ارائه مدلی جهت بررسی و اندازه گیری میزان رواج فساد و درجه سلامت سازمان (docx) 292 صفحه
دسته بندی : تحقیق
نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحات: 292 صفحه
قسمتی از متن Word (.docx) :
89535153670
دانشگاه تهران
دانشکده مدیریت
پایاننامه کارشناسیارشد رشته مدیریت امور شهری
بررسی مدل سنجش سلامت و فساد اداری در شهرداری تهران
(مورد مطالعه: شهرداری منطقهی 7 تهران)
استاد راهنما:
دکتر مجتبی امیری
استاد مشاور:
دکتر عباس نرگسیان
پژوهشگر:
الناز بحری رودپشتی
فهرست: TOC \o "1-3" \h \z \u چکیده: PAGEREF _Toc393404344 \h دفصل اول: PAGEREF _Toc393404345 \h 11-1-مقدمه: PAGEREF _Toc393404346 \h 21-2-مسألهی اصلی تحقیق: PAGEREF _Toc393404347 \h 31-3-بیان مسأله: PAGEREF _Toc393404348 \h 31-4-ضرورت تحقیق: PAGEREF _Toc393404349 \h 41-5-اهداف تحقیق: PAGEREF _Toc393404350 \h 121-5-1- هدف اصلی: PAGEREF _Toc393404351 \h 121-5-2- اهداف فرعی: PAGEREF _Toc393404352 \h 121-6-روش انجام تحقیق: PAGEREF _Toc393404353 \h 12پیاز فرایند پژوهش: PAGEREF _Toc393404354 \h 131-7-فرضیههای تحقیق: PAGEREF _Toc393404355 \h 141-8-جامعهی آماری: PAGEREF _Toc393404356 \h 141-9-تعریف واژهها و اصطلاحات تخصصی طرح: PAGEREF _Toc393404357 \h 15فصل دوم PAGEREF _Toc393404358 \h 192-1- مقدمه: PAGEREF _Toc393404359 \h 202-2- مفاهیم و تعاریف: PAGEREF _Toc393404360 \h 212-2-1- مفاهیم و تعاریف فساد: PAGEREF _Toc393404361 \h 212-2-2-1- انواع فساد: PAGEREF _Toc393404362 \h 242-2-2-2- فصل مشترک مباحث مربوط به فساد PAGEREF _Toc393404363 \h 272-2-2- مفاهیم و تعاریف سلامت: PAGEREF _Toc393404364 \h 282-2-2- 1- سطوح و دستهبندی تعاریف سلامت: PAGEREF _Toc393404365 \h 302-2-2-2- تعاریف سلبی سلامت: PAGEREF _Toc393404366 \h 302-2- 2-3- تعاریف ایجابی سلامت: PAGEREF _Toc393404367 \h 312-3-جمعبندی تعاریف: PAGEREF _Toc393404368 \h 352-4- گزارههای سلامت و فساد: PAGEREF _Toc393404369 \h 362-4-1- نظریههای موجود در فساد: PAGEREF _Toc393404370 \h 362-4-1-1- نظریهی سیب بد: PAGEREF _Toc393404371 \h 372-4-1-2- نظریهی رهایی اخلاقی: PAGEREF _Toc393404372 \h 382-4-1-3- نظریهی کنش بوردیو: تحلیل رغبت PAGEREF _Toc393404373 \h 392-4-1-4- نظریهی موازنهی هزینهها و پاداشهای مورد انتظار فساد(رویکرد انتخاب عمومی): PAGEREF _Toc393404374 \h 392-4-1-5- نظریهی فرهنگیهافستند: PAGEREF _Toc393404375 \h 412-4-1-6- نظریهی فرهنگ سازمانی: PAGEREF _Toc393404376 \h 422-4-1-7- نظریهی سلامت سلزنیک: PAGEREF _Toc393404377 \h 422-4-1-8- نظریه سلامت ماروین بروان: PAGEREF _Toc393404378 \h 432-4-2- روشهای سنجش سلامت و فساد: PAGEREF _Toc393404379 \h 442-4-2-1- روشهای سنجش فساد PAGEREF _Toc393404380 \h 452-4-2-2- روشهای سنجش سلامت: PAGEREF _Toc393404381 \h 492-5- جمعبندی پژوهشهای داخلی و خارجی: PAGEREF _Toc393404382 \h 562-5-1- تجزیه و تحلیل پژوهشهای داخلی: PAGEREF _Toc393404383 \h 792-5-2- تجزیه و تحلیل پژوهشهای خارجی: PAGEREF _Toc393404384 \h 802-6- مدل مفهومی برآمده از پژوهشهای پیشین و نتیجهگیری: PAGEREF _Toc393404385 \h 84فصل سوم PAGEREF _Toc393404386 \h 873-1- مقدمه: PAGEREF _Toc393404387 \h 883-2- روش تحقیق: PAGEREF _Toc393404388 \h 883-3- جامعهی مورد مطالعه: PAGEREF _Toc393404389 \h 883-4- نمونهی آماری و روش نمونهگیری: PAGEREF _Toc393404390 \h 893-5- روشهای گردآوری اطلاعات: PAGEREF _Toc393404391 \h 903-5-1- مطالعات کتابخانهای: PAGEREF _Toc393404392 \h 903-5-2- مطالعات میدانی: PAGEREF _Toc393404393 \h 913-5-3- طیف لیکرت: PAGEREF _Toc393404394 \h 993-5-4- دو گزینهای: PAGEREF _Toc393404395 \h 993-6- پایایی و روایی ابزار PAGEREF _Toc393404396 \h 993-6-1- پایایی PAGEREF _Toc393404397 \h 99بررسی پایایی متغیرهای فساد: PAGEREF _Toc393404398 \h 1003-6-2- روایی: PAGEREF _Toc393404399 \h 1023-6-2-1- روایی سازه: PAGEREF _Toc393404400 \h 1023-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات: PAGEREF _Toc393404401 \h 103تجزيه و تحليل واريانس فريدمن آزمون جنبی: PAGEREF _Toc393404402 \h 108آزمون Uمان- ویتنی: PAGEREF _Toc393404403 \h 109آزمون کروسکال- والیس: PAGEREF _Toc393404404 \h 1093-8- جمعبندی و نتیجهگیری: PAGEREF _Toc393404405 \h 109فصل چهارم PAGEREF _Toc393404406 \h 1104-1- مقدمه: PAGEREF _Toc393404407 \h 1114-2- بررسی آمار توصیفی: PAGEREF _Toc393404408 \h 1114-3- بررسی آمار استنباطی: PAGEREF _Toc393404410 \h 1334-3-1- تجزیه و تحلیل ابعاد سلامت و فساد: PAGEREF _Toc393404411 \h 1334-3-1-1- محاسبهی نمرهی مؤلفههای ابعاد فساد و سلامت: PAGEREF _Toc393404412 \h 1334-3-1-2- تجزیه و تحلیل مؤلفههای بعدهای سلامت و فساد اداری: PAGEREF _Toc393404413 \h 1414-3-2- تجزیه و تحلیل واریانس فریدمن: PAGEREF _Toc393404414 \h 