درخت تصمیم حساس بودن آن به نویز می باشد به عبارتی کوچکترین خطا ساختار درخت را عوض میکند از کلاسه بندهایی که اشاره نشد مدل های مخفی مارکوف ، دسته بندهای ژنتیک نزدیک ترین همسایه می باشند.
4-3-3 درخت تصمیم
با توجه به اینکه در این پایان نامه از درخت تصمیم بعنوان دسته بند استفاده شده است، در این بخش به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت.
یادگیري درخت تصمیم گیري یکی از پرکاربردترین و کارآمدترین متد هاي یادگیري استقرایی است. این متد در یادگیري توابع گسسته مقدار با داده هاي خطا دار به کار می رود.
استقرا ایجاد قوانین کلی از مجموعه مثالهاست. مثالها در قالب جداولی نمایش داده می شود که به آنها جداول تصمیم گیری گفته میشود . از طریق مثالها دانش استخراج میشود و در قالب درختی به نام درخت تصمیم گیری بازنمایی خواهند شد.
هر گره داخلی در درخت ، ویژگیای از نمونه را آزمایش میکند و هر شاخه ای که از آن گره خارج میشود متناظر یک مقدار ممکن برای آن ویژگی می باشد. همچنین هر گره برگ، بیانگر یک دسته بندی است. هر نمونه با شروع از گره ریشه درخت و آزمایش ویژگی مشخص شده توسط این گره و حرکت در شاخه متناظر با مقدار ویژگی داده شده در نمونه ، دسته بندی میشود. این فرآیند برای هر زیر درختی که گره جدید ،ریشه آن می باشد تکرار می شود. درخت تصمیم نمونه ها را به نحوی دسته بندی میکند که از ریشه به سمت پایین رشد میکنند و در نهایت به گره های برگ میرسد .
4-3-3-1 الگوریتم ID3
اکثر الگوریتم هایی که براي یادگیري درختی ایجاد شده نسخه هاي مختلف یک الگوریتم اساسی هستند که از جستجویی حریصانه و بالا به پایین براي جستجوي فضاي درخت هاي تصمیم گیري ممکن استفاده میکند . این روش الگوریتم ID3 نام دارد. ID3 از بهرهي اطلاعات براي انتخاب ویژگی در هر مرحله از رشد درخت استفاده میکند20.
براي تعریف دقیق بهرهي اطلاعات از تعریف معیار دیگري به نام آنتروپی ، که در تئوري اطلاعات کاربرد بسیار دارد، شروع میکنیم. این معیار یکدستی و عدم یکدستی یک دستهي دلخواه از نمونهها را مشخص می کند. داشتن دستهي S از نمونههاي مثبت و منفی مفهوم هدف، آنتروپی دسته S متناسب با این دسته بندي منطقی به صورت زیر تعریف می شود:
Entropy(s)= - p ⊕logp ⊕ - p ⊖logp ⊖
در این رابطه p⊕نسبت تعداد نمونههاي مثبت به تعداد کل نمونه ها و p ⊖نیز نسبت تعداد نمونههاي منفی به تعداد کل نمونه هاست. با داشتن آنتروپی به عنوان معیاري براي میزان یکدستی مجموعهاي از نمونههاي آموزشی، حال میتوانیم معیاري براي تأثیرگذاري یک ویژگی در دستهبندي نمونههاي آموزشی ارائه دهیم. همان طور که گفته شد این معیار بهرهي اطلاعات نامیده میشود. بهرهي اطلاعات میزان کاهش انتظاري آنتروپی از دسته بندي بر اساس ویژگی خاص است . به عبارت دقیقتر ، بهرهي اطلاعات ویژگی A برروی مجموعهی S، Gain(S,A) را بر حسب مجموعهي نمونههاي موجود به شکل زیر تعریف می کنیم:
Gain(S,A)=Entropy(S) - ∑(│Sv│∕│S│) Entropy(Sv)
Sv زیر تعداد نمونه هایی ازS هستند که برای ویژگی A مقدار V را دارند. جمله اول در رابطه فوق فقط خود آنتروپی مجموعهی S و جملهی دوم میانگین آنتروپی بعد از تقسیم S با ویژگیA است. Gain(S,A) میزان اطلاعاتی است که در مورد مقدار تابع هدف با داشتن مقدار ویژگی A بدست میآوریم. بهرهي اطلاعات دقیقاً معیاري است که در ID3 براي انتخاب بهترین ویژگی در هر مرحله از رشد درخت استفاده میشود.این الگوریتم درخت هاي کوتاه تر را بر درخت هاي بلند تر ترجیح می دهد.
ممکن است مواقعی که داده ها خطا دارند یا تعدادشان به اندازه ي کافی نیست که تابع هدف را کامل تعریف کنند مشکل ساز باشد. به هر حال در چنین مواقعی، این الگوریتم درخت هایی را خروجی می دهد که مشکل overfitدر نمونه هاي آموزشی دارند.روش هاي بسیاري براي حل مسئلهي overfit در یادگیري درختی موجود است. این روش ها به دو دستهي کلی تقسیم می شوند:
الف) روش هایی که جلوي رشد درخت را قبل از رسیدن به نقطه اي که تمامی نمونه ها را درست دسته بندي کند می گیرند، در این روش معلوم نیست که چه زمان باید جلوي رشد درخت گرفته شود
ب) روش هایی که اجازه می دهند تا درخت به اندازهي دلخواه رشد کند سپس درخت را هرس می کنند. این روش در کاربرد موفقیت بیشتري را از خود نشان دادهاند20.
4-3-4 شبیه سازی الگوریتم پیشنهادی
برای اجرای الگوریتم درخت تصمیم، ویژگیهای افراد و نوع شخصیت آنها را به شرح جدول (4-2) گروهبندی میکنیم:
جدول (4-2) گروه بندی شخصیت افراد
کلاسشخصیت1افسرده ، برون گرا ، فعال و متحرک2افسرده، درون گرا ، فعال و متحرک3افسرده، برون گرا ، ضعیف وکمرو4افسرده، درون گرا، ضعیف وکمرو5احساساتش را میتواند کنترل کند، برون گرا ، فعال و متحرک6احساساتش را میتواند کنترل کند، درون گرا ، فعال و متحرک7احساساتش را میتواند کنترل کند، برون گرا ، ضعیفوکمرو8احساساتش را میتواند کنترل کند، درون گرا، ضعیفوکمرو9افسرده، برون گرا، نرمال از لحاظ جنب و جوش10افسرده، درون گرا، نرمال از لحاظ جنب و جوش11افسرده، نرمال از جنبه درون گرایی و برون گرایی، فعال و متحرک12افسرده، نرمال از جنبه درون گرایی و برون گرایی، ضعیف و کم رو13احساساتش را میتواند کنترل کند ، برون گرا، نرمال از لحاظ جنب و جوش14احساساتش را میتواند کنترل کند ، درون گرا، نرمال از لحاظ جنب و جوش15احساساتش را میتواند کنترل کند ، نرمال از جنبه درون گرایی و برون گرایی، فعال و متحرک16احساساتش را میتواند کنترل کند ، نرمال از جنبه درون گرایی و برون گرایی، ضعیف و کم رو17احساساتش را میتواند کنترل کند ، نرمال از جنبه درون گرایی و برون گرایی، نرمال از لحاظ جنب و جوش18افسرده، نرمال از جنبه درون گرایی و برون گرایی، نرمال از لحاظ جنب و جوش
با توجه به اینکه دادههای پراکندگی متفاوتی داشتند در برخی از کلاسهای شخصیتی فوق نمونه دستخط کافی برای آموزش درخت تصمیم نداشتیم. لذا جدول(4-2) به شکل جدول (4-3) خلاصه گردید.
جدول (4-3) گروه بندی شخصیت افراد مورد استفاده در شبیه سازی
کلاسشخصیت1احساساتش را میتواند کنترل کند، برون گرا ، فعال و متحرک2احساساتش را میتواند کنترل کند، برون گرا ، ضعیفوکمرو3افسرده، برون گرا، نرمال از لحاظ جنب و جوش4افسرده، درون گرا، نرمال از لحاظ جنب و جوش5احساساتش را میتواند کنترل کند ، برون گرا، نرمال از لحاظ جنب و جوش6احساساتش را میتواند کنترل کند ، درون گرا، نرمال از لحاظ جنب و جوش7احساساتش را میتواند کنترل کند ، نرمال از جنبه درون گرایی و برون گرایی، نرمال از لحاظ جنب و جوش
دادههای آموزشی براساس جدول (4-4) به درخت آموزش داده میشود.