1414-3-2-1- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای فساد در گروه کارکنان PAGEREF _Toc393404415 \h 1424-3-2-2- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای فساد در گروه خبرگان PAGEREF _Toc393404416 \h 1434-3-2-3- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای فساد در گروه اربابرجوع PAGEREF _Toc393404417 \h 1444-3-2-4- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای فساد در گروه شهروندان PAGEREF _Toc393404418 \h 1454-3-2-5- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای سلامت در گروه کارکنان PAGEREF _Toc393404419 \h 1464-3-2-6- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای سلامت در گروه خبرگان PAGEREF _Toc393404420 \h 1474-3-2-7- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای سلامت در گروه اربابرجوع PAGEREF _Toc393404421 \h 1484-3-2-8- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای سلامت در گروه شهروندان PAGEREF _Toc393404422 \h 1494-3-2- 9- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن بعد سلامت و فساد اداری در گروههای 4 گانه: PAGEREF _Toc393404423 \h 1504-3-3- آزمون کروسکال والیس: PAGEREF _Toc393404424 \h 1514-3-3-1- مقایسهی میانگین 4 گروه در مورد فساد و سلامت: PAGEREF _Toc393404425 \h 1514-4- جمعبندی و نتیجهگیری: PAGEREF _Toc393404426 \h 152فصل پنجم PAGEREF _Toc393404427 \h 1535-1- مقدمه PAGEREF _Toc393404428 \h 1545-2-1- بررسی نمرهی سلامت و فساد اداری در مدل سلامت جامع اداری PAGEREF _Toc393404429 \h 1555-2-2- بررسی رتبهی مؤلفههای ابعاد سلامت و فساد اداری در مدل سلامت جامع اداری PAGEREF _Toc393404430 \h 1605-2-3- بررسی تفاوت نمرات ادراک و تجربه در سلامت و فساد اداری PAGEREF _Toc393404431 \h 1625-3- بحث دربارهی نتایج PAGEREF _Toc393404432 \h 1665-4- پيشنهادها بر مبناي يافتههاي تحقيق PAGEREF _Toc393404433 \h 1665-5- پيشنهادها براي پژوهشهاي آتی PAGEREF _Toc393404434 \h 1735-6- محدودیتهای این تحقیق PAGEREF _Toc393404435 \h 174فهرست منابع و مآخذ: PAGEREF _Toc393404436 \h 176پیوستها: PAGEREF _Toc393404437 \h 185پیوست شمارهی 1: پرسشنامهی کارمندان (تجربه) PAGEREF _Toc393404438 \h 185پیوست شمارهی 2: پرسشنامه کارکنان ادراک PAGEREF _Toc393404439 \h 189پیوست شمارهی 3: پرسشنامهی خبرگان PAGEREF _Toc393404440 \h 192پیوست شمارهی 4: پرسشنامهی اربابرجوع PAGEREF _Toc393404441 \h 196پیوست شمارهی 5: پرسشنامهی شهروندان PAGEREF _Toc393404442 \h 199
فهرست جداول:
TOC \h \z \c "جدول" جدول ۱: قوانین مربوط به سلامت و فساد اداری PAGEREF _Toc387344876 \h 4
جدول ۲: ارزيابي پاسخگويان از ميزان فساد در برخي از سازمانها (584=N) PAGEREF _Toc387344877 \h 9
جدول ۳: شاخصها و متغیرهای مربوط به مفهوم فساد PAGEREF _Toc387344878 \h 16
جدول 4: شاخصها و متغیرهای مفهوم سلامت PAGEREF _Toc387344879 \h 17
جدول ۵: مروری اجمالی بر تحقیقهای داخلی PAGEREF _Toc387344880 \h 56
جدول ۶: مروری اجمالی بر تحقیقهای خارجی PAGEREF _Toc387344881 \h 73
جدول ۷: متغیرها و سؤالات آنها(بخش ادراک) PAGEREF _Toc387344882 \h 91
جدول ۸: متغیرها و سؤالات آنها(بخش تجربه) PAGEREF _Toc387344883 \h 95
جدول ۹: نمره آلفای کرونباخ سؤالات مربوط به ادراک و تجربه فساد و سلامت PAGEREF _Toc387344884 \h 100
جدول ۱۰: نمره آلفای کرونباخ متغیرهای فساد PAGEREF _Toc387344885 \h 100
جدول ۱۱: نمره آلفای کرونباخ متغیرهای سلامت PAGEREF _Toc387344886 \h 101
جدول ۱۲: مثالی از سنجش چندمعیاره فساد بر اساس ادراک و تجربهی فساد شهروندان PAGEREF _Toc387344887 \h 107
جدول ۱۳: نوع شاخصهایی پرسیده شده از هر گروه PAGEREF _Toc387344888 \h 108
جدول ۱۴: بررسی فراوانی مؤلفه جنسیت در میان گروههای پرسششونده PAGEREF _Toc387344889 \h 111
جدول ۱۵: بررسی توصیفی تحصیلات در گروههای مورد پرسش PAGEREF _Toc387344890 \h 112
جدول ۱۶: فراوانی پاسخها به میزان سلامت و فساد معاونت هماهنگی و امور مناطق PAGEREF _Toc387344891 \h 118
جدول ۱۷: فراوانی پاسخها میزان سلامت و فساد معاونت مالی و اقتصاد شهری PAGEREF _Toc387344892 \h 118
جدول ۱۸: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت فنی و عمرانی PAGEREF _Toc387344893 \h 119
جدول ۱۹: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت خدمات شهری PAGEREF _Toc387344894 \h 119
جدول ۲۰: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت حمل و نقل و ترافیک PAGEREF _Toc387344895 \h 120
جدول ۲۱: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت شهرسازی و معماری PAGEREF _Toc387344896 \h 120
جدول ۲۲: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت برنامهریزی و توسعه و امور شوراها PAGEREF _Toc387344897 \h 121
جدول ۲۳: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی PAGEREF _Toc387344898 \h 121