جدول (4-4) دادههای آموزشی
کلاسکجی متنحاشیه هادرشتی کلمات110 تا 60تا 72از 537 به بالا210 تا 60از 87 به بالااز 537 به بالا310 تا 60تا 72تا 319410 تا 60از 87 به بالاتا 31950 تا 9تا 72از 537 به بالا60 تا 9از 87 به بالااز 537 به بالا70 تا 9تا 72تا 31980 تا 9از 87 به بالاتا 319910 تا 60تا 72320 تا 5361010 تا 60از 87 به بالا320 تا 5361110 تا 6073 تا 89از 537 به بالا1210 تا 6073 تا 89تا 319130 تا 9تا 72320 تا 536140 تا 9از 87 به بالا320 تا 536150 تا 973 تا 89از 537 به بالا160 تا 973 تا 89تا 319
در این تحقیق جهت ساخت درخت تصمیم از تابع classregtree استفاده نمودیم. پس از آموزش الگوریتم، هر بردار دلخواه بر اساس این درخت کلاسبندی میگردد. شرح تابع classregtree در پیوست آمده است.
4-5 نتایج
بر اساس دستنوشته های جمع آوری شده، ویژگیهایی که بر اساس الگوریتم پیشنهادی استخراج شدهاند و پرسشنامه شخصیتی MMPI ، چندین آزمایش انجام شد که در این بخش به شرح آنها میپردازیم.
4-5-1 تشخیص فرد خبره
از مقایسه نتایج ویژگیهای استخراج شده از الگوریتم پیشنهادی و تشخیص فرد خبره بر روی 143 نمونه دستنوشته، به جدول شماره (4-5) رسیدیم.
جدول شماره (4-5) بررسی نتایج استخراج ویژگی
معیار استفاده شده در گرافولوژیتشخیص درست در نمونه دستنوشتههاکجی متن75%تعداد خط80%حاشیه88.2%درشتی خط79%
4-5-2 تشخیص انسانی
در بررسی دیگری، از بیست نفر از افرادی که نسبت به شخصیت آنها شناخت داشتیم خواستیم که متن مورد نظر ما را روی یک کاغذ بیخط بنویسند. سپس خروجی درخت تصمیم را با برداشتی که از شخصیت آنها داشتیم مقایسه نمودیم و نتیجه حاصل را به اشخاص اعلام نمودیم. نظر اشخاص مورد آزمایش و برداشت شخصی خود از شخصیت آنان، دقت 75% برای الگوریتم پیاده سازی شدهی ما را تایید مینماید.
4-5-3 راستیآزمایی با پرسشنامه شخصیتی MMPI
در بررسی نهایی، نتایج حاصل از پیاده سازی استخراج ویژگی و درخت تصمیم را با نتایج حاصل از پرسشنامه شخصیتی MMPI مقایسه نمودیم و این مقایسه دقت 60% را برای پیاده سازی ما تایید مینماید.
دلیل کاهش دقت هنگام مقایسه با پرسشنامه شخصیتی MMPI ، درست پاسخ ندادن سهوی یا عمدی افراد به سوالات پرسشنامه و عدم تطبیق کامل مقیاسهای پرسشنامه و کلاسبندیهای شخصیتی این تحقیق میباشد. علت دیگر کاهش دقت، ماهیت پرسشنامه شخصیتی MMPI میباشد. پرسشنامه مذکور بیشتر اختلال شخصیت را تشخیص میدهد به عنوان مثال ممکن است کسی که دستخط پایین رونده دارد، حالات افسردگی مانند غمگینی، بیحوصلگی و اهمالکاری داشته باشد ولی دچار اختلال افسردگی نباشد. لذا در نمودار T حاصل از نتیجه پرسشنامه شخصیتی MMPI ، مقیاس D که نشاندهنده افسردگی میباشد برافراشتگی نداشته باشد.
4-6 مقایسه با دیگر روشها
اخیراً، گرافولوژی دستنوشتههای انگلیسی به کمک کامپیوتر و روشهای بینایی ماشین انجام شدهاست. در این روشها، دست نوشتهها بر اساس ویژگیهایی از قبیل سرعت، نظم، خط سیر و غیره دستهبندی میشوند. از آنجا که گرافولوژی بر مبنای ویژگیهای دستنوشته است، زبان دستنوشته در استخراج ویژگیها مؤثر است. بنابراین، برای هر زبان از جمله زبان فارسی استخراج ویژگیهای مناسب دیداری برای گرافولوژی با استفاده از کامپیوتر امری ضروری است. در زمینه گرافولوژی دستنوشته فارسی کارهای اندکی انجام شده است8 . که به بررسی . مقایسه این کارها با این تحقیق میپردازیم.
در برخی تحقیقاتی که در زمینه گرافولوژی صورت گرفته است، تنها به استخراج ویژگی از دستنوشته و نهایتا مقایسه ویژگیهای استخراج شده با نظر افراد خبره اکتفا نمودند ولی هیچگونه دسته بندی با استفاده از ابزارهای یادگیری ماشین انجام نشده است 2و8. البته این تحقیقات در خصوص استخراج ویژگی بسیار ارزشمند بودهاند، خصوصاً مقاله2 که پایه و اساس اغلب تحقیقهای گرافولوژی در دستنوشتههای فارسی میباشد.
در تحقیقهای 4،6،7و19 از ابزارهای یادگیری ماشین برای دسته بندی و تشخیص خصوصیات روانشناختی افراد استفاده نمودند. در تحقیق 19 تنها تاثیر حالت روحی عجله بروی دستخط با استفاده از شبکه عصبی بررسی شده است و در تحقیق7 تنها شیب خط برای تشخیص هیجانات و احساسات افراد با کمک سیستم استنتاج فازی بررسی شده است. در تحقیق 6 تشخیص خصوصیات افراد با کمک سیستم استنتاج فازی صورت گرفته است. در هیچ کدام از تحقیق های صورت گرفته فوق کاری در راستای راستی آزمایی صورت نگرفته است. در تحقیق 4 پیش بینی خصوصیات روانشناختی افراد از روی دستخط با کمک شبکه عصبی صورت گرفته است و از پرسشنامه شخصیتیMMPI جهت مدل کردن سیستم استفاده نموده است. ما در این تحقیق برای اولین بار از درخت تصمیم به منظور دستهبندی ویژگیهای استخراج شده از دستخط استفاده نمودیم و از میان کارهای انجام شده مذکور، این تحقیق تنها تحقیقی است که از یک پرسشنامه شخصیتی به منظور راستیآزمایی الگوریتم خود استفاده نمودهاست.
فصل 5:نتیجه گیری
5-1 ویژگیهای این تحقیق
با بررسی موارد فوق مواردی که در این تحقیق را از سایر کارهای قبلی متمایز مینماید به شرح زیر میباشد:
استفاده از درخت تصمیم به منظور دسته بندی و تشخیص خصوصیات روانشناختی.
استفاده از یک پرسشنامه به همراه اخذ دستنوشته به منظور راستیآزمایی.
دادن یک متن واحد و خنثی به آزمودنیها به منظور عدم تاثیر متن بر جریحه دار کردن احساسات.
داشتن دو دسته جامعه آماری که امکان مقایسه کلی و به دست آمدن نتایج روانشناختی میگردد.
5-2 پیشنهادات برای کارهای آتی
الگوریتم استخراج ویژگی برای دقت بیشتر جا برای کار کردن دارد. ضمناً ویژگیهای بسیاری در گرافولوژی کاربرد دارند که میتوان الگوریتمهایی برای استخراج آنها ارائه نمود.
چنانچه محقق امکان دسترسی به جامعه آماری داشته باشد که بتوانند محقق را در تکمیل پرسشنامههای 187سوالی یا 250 سوالی یاری نمایند، میتوان از پرسشنامههای شخصیتی کتل و نئو استفاده نماید.
هرچند در این تحقیق از راهنماییهای اساتید روانشناسی و مشاوران استفاده کردیم، ولی نیاز به همکاری یک استاد روانشناس به عنوان استاد مشاور احساس میشد.
بنا به دلایل زیر بهتر است اخذ نمونه دستخط با همکاری یک مرکز مشاوره صورت پذیرد:
الف) شناخت شخصیت از مجموع تست،مشاهده و مصاحبه بالینی صورت میپذیرد و وجود یک پرسشنامه به تنهایی، نمیتواند شخصیت فرد را بطور دقیق تشخیص دهد.
ب) اخذ بیش از 10 نمونه دستخط از هر کلاس شخصیت. در غیر اینصورت با وجود داشتن تعداد زیادی نمونه دستخط، هنگام تقسیم آنها به کلاسهای مختلف شخصیت، امکان عدم وجود مقدار کافی نمونه دستخط از هر کلاس شخصیتی وجود دارد.