جدول ۲۴: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت منابع انسانی PAGEREF _Toc387344899 \h 122
جدول ۲۵: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد سامانه مدیریت شهری 137 PAGEREF _Toc387344900 \h 122
جدول ۲۶: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد مرکز نظارت همگانی 1888 PAGEREF _Toc387344901 \h 123
جدول ۲۷: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد شورایاریهای شهر تهران PAGEREF _Toc387344902 \h 123
جدول ۲۸: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد حراست کل شهرداری تهران PAGEREF _Toc387344903 \h 124
جدول ۲۹: فراوانی پاسخهای از نظر خبرگان در مورد اولویت دار بودن مسألهی فساد(25=n) PAGEREF _Toc387344904 \h 125
جدول ۳۰: فراوانی پاسخها از نظر اربابرجوع در مورد عدم رواج فساد در شهرداری تهران(150=n) PAGEREF _Toc387344905 \h 126
جدول ۳۱: فراوانی پاسخها از نظر شهروندان در مورد رواج مصادیق فساد در شهرداری تهران(390=n) PAGEREF _Toc387344906 \h 127
جدول ۳۲: فراوانی پاسخها از نظر کارمندان در مورد رواج مصادیق فساد در شهرداری تهران(200=n) PAGEREF _Toc387344907 \h 128
جدول ۳۳: فراوانی پاسخهای شهروندان در مورد درخواست و پرداخت رشوه در شهرداری تهران(390=n) PAGEREF _Toc387344908 \h 132
جدول ۳۴: فراوانی پاسخهای شهروندان در مورد شناخت فرد رشوهدهنده به شهرداری تهران(390=n) PAGEREF _Toc387344909 \h 132
جدول ۳۵: نمره سلامت و فساد اداری و نمرهی سلامت جامع PAGEREF _Toc387344910 \h 135
جدول ۳۶: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه کارکنان PAGEREF _Toc387344911 \h 136
جدول ۳۷: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه کارکنان PAGEREF _Toc387344912 \h 136
جدول ۳۸: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه کارکنان PAGEREF _Toc387344913 \h 136
جدول ۳۹: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه کارکنان PAGEREF _Toc387344914 \h 137
جدول ۴۰: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه اربابرجوع PAGEREF _Toc387344915 \h 137
جدول ۴۱: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه اربابرجوع PAGEREF _Toc387344916 \h 137
جدول 42: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه اربابرجوع PAGEREF _Toc387344917 \h 138
جدول ۴۳: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه اربابرجوع PAGEREF _Toc387344918 \h 138
جدول ۴۴: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه شهروندان PAGEREF _Toc387344919 \h 138
جدول ۴۵: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه شهروندان PAGEREF _Toc387344920 \h 138
جدول ۴۶: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه شهروندان PAGEREF _Toc387344921 \h 139
جدول ۴۷: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه شهروندان PAGEREF _Toc387344922 \h 139
جدول ۴۸: نمرههای مؤلفههای بعدهای سلامت و فساد اداری PAGEREF _Toc387344923 \h 141
جدول ۴۹: میانگین رتبههای مؤلفههای فساد اداری از نظر گروه کارکنان در آزمون فریدمن PAGEREF _Toc387344924 \h 142
جدول ۵۰: معني داري آزمون فريدمن PAGEREF _Toc387344925 \h 143
جدول ۵۱: میانگین رتبههای مؤلفههای فساد اداری از نظر گروه خبرگان در آزمون فریدمن PAGEREF _Toc387344926 \h 143
جدول ۵۲: معنيداري آزمون فريدمن PAGEREF _Toc387344927 \h 144
جدول ۵۳: میانگین رتبههای مؤلفههای فساد اداری از نظر گروه اربابرجوع در آزمون فریدمن PAGEREF _Toc387344928 \h 144
جدول ۵۴: معنيداري آزمون فريدمن PAGEREF _Toc387344929 \h 144
جدول ۵۵: میانگین رتبههای مؤلفههای فساد اداری از نظر گروه شهروندان در آزمون فریدمن PAGEREF _Toc387344930 \h 146
جدول ۵۶: معنيداري آزمون فريدمن PAGEREF _Toc387344931 \h 146
جدول ۵۷: میانگین رتبههای مؤلفههای سلامت اداری از نظر گروه کارکنان در آزمون فریدمن PAGEREF _Toc387344932 \h 147
جدول ۵۸: معنيداري آزمون فريدمن PAGEREF _Toc387344933 \h 147
جدول ۵۹: میانگین رتبههای مؤلفههای سلامت اداری از نظر گروه خبرگان در آزمون فریدمن PAGEREF _Toc387344934 \h 148
جدول ۶۰: عدم معنيداري آزمون فريدمن PAGEREF _Toc387344935 \h 148
جدول ۶۱: میانگین رتبههای مؤلفههای سلامت اداری از نظر گروه اربابرجوع در آزمون فریدمن PAGEREF _Toc387344936 \h 148
جدول ۶۲: معنيداري آزمون فريدمن PAGEREF _Toc387344937 \h 149
جدول ۶۳: میانگین رتبههای مؤلفههای سلامت اداری از نظر گروه شهروندان در آزمون فریدمن PAGEREF _Toc387344938 \h 149
جدول ۶۴: معنيداري آزمون فريدمن PAGEREF _Toc387344939 \h 149
جدول 65: جدول رتبهها PAGEREF _Toc387344940 \h 151
جدول 66: نتایج آزمون کروسکال والیس PAGEREF _Toc387344941 \h 151
جدول ۶۷: بررسی فرضیههای تحقیق PAGEREF _Toc387344942 \h 155
جدول ۶۸: میزان فساد در برخی از سازمانها(584=N) PAGEREF _Toc387344943 \h 159
جدول ۶۹: نمرهی مؤلفههای سلامت و فساد اداری به تفکیک PAGEREF _Toc387344944 \h 161
جدول ۷۰: نمرهی سلامت و فساد اداری به تفکیک ادراک و تجربهی گروههای پرسششونده PAGEREF _Toc387344945 \h 163
جدول ۷۱: مقایسه نمرهی دو شاخص CPI و BPI در سال 2011 PAGEREF _Toc387344946 \h 165
فهرست نمودارها و اشکال:
TOC \h \z \c "نمودار" نمودار 1: روند نمره و رتبه ایران در (CPI) شاخص سازمان شفافیت بینالمل PAGEREF _Toc393404549 \h 7
نمودار2: نمرهی فساد بر اساس آمار بانک جهانی PAGEREF _Toc393404550 \h 8
نمودار 3: شکل رهایی اخلاقی و فرایند منتهی به فساد PAGEREF _Toc393404551 \h 38
نمودار4: وضعیت فساد به صورت نموداری PAGEREF _Toc393404552 \h 40
نمودار 5: معبد سلامت TI PAGEREF _Toc393404553 \h 50
نمودار 6: مدل سنجش سلامت/فساد دکتر بازرگانی و همکاران PAGEREF _Toc393404554 \h 54
نمودار 7: مدل سنجش سلامت اداری شورای دستگاههای نظارتی PAGEREF _Toc393404555 \h 55
نمودار 8: پراکندگی سطوح مطالعات و پژوهشها PAGEREF _Toc393404556 \h 79
نمودار 9: متغیر وابسته در پژوهشهای ذکر شده در ادبیات داخلی PAGEREF _Toc393404557 \h 79
نمودار 10: نمودار فراوانی ابعاد پژوهشی در رابطه با موضوع سلامت و فساد PAGEREF _Toc393404558 \h 80
نمودار 11: فراوانی سطوح تحلیل در ادبیات خارجی PAGEREF _Toc393404559 \h 81
نمودار 12: فراوانی موضوعات اصلی پژوهش در ادبیات خارجی PAGEREF _Toc393404560 \h 81
نمودار13: مدل مفهومی تحقیق PAGEREF _Toc393404561 \h 85
نمودار 14: جنسیت در میان گروههای مورد سؤال PAGEREF _Toc393404562 \h 112
نمودار 15: تحصیلات در گروههای مورد سؤال PAGEREF _Toc393404563 \h 114
نمودار16: نمودار میلهای توزیع سنی پاسخدهندگان گروه کارمندان PAGEREF _Toc393404564 \h 115
نمودار17: نمودار میلهای توزیع سنی پاسخدهندگان در گروه خبرگان PAGEREF _Toc393404565 \h 115
نمودار 18: نمودار میلهای توزیع سنی پاسخدهندگان در گروه اربابرجوع PAGEREF _Toc393404566 \h 116
نمودار19: نمودار میلهای توزیع سنی پاسخدهندگان در گروه شهروندان PAGEREF _Toc393404567 \h 117
نمودار 20: نمودار میلهای فراوانی نظر خبرگان در اولویت مسألهی فساد در شهرداری تهران PAGEREF _Toc393404568 \h 125
نمودار 21: نمودار میلهای فراوانی نظر اربابرجوع در عدم رواج فساد در شهرداری تهران PAGEREF _Toc393404569 \h 126
نمودار 22: نمودار میلهای فراوانی نظر شهروندان در مورد رواج مصادیق فساد در شهرداری تهران PAGEREF _Toc393404570 \h 127
نمودار 23: نمودار میلهای فراوانی نظر کارمندان در مورد ادراک شهروندان از رواج فساد در شهرداری تهران PAGEREF _Toc393404571 \h 129
نمودار24: تعداد دفعات پرداخت رشوه از سوی اربابرجوع (150=n) PAGEREF _Toc393404572 \h 130
نمودار25: نمودار مجموع رشوههای پرداخت شده از سوی اربابرجوع PAGEREF _Toc393404573 \h 131
نمودار 26: نمودار درصد شناخت شهروندان از رشوهدهنده به شهرداری تهران PAGEREF _Toc393404574 \h 132
نمودار27: فضای سلامت و فساد PAGEREF _Toc393404575 \h 157
نمودار 28: فضای سلامت/ فساد در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7 شهرداری تهران PAGEREF _Toc393404576 \h 157
نمودار 29: نمرهی ایران در شاخص CPI منتشر شده توسط سازمان شفافیت بینالملل (نمرات از 10-0) PAGEREF _Toc393404577 \h 158
TOC \h \z \c "شکل"
شکل 1: مدل سلامت ماروین بروان PAGEREF _Toc392802339 \h 44
شکل 2: تصویر صفحهی ورود اطلاعات پرسشنامه به نرمافزار ویژهی سنجش سلامت و فساد اداری PAGEREF _Toc392802340 \h 134
شکل 3: تصویر صفحهی محاسبات خودکار Tij در نرمافزار ویژهی سنجش سلامت و فساد اداری PAGEREF _Toc392802341 \h 134
شکل 4: تصویر صفحهی خروجی در نرمافزار ویژهی سنجش سلامت و فساد اداری PAGEREF _Toc392802342 \h 135
چکیده:
بروز فساد که به معنی سوءاستفاده از قدرت قانونی به منظور تأمین نفع شخصی است؛ در تمامی کشورهای دنیا از جمله مهمترین مسائل مدیریت امور کشورها و شهرها در سطوح خرد، میانی و کلان محسوب میشود. به نحوی که با خود اثرات و تبعات منفی بسیاری از جمله عدم رضایت شهروندان از سازمانها، گسترش فقر در جامعه، ممانعت از توسعهی اقتصادی – اجتماعی و ... را به همراه میآورد. از این رو مبارزه با این پدیده و تأمین سلامت اداری از جمله مهمترین موضوعات علم مدیریت و علوم اجتماعی را تشکیل میدهد. با توجه به اهمیت و اثر این پدیدهی شوم اجتماعی و توجه به مطالعات صورت گرفته، در این تحقیق، محقق به دنبال یافتن شیوهای برای سنجش میزان ابتلا به فساد اداری و درجهی سالم بودن یک سازمان مهم در ادارهی امور شهری، یعنی شهرداری تهران است. بدین منظور ابتدا ادبیات موضوع در دو بعد سلامت و فساد اداری مورد بررسی قرار گرفته و ضمن بررسی مفاهیم پژوهش و مطالعات انجام شده در این زمینه و مدلها و روشهای سنجش سلامت و فساد اداری، نقاط ضعف و قوت آنها و نیاز به سنجش دقیق، محقق با بهرهگیری از مدل سلامت جامع در شهرداری تهران و روش سنجش ویژهی آن با انتخاب معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7 تهران به ارزیابی این مدل پرداخت.