پیوستها
ضمیمه الف - توضیحات تابع classregtree
t = classregtree(X, y) یک درخت تصمیم t برای پیش بینی پاسخ y بصورت تابعی از پیش بینی کننده ها در ستون هایی از X ایجاد می کند. X یک ماتریس n*m از مقادیر پیش بینی کننده است. اگر y برداری از n مقدار پاسخ باشد، classregtree رگرسیون را اجرا می کند. اگر y یک متغیر قطعی، آرایه کاراکتری، یا آرایه ی سلولی از رشته ها باشد، classregtree عمل دسته بندی را اجرا می کند. در هر دو حالت، t یک درخت دودویی است که در آن هر گره انشعابی بر اساس مقادیر یک ستون از X تقسیم می گردد. مقادیر NaN در X یا y بعنوان مقادیر مفقودی در نظر گرفته می شوند. ملاحظاتِ تمام مقادیر مفقودی برای X یا y در تناسب بکار نمی روند. ملاحظات برخی از مقادیر مفقودیِ X جهت یافتن انشعابات بر روی متغیرهایی که این ملاحظات برای آنها مقادیر معتبر دارند، بکار می روند.
t = classregtree(X, y, 'Name', value) یک یا چند زوج پارامتر اختیاریِ اسم/مقدار مشخص می کند. Name را در علامت های کوتیشن تکی مشخص کنید. گزینه های زیر در دسترسند:
برای تمامی درخت ها:
categorical- بردار اندیس های ستون های X که با آنها باید بصورت متغیرهای قطعیِ نامرتب رفتار شود.
method- یا 'classification' (این مقدار پیش فرض می باشد در صورتیکه y یک متغیر متنی یا قطعی باشد) یا 'regression' (این مقدار پیش فرض می باشد در صورتیکه y عددی باشد).
names- آرایه ی سلولی از اسامی برای متغیرهای پیش بینی کننده، به ترتیبی که در X ظاهر می شوند که درخت از روی آن ایجاد شده بود.
prune- 'on' (مقدار پیش فرض) برای محاسبه ی درختِ پر و دنباله ی بهینه از زیردرخت های هرس شده، یا 'off' برای درختِ پر بدون هرس کردن.
minparent- یک عدد k بطوریکه گره های ناخالص باید ملاحظاتی به تعداد k یا بیشترجهت انشعاب داشته باشند (مقدار پیش فرض 10 است).
minleaf- حداقل تعدادی از ملاحظات برای هر برگ درخت (مقدار پیش فرض 1 است). اگر شما هر دوی 'minparent' و 'minleaf' را تامین کنید، classregtree از این تنظیمات استفاده می کند که برگ های بزرگتری را نتیجه می دهد: minparent = max(minparent,2*minleaf)
mergeleaves- 'on' (مقدار پیش فرض) برای ادغام برگ هایی که از گره والد یکسانی سرچشمه می گیرند و مجموع مقادیرِ ریسک بزرگتر یا برابر با ریسک مربوط به گره والد را ارائه می دهد. اگر 'off' باشد، classregtree برگها را ادغام نمی کند.
nvartosample- تعداد متغیرهای پیش بینی کننده که بطور تصادفی برای هر انشعاب انتخاب می شود. بطور پیش فرض تمام متغیرها برای هر انشعابِ تصمیمی، درنظر گرفته می شوند.
stream- جریان عددیِ تصادفی. جریان پیش فرض همان جریان عددیِ تصادفیِ پیش فرضِ MATLAB می باشد.
surrogate- 'on' برای یافتن انشعاب های جانشین در هر گره انشعابی. مقدار پیش فرض 'off' می باشد. اگر شما این پارامتر را به 'on' تنظیم کنید، classregtree میتواند بطور چشم گیری آهسته تر اجرا شده و بطور قابل ملاحظه ای حافظه ی بیشتری مصرف کند.
weights- برداری از وزن های ملاحظه ای. بطور پیش فرض، وزن هر ملاحظه 1 است. طول این بردار باید برابر با تعداد سطرهای X باشد.
فقط برای درخت های رگرسیون:
qetoler- تحمل در رابطه با خطای درجه دومیِ هر گره برای درخت های رگرسیون را تعیین می کند. انشعابِ گره ها زمانی که خطای درجه دومی بازای هر گره به پایین تر از qetoler*qed می رسد، متوقف می شود، که در آن qed خطای درجه دومی برای کل داده ها می باشد که قبل از رشد درخت تصمیم محاسبه می گردد:
qed = norm(y-ybar)
که ybar بعنوان میانگینِ آرایه ی ورودیِ y تخمین زده می شود. مقدار پیش فرض 1e-6 است.
فقط برای درخت های دسته بندی:
cost- ماتریس مربع C، که در آن، هزینه ی دسته بندیِ یک نقطه در داخل دسته ی j در صورتیکه دسته ی صحیحش i باشد C(i, j) است (بطور پیش فرض اگر i~=j باشد، C(i, j)=1، و اگر i=j باشد، C(i, j)=0 است). در عوض، این مقدار می تواند یک ساختار S باشد که دو فیلد دارد: S.group شامل اسامی گروه بصورت یک متغیر قطعی، آرایه ی کاراکتری، یا آرایه ای سلولی از رشته ها؛ و S.cost شامل ماتریس هزینه ی C.
splitcriterion- ضابطه ای برای انتخاب یک انشعاب. یکی از اندیس های تنوعِ 'gdi' (پیش فرض) یا Gini، 'twoing' برای قانون towing، یا 'deviance' برای کاهش حداکثر انحراف.
priorprob- احتمالات پیشین برای هر دسته که بصورت رشته ('empirical' یا 'equal')، یا بصورت یک بردار (یک مقدار برای هر اسم گروه خاص) یا بصورت یک ساختار S با دو فیلد مشخص می شوند:
S.group شامل اسامی گروه بصورت یک متغیر قطعی، آرایه ی کاراکتری، یا آرایه ای سلولی از رشته ها
S.prob شامل برداری از احتمالات مربوطه
اگر مقدار ورودی 'empirical' (مقدار پیش فرض) باشد، احتمالات دسته از فرکانس های دسته ی موجود در Y تعیین می گردند. اگر مقدار ورودی 'equal' باشد، تمام احتمالات دسته یکسان تنظیم می گردند. اگر هر دوی وزن های ملاحظه ای و احتمالات پیشین تامین شوند، وزن ها مجددا نرمال سازی می شوند تا به مقدار احتمال پیشین موجود در دستهی مربوطه اضافه گردند.
ضمیمه ب - سوالات آزمون MMPI
1- اشتهاي خوبي دارم .
2- بيشتر صبح ها خوش و سرحال از خواب بر مي خيزم .
3- زندگي روزانه من پر از چيزهايي است كه برايم جالبند.
4- موقع كار فشار و ناراحتي زيادي احساس مي كنم .
5- گاهي فكرهاي بدي مي كنم كه نمي شود درباره آن صحبت كرد .
6- به ندرت دچار يبوست مي شوم .
7- بعضي وقتها خيلي دلم مي خواهد خانواده ام را ترك كنم .
8- گاهي اوقات آن چنان به گريه يا خنده مي افتم كه نمي توانم جلوي آن را بگيرم .
9- هر چند وقت يك بار تهوع و استفراغ ناراحتم مي كند .
10- به نظرم هيچ كس مرا درك نمي كند .
11- گاهي دلم مي خواهد ناسزا بگويم .
12- هر چند شب يك بار دچار كابوس مي شوم ( خوابهاي وحشتناك مي بينم .
13- برايم مشكل است كه حواسم را روي كاري متمركز كنم .
14- من تجربه هاي مخصوص و عجيبي داشته ام
15- اگر ديگران برايم نزده بودند من بيشتر موفق بودم .
16- در دوران جواني مرتكب سرقتهاي جزيي شده ام .
17- گاه بگاه روزها ، هفته ها و حتي ماهها بوده كه دست و دلم به كاري نرفته است .
18- خوابم آشفته است .
19- با ديگران كه هستم تحمل شنيدن حرفهاي عجيب و غريب آنها را ندارم .
20- اكثر كساني كه مرا مي شناسند از من خوششان مي آيد .
21- اغلب مجبور بوده ام از كساني اطاعت كنم كه به اندازه من نمي فهميدند .
22- كاش به اندازه ديگران خوشحال بودم .
23- فكر مي كنم بسياري از مردم براي جلب كمك وهمدردي ديگران بدبختي هاي خود را بزرگتر جلوه مي دهند .
24- بعضي وقتها خشمگين مي شوم .
25- واقعاً اعتماد به نفس ندارم .
26- خيلي كم از پرش و تكان ماهيچه هايم ناراحت مي شوم .