گروههایی که در پیمایش متغیرهای تحقیق، مورد سؤال قرار گرفتند، عبارتند از کارکنان شهرداری، خبرگان آشنا به شهرداری، اربابرجوع و شهروندان تهرانی که ترکیبی از ادراک و تجربهی ایشان در مورد سلامت و فساد اداری – با استفاده از مؤلفههای تعریف شده برای هر یک از ابعاد سلامت و فساد-. مورد سؤال قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که نمرهی سلامت جامع شهرداری تهران حدود 0.5 از مجموع 1 است که با توجه به نمرهی ابعاد سلامت و فساد، این سازمان به لحاظ فساد اداری با نمرهای حدود 0.7 از 1 با مشکل جدی روبرو است. اثرگذارترین مؤلفه در نمرهی فساد اداری مربوط به فساد در تصمیمگیری میباشد، به عبارتی میتوان چنین نتیجه گرفت که شهرداری تهران در این معاونت خاص با مسألهی فساد، به طور جدی روبرو است و نیازمند اقدامهایی در جهت کاهش و از بین بردن این مسأله میباشد. در این تحقیق با توجه به اطلاعات به دست آمده نیز پیشنهادهایی برای سازمان ارائه شده است.
فصل اول:
مقدمه:
بروز فساد اداری در دنیا تا به امروز مورد توجه بسیاری از مسئولین دولتی و غیر دولتی بوده است و از جمله مسائلی بوده که به نظر جمع کثیری از محققان با موضوع توسعه، رابطهی عکس داشته؛ به این معنی که کاهش بروز فساد در افزایش سرعت کشوری در رسیدن به توسعهی انسانی تأثیر مثبت به سزایی داشته است(عباسی و جمالپور1390،ص.45). بروز فساد اداری منجر به از بین رفتن حجم منابع مالی و انسانی قابل توجهی شده و به طرز چشمگیری کارایی و اثربخشی سازمانها را دچار نوسان نموده است. به همین دلیل، بسیاری از سازمانها نسبت به ارائهی روشها و مدلهایی برای نحوهی سنجش میزان رواج فساد در دنیا و سازمانها اقدامات گستردهای نمودهاند و روشهای خاص خود را با دیدگاههای متفاوت بنا نهادهاند. هر کدام از این سازمانها نیز روش خود را بارها مورد آزمون قرار داده است؛ همچنین روش خود را در کشورهای بسیاری مورد سنجش دادهاند به گونهای که امروزه روش خاص این سازمانها و اطلاعاتی که از سنجشهای خود در سطح بینالملل انتشار میدهند به منبع مهمی برای آشنایی با وضعیت کلی سلامت و فساد یک کشور بدل گشته است. از جمله مهمترین این سازمانها میتوان به سازمان شفافیت بینالملل و بانک جهانی اشاره نمود که آمار انتشار یافته از سوی این دو سازمان به نوعی به یکی از اسناد مهم در شناخت وضعیت کلی یک کشور بدل گشته است.
با توجه به این که شهرداری تهران در چندی از تحقیقات پیشین در رابطه با فساد مورد توجه محققان قرار گرفته است و همچنین، توجه ویژهی این سازمان برای آشنایی با میزان سلامت و فساد خود و انجام پروژهای در این زمینه و از دیگر سو استناد به این موضوع که در سامانهی ثبت شکایات سازمان بازرسی کل کشور، بالا بودن تعداد شکایات از شهرداری تهران بسیار چشمگیر است، میتوان گفت که شهرداری تهران به مسألهی فساد اداری دچار بوده و نیازمند شناخت بهتر از این موضوع و بهبود وضعیت خود میباشد.
مسألهی اصلی تحقیق:
مسألهی اصلی تحقیق به شرح زیر قابل طرح است:
"سنجش میزان سلامت اداری در شهرداری تهران از طریق "مدل سنجش سلامت و فساد اداری شهرداری تهران" با در نظر گرفتن یک دپارتمان معرفی شده از سوی ستاد ارتقای سلامت اداری شهرداری تهران و مقایسهی آن با نمرهی سلامت و فساد اداری کلی شهرداری تهران"
بیان مسأله:
مسألهی مورد نظر در این طرح در واقع مشکل جاری سازمان را در برمیگیرد و از جمله مسائلی است که با شناسایی میزان شیوع و عمق آن باید در جهت بهبود وضعیت موجود اقدام نمود.
بروز فساد و تأمین سلامت اداری در سازمانها از جمله مسائلی است که هر سازمانی در هر مکان، زمان و با هر ماهیت وجودی(خدماتی، بازرگانی، غیرانتفاعی و...) میتواند با آن مواجه باشد و به یکی از مهمترین مسائل سازمان بدل گردد. در این صورت هر سازمانی خواهان شناخت ماهیت بروز این مسأله و از بین بردن آن میباشد.
اگر ارتشاء را که یکی از انواع کنشهای فساد گونه است مورد توجه قرار دهیم سالانه چیزی حدود 2 الی 5 درصد از کل تولید جهان به صورت رد و بدل میشود (دادگر و معصومینیا،1383،ص.12). همچنین تخمین محافظهکارانهای از پیمایش سنجهی جهانی فساد در سال 2009 نشان میدهد افرادی که رشوه پرداخت کرده بودند 7 درصد از درآمد سالیانه خود را به آن دادهاند. به این ترتیب اثرات وقوع کنش فساد و عدم وجود سلامت در سازمانها میتواند بسیار گستردهتر از محدودهی یک سازمان باشد. هر چه اندازه و میزان اهمیت و نقش سازمانی نیز در جامعه پررنگتر باشد احتمال افزایش پیامدهای ناشی از فساد و عدم توجه به سلامت سازمان در جامعه نیز گستردهتر و بیشتر خواهد شد(توکلی،1389).
با وجود فراگیر بودن فساد شهرداری تهران به عنوان یک سازمان عمومی و سازمانی با گستردگی جغرافیایی و خدماتی از ابتلا به این مسأله در امان نخواهد بود. اگر مسألهی فساد در شهرداری تهران حل نشود، علاوه کاهش اثربخشی و کارآیی این سازمان، در سطح جامعهی شهری شاهد کاهش رضایت شهروندان و از بین رفتن اعتماد خواهیم بود. با آگاهی از وضعیت فعلی و تلاش در جهت حل مسأله، شهر تهران میتواند از حداکثر پتانسیل شهروندان در ادارهی امور جامعه بهره برد و شهری با نشاط و سالم داشت.
ضرورت تحقیق:
در باب ضرورت انجام چنین تحقیقی میتوان از چند جنبه به بررسی موضوع پرداخته شود.
تأکیدات مقام معظم رهبری
وضعیت فعلی ایران در آینهی آمارهای جهانی
وضعیت قانونی کشور
الزامات فرهنگی
الزامات مدیریتی
با نگاهی بر قوانین موجود در کشورمان، ایران متوجه این موضوع خواهیم شد که حجم بسیاری از انواع قوانین، در کشور، مربوط است به مسألهی فساد و تأمین سلامت اداری. در زیر این قوانین و مواد و بندهای مرتبط در جدولی به صورت خلاصه آورده شده است:
جدول SEQ جدول \* ARABIC 1: قوانین مربوط به سلامت و فساد اداری
ردیفنام قانونمواد و بندهای مرتبط1قانون اساسی جمهوری اسلامی ایرانبند 10اصل 3اصل 4اصل 6اصل 7اصل 8اصل 14اصل 19اصل 20اصل 28اصل 36بند 4 اصل 43اصل 48اصل 49اصل 53اصل 542قانون دیوان محاسبات کشوراصل 76اصل 80اصل 82اصل 85اصل 87اصل 88اصل 90اصل 100اصل 126اصل 134اصل 138اصل 141اصل 142بند 3 اصل156اصل170اصل173اصل1743سیاستهای کلی نظامبند 1بند 2- بند 3- بند 4- بند 5- بند 6- بند 8- بند 9- بند 10- بند 12بند 13بند 14بند 16بند 18بند 20بند 21بند 22بند 24بند 254قانون مدیریت خدمات کشورماده 15تبصره 3ماده 22ماده 48ماده 90ماده 91ماده 92ماده 94ماده 96ماده 97بندهای هـ،و،ز ماده 120بند 4ماده 1225قانون تعزیراتفصل دوّم: تخلفات بخش دولتیماده 186قانون تعزیراتفصل سوم: تشکیلات تعزیرات حکومتی بخش دولتیماده 51ماده واحدهی قانون تعزیرات حکومتی7قانون مسئولیت مدنیماده 11ماده 12ماده 13ماده 148قانون تشکیل دادگاههای عمومی انقلابتبصرهماده 3 ج،ی9قانون آیین دادرسی کیفریماده 42ماده 10510قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنیماده 469ماده 47011قانون مبارزه با پولشوییمصوب 2/12/1386 مجلس شورای اسلامیماده 4تبصره 1تبصره 2تبصره 3ماده 5ماده 6ماده 7ماده 8
(عابدیجعفری، کریمیان، قدمیاری، شکری و حسینی، 1390،صص.23-11)
همانگونه که از جدول بالا مشخص است مسألهی فساد و سلامت اداری به قدری برای مسئولین و قانونگذاران مهم و ضروری به نظر میرسد که در تمامی انواع قانونهای موجود مواد، بندها و تبصرههایی را در این موضوع در نظر گرفتهاند. موضوعی که با چنین دقتی مورد نظر عالیترین مقامات کشور قرار میگیرد از ضروریترین مسألههای پژوهشگران آن کشور نیز قرار خواهد گرفت.
علاوه بر اسناد قانونی که دال بر مهم و مورد توجه بودن موضوع، در نظام اداری کل کشور است، مقام معظم رهبری به عنوان عالیرتبهترین مقام کشوری تأکیدات ویژهای به طور جداگانه در این موضوع داشتهاند.
علاوه بر توصیههای مکرر، مقام معظم رهبری، به طور ویژه در سال 1380 فرمان هشت مادهای جهت مبارزه با مفاسد اقتصادی را به سران سه قوه ابلاغ فرمودند که اهمیت و ضرورت این مسأله را خاطر نشان میسازد. این مسأله به قدری از نظر رهبر انقلاب حائز اهمیت بوده که پیرو آن در پیام نوروزی سال 1381بر بحث مبارزه با فساد تأکید مینمایند.
هم چنین رهبر انقلاب بار دیگر در نماز جمعه پس از انتخابات بر ضرورت مبارزه با فساد تأکید کردند(جباریپور،1389،ص.20).
آنچه تاکنون در باب ضرورت انجام تحقیق بیان گردید، به مستندات و اسناد مدون داخل باز میگشت. علاوه بر آن، در سطح بينالمللي( به لحاظ نظري) توجه به مفهوم فساد سابقهاي طولاني دارد، اما اين موضوع يعني توجه به فساد اداري و تحريک اين دغدغه در نهادهاي بينالمللي به خصوص نهادهاي پولي و اقتصادي به سال 1966 بر ميگردد. در آن سال بود که افکار عمومي متوجه اظهاراتي شد که در اجلاس سالانهی نهادهاي مالي چندمليتي به وسیلهی مدير عامل صندوق بينالمللي پول مطرح شد و آن اين بود که دولتها بايد مقابلهی خود نسبت به فساد اداري و عدم تحمل آن را در اشكال مختلف به اثبات رسانده و نشان دهند؛ به خصوص در اين ارتباط اصطلاح رئيس بانك جهاني وقتي كه از آن به عنوان سرطان فساد اسم برد. اين موارد تحريك و تحرك و انگيزش بيشتر در توجه و پرداختن به موضوع را در بر داشت (لطیفی،1380).
اكنون مبارزه با فساد اداري و مالي يكي از مهمترين موضوعات سياسي و اقتصادي روز در جهان و ايران است و تنظيم و توافق دولتها به كنوانسيون سازمان ملل متحد براي مبارزه با فساد كه به موجب قطعنامهی شمارهی 4/58 مورخ 31 اكتبر 2003 به تصويب مجمع عمومي سازمان ملل متحد رسيده است، مبين آن است كه جهان براي پيگيري و مبارزه با پديدهی فساد گام جديتری برداشته و در پي امحا و ريشهكن نمودن اين غدهی سرطاني است(توکلی،1389).
اما باید دید که با توجه به همهی این تأکیدات و توجهات در امر فساد و سلامت اداری، وضعیت موجود کشور با توجه به آمار و ارقام جهانی و همچنین در مقایسه با سایر کشورها چگونه است.