27- خيلي وقتها احساس مي كنم كه مرتكب كار زشت و خطايي شده ام .
28- بيشتر اوقات خوشحالم .
29- بعضي اشخاص آن قدر تحكم مي كنند كه حتي وقتي مي دانم حق با آنها است دلم ميخواهد بر خلاف آن چه مي خواهند رفتار كنم .
30- معتقدم بر ضد من توطئه چيني مي شود .
31- اغلب مردم حاضرند حتي با شيوه هاي غير عادلانه به منافع و مزايايي برسند .
32- معده ام خيلي ناراحتم مي كند .
33- اغلب نمي فهمم چرا آنقدر بد خلق و بد قلق بوده ام .
34- بعضي اوقات افكارم سريعتر از آن بوده كه بتوانم به زبان بياورم .
35- فكر مي كنم زندگي خانوادگيم به خوبي زندگي اغلب كساني است كه مي شناسم .
36- گاهي وقتها احساس مي كنم كه واقعاًآدم بي مصرفي هستم .
37- در چند سال اخير بيشتر اوقات حالم خوب بوده است .
38- در زندگي من مواقعي بوده است كه در آن دست به كارهايي زده ام كه بعدها نمي دانستم چه بوده است .
39- احساس مي كنم غالباً بي دليل مجازات شده ام .
40- هيچوقت حالم بهتر از حالا نبوده است .
41- برايم مهم نيست كه ديگران درباره من چه فكر مي كنند .
42- حافظه ام خوب است .
43- گفتگو با غريبه ها برايم دشوار است .
44- اغلب سرتا پا احساس ضعف مي كنم .
45- به ندرت دچار سردرد مي شوم .
46- تا به حال اشكالي در حفظ تعادل خود موقع راه رفتن نداشته ام .
47- بين كساني كه مي شناسم بعضي ها را دوست ندارم .
48- كساني هستند سعي دارند افكار و عقايد مرا بدزدند .
49- كاش اين قدر خجالتي نبودم .
50- معتقدم گناهانم غير قابل بخشش هستند .
51- غالباً از چيزي دلواپسم .
52- رفقايم غالباً مورد پسند مادر و پدرم نبوده اند .
53- كمي پشت سر ديگران غيبت مي كنم .
54- بعضي وقتها احساس مي كنم كه خيلي آسان تصميم مي گيرم .
55- تقريباً هيچ وقت تپش قلب يا تنگي نفس نداشته ام .
56- زود از جا در مي روم و زود آرام مي گيرم .
57- بعضي وقتها آن قدر بي قرار بوده ام كه نمي توانسته ام يك جا بند شوم .
58- والدين و اعضاء خانواده ام بيش از حد از من ايراد مي گيرند .
59- براي هيچ كس چندان مهم نيست چه به سرم مي آيد .
60- سوء استفاده از كسي كه خود چنين امكاني را مي دهد ، بد نمي دانم .
61- گاهي اوقات احساس مي كنم سرشار از انرژي هستم .
62- قدرت بينايي من به خوبي سالهاي گذشته است .
63- خيلي كم متوجه شده ام كه گوشم زنگ يا وزوز كند .
64- يكي دو بار احساس كرده ام كه كسي سعي دارد با تلقين و هيپنوتيزم مرا وادار به انجام كارهايي بكند .
65- مواقعي بوده است كه بدون علت خاص و برخلاف معمول با نشاط بوده ام .
66- حتي وقتي با ديگرانم احساس تنهايي مي كنم .
67- فكر مي كنم تقريباً هر كس براي اين كه به دردسر نيفتد دروغ خواهد گفت .
68- من حساس تر از ديگران هستم .
69- مواقعي است كه مغزم كندتر از حد معمول كار مي كند .
70- غالباً مردم مرا نا اميد مي كنند .
71- در استعمال دخانيات افراط كرده ام . يا در خوشگذراني افراط کرده ام .
پاسخ سوالات مذکور در نرم افزار MMPIکه از موسسه تحقیقات علوم رفتاری-شناختی سینا خریداری شده بود، وارد شد. خروجی این نرم افزار نمودار T میباشد که نمونههایی از آن در پایاننامه نمایش داده شده است.
جهت اطلاع از نمره گذاری مقیاسهای روایی و بالینیMMPI به پیوستJ مرجع 9 مراجعه شود.
ضمیمه ج - درخت تصمیم حاصل از شبیه سازی
فهرست منابع
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
قیمت: 49٬000 تومان