نمودار زیر بیانگر نمرهی کسب شدهی ایران در رابطه با شاخص ادراک فساد(CPI) میباشد. این نمره از 1 تا10 تعریف شده است و نزدیک شدن نمره به عدد 10 نشان از فساد کمتر در آن کشور را دارد. برای درک بهتر وضعیت ایران سعی بر آن بوده است که نمرات ایران از سال 2004 تا سال 2013 که آخرین آمار این سازمان منتشر گشته به نمایش گذاشته شود.
متأسفانه این اطلاعات حاکی از آن است که وضعیت ایران در زمینهی فساد رو به زوال گراییده و این نگرانی خاصی را در مسئولین و محققان این مرز و بوم بر میانگیزاند.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 1: روند نمره و رتبه ایران در (CPI) شاخص سازمان شفافیت بینالملل CITATION Tra91 \l 1033 (Transparency, 2013)
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 2: نمرهی فساد بر اساس آمار بانک جهانی CITATION Wor13 \l 1033 (WorldBank, 2013)
نگاه به شاخص دیگری در زمینهی سنجش سلامت و فساد اداری نیز هم چنان بیانگر وضعیت نامطلوب ایران در زمینهی فساد است.تمامی این آمارها، اطلاعاتی را در اختیار ما قرار میدهد که توسط کشورها و سازمانهایی تهیه شده است که هیچ کدام در کشور ایران قرار ندارند و شاید با الزامات، فرهنگ و شرایط کشور آشنایی کافی را نداشته و همین امر باعث شود که اطلاعات ارائه شده تطابق صد درصد با واقعیت نداشته باشند. از سوی دیگر اگر ما تنها به همین بهانه اظهار نماییم که وضعیت ما بهتر است، در واقع نتوانستهایم دلیل علمی بر مدعای خود بیابیم و با این نظرات نیز نمیتوان حرکت مؤثری در راستای بهبود وضعیت کرد. اولین گام در این مسیر، سنجش مطمئن، دقیق، مطابق با شرایط و علمی از وضعیت کنونی کشور است. برای این منظور نیازمند مدل و ابزار دقیقی میباشیم.
تا کنون صحبت از وضعیت کلی کشور صحبت به میان آمده است اما سؤال در این است که وضعیت سازمان شهرداری تهران به عنوان یکی از سازمانها، با شعار مردم نهاد بودن و همچنین سازمانی که به لحاظ ساختاری از جمله گستردهترین سازمانهای شهر تهران- پایتخت کشور ایران- به حساب میآید همچنین طیف وسیعی از خدمات را در ویترین خود برای ارائه به مردم شهر دارد؛ از چه وضعی برخوردار است. در یکی از تحقیقاتی که در داخل کشور، وضعیت شهرداری تهران در مقایسه با سایر سازمانها چنین آمده است:
جدول SEQ جدول \* ARABIC 2: ارزيابي پاسخگويان از ميزان فساد در برخي از سازمانها (584=N)
سازمانپولپارتيشهرداريها (مثلاً موقع گرفتن جواز يا پايان كار)76.6%60.8%پليس راهنمايي (مثلاً موقع خلاف يا تصادف)59.639.2پليس (وقتي آدم كارش به كلانتري ميافتد)50.656.7دادگاه و دادسرا42.271.4موقع دادن عوارض گمرک69.742.3موقع دادن ماليات65.841اداره ثبت اسناد (موقع گرفتن سند)55.248.1بيمارستانها60.854.1داروخانهها49.647.7بيمه (موقع خسارت ماشين)45.950.1اداره بيمه خدمات اجتماعي28.652.3مدارس دولتي (موقع نام نويسي بچه يا گرفتن معلم خصوصي)60.248.9بانكها (موقع وام گرفتن يا پول نو)3871.8
(رفیعپور،1386، ص.96)
با توجه به این اطلاعات میتوان گفت که فساد در حال حاضر گریبان شهرداری تهران را نیز گرفته است و ضروری است که در این زمینه اقدامی صورت گیرد و وضعیت دقیق سلامت و فساد آن از طریق سنجشی علمی و با روشی دقیق شناسایی شود. زیرا در سطح دولتهای محلی و شهرداریها نیز، فساد به عنوان "مسأله اصلی مدیریت شهری"، عنوان میشود. بر این اساس محققان به دنبال تحلیل این سؤال میباشند که چگونه مدیرت شهری و سیستمهای اداری مرتبط ... آلوده به فساد منجر به کارکرد نامناسب شهر و فاصلهی بین وضعیت مطلوب و مورد انتظار ذینفعان با وضعیت جاری میشوند؟ CITATION 96OB \l 1065 (O.B.SERVER, 1996)
اما ضرورت پرداختن به موضوع فساد از آن دسته از موضوعات و مسائلی است که دارای ابعاد و جنبههای حائز اهمیت زیادی است. تا کنون به برخی از این جنبهها پرداخته شده است. اکنون به این موضوع و بحث تأمین سلامت از زاویهی بسیار مهم دیگری یعنی فرهنگ پرداخته خواهد شد.
تحقیقی که در طی آن از 68 کشور مورد بررسی قرار گرفته است (68کشور 80% جمعیت کل دنیا را در بر میگیرد.) رابطهی میان توسعهی انسانی و فساد مورد سؤال بوده است و نتایج این تحقیقات حاکی از تأثیر بسیار مهم وضعیت فرهنگی جامعه در میزان رواج فساد و به تبع آن عقبماندگی و یا پیشرفت در توسعهی انسانی، بوده است CITATION Ran12 \p 90 \l 1033 (Randi L. Sims;Baiyun Gong;Cynthia P. Ruppel, 2012, p. 90)
به طور کلی تحقیقات گذشته نشان میدهد که رفتارهای فساد آمیز در یک جامعه میتواند علاوه بر این که منجر به تخصیص ناعادلانهی منابع و نفوذ فساد در سرمایهگذاریهای تجاری و یا عملکرد سازمانها شود، بلکه نظام اجتماعي و سياسي را از نظر اخلاقي به انحطاط ميکشد CITATION Ran12 \p 92 \l 1065 (Randi L. Sims;Baiyun Gong;Cynthia P. Ruppel, 2012, p. 92)، (عباسزادگان،1383)
از نظر فرهنگي نيز وقتی فساد به یک فرهنگ تبدیل شد کسی دیگر فکر نمیکند که کارش نادرست است زیرا از یک طرف میبیند که همه، اینطور رفتار میکنند و از طرف دیگر از او نیز انتظار دارند که او نیز آن گونه رفتار کند. از همه مهمتر این که بنا به دلایل متفاوت (سازمانی و فراسازمانی و ...) راه ارضای نیازها و تحقق اهداف مسدود و تنها از این طریق ممکن است. از این رو، مردمِ آرزومند و نیازمند از طریق نادرست، بیراهه و فساد آمیز به دنبال دستیابی به اهداف میروند. وقتی به بیراهه رفتن شروع شود بعد از مدتی به عنوان یک روش، هنجار و فرهنگ باب میشود و افراد برای تحقق اهداف خود به همه ابزارها متوسل میشوند(رفیعپور،1386،صص.49-48).
در این بخش باید بر فرهنگ ایرانی- اسلامی رایج در کشور نیز تأکید ویژهای شود. در فرهنگ اسلامی، بر سالم بودن کارگزارن اسلامی بسیار تأکید شده است.- به ویژه میتوان به سخنان ارزشمند امام علی (ع)، در توصیههایی به کارگزاران در اقصی نقاط قلمروی اسلامی اشاره کرد.- با وجود رواج چنین فرهنگی در سطح جامعه، بروز و ظهور فساد اداری، دقیقاً نقطهی مقابل فرهنگ اسلامی خواهد بود. از این رو مبارزه با فساد اداری و ارتقای سلامت ا زالزامات و ضرورتهای ایجاد جامعهای با مشخصات اسلامی است.
همچنین از سوی دیگر میتوان گفت وجود شرایط فرهنگی خاص در هر کشوری میتواند احتمال و میزان بروز فساد را معین نماید. يکي از مناسبترين چارچوبها براي فهم چگونگي اثرگذاري فرهنگ کشورها بر روي رفتار افراد به وسيلههافستد ارائه شده است. طبقهبندي او از فرهنگ يک کشور داراي چهار بعد (چهار متغير) است. فاصلهی قدرت، پرهيز از شرايط نامتعين، مردانگي يا زنانگي،جمعگرايي يا فردگرايي CITATION Dav031 \l 1033 (Davis, James; Ruhe, John;, 2003).
با استفاده از اين نظريه ميتوان پیشبینیهایی به شرح زير استخراج کرد:
در کشورهاي با فاصله قدرت بيشتر ميزان فساد نيز بيشتر خواهد بود./ در کشورهايي که ميزان پرهيز از شرايط نامعين بالاست ميزان فساد نيز بالاست./ آن دسته از کشورهايي که در آنها تمايلات مردسالارانه بالاست ميزان بيشتري از فساد نيز خواهند داشت./ کشورهاي با ميزان فردگرايي بالا فساد کمتري خواهند داشت./ کشورهايي که ميزان فساد در آنها بالاست نرخ ريسک بالاتري نيز دارند./ کشورهايي که ميزان فساد در آنها بالاست نرخ تجارت خارجي آنها پايين است./ کشورهايي که ميزان فساد در آنها بالاست نرخ سرمايهگذاري خارجي نيز در آنها پايين است.
کشورهايي که ميزان فساد در آنها بالاست در آمد سرانه آنها نيز پايين است (فاضلی، 1391، ص.235). از این رو بررسی شرایط فرهنگی کشورمان ایران توجه به ابعاد فرهنگی در سنجش و توجه به فساد را نیز بیش از پیش نمایان میسازد.
گذشته از الزامات فرهنگی در سطح کلان جامعه در سطح خردتری نظیر سازمان نیز فساد اداری دارای تبعات و نتایجی خواهد بود که این نتایج به محققان، در امر اندازهگیری میزان فساد به منظور شناسایی مشکلات و گلوگاههای اصلی و رفع آن و در نتیجه افزایش سلامت اداری به شدت هشدار میدهد.
در یک سازمان، بروز فساد به طور عمومی به فرهنگ آن سازمان نسبت داده میشود. از فرهنگ سازمان تعاریف گوناگونی وجود دارد که عبارتند از:
آداب، رسوم، اخلاقیات و ارزشهایی که به طور علنی معرفی شوند(ادگار شاین به نقل از عباسی و جمالپور،1390 ص.45).
مجموعهای از ارزشها، اعتقادات و سنتهای مشترک که یک سازمان را به طور ویژه قابل شناسایی مینماید CITATION Wit96 \p 560 \l 1033 (Wittmer, D; Coursey, D.;, 1996, p. 560).
در این راستا مدیران به عنوان هدایتکنندگان افراد و کارمندان در سازمانها هستند که دارای طیف وسیعی از نقشهای از رسمی و غیر رسمیاند که در این میان این مدیر است که ارزشهای مطلوب را به سایر اعضای سازمان مخابره مینماید. این نقشِ الگویی موجب ایجاد شرایطی میشود که در آن افراد برای کار کردن انگیزه مییابند. از این رو نقش ضد فسادی یک مدیرِ هدایتگر بسیار حائز اهمیت میباشد. چرا که در واقع مدیر، با انتخاب ارزشهایی، آن بخش از فرهنگ سازمانی را انتخاب مینماید که سازمان را در رسیدن به سلامت موفق و یا بالعکس ناموفق خواهد کرد. از سوی دیگر در صورت وجود فساد در سطح مدیریت و یا سایر سطوح برانگیختن کارکنان کاری بس دشوار خواهد بود و ادارهی مؤثر و یک سازمان دستخوش خلل خواهد گردید CITATION Soo12 \p 289-291 \l 1033 (So¨o¨t, 2012, pp. 289-291)
اهداف تحقیق:
در این تحقیق، اهداف اصلی و فرعی عبارتند از :
1-5-1- هدف اصلی:
سنجش میزان سلامت و فساد رایج در دپارتمان معرفی شده از سوی ستاد ارتقای سلامت اداری شهرداری تهران و مقایسهی آن با نمرهی جهانی فساد ایران از سازمان شفافیت بینالملل.
1-5-2- اهداف فرعی:
تعیین میزان و نمرهی شاخصهای مؤثر در بروز سلامت و فساد اداری در نمرهی سلامت جامع کسب شده
روش انجام تحقیق:
هر پژوهشی بر پایهی روشی استوار است که به طور دقیق مشخص خواهد نمود چگونه به اهداف تحقیق دست خواهیم یافت. روش پژوهش همچنین راههای کلی دستیابی به اطلاعات در طول تحقیق را نیز توضیح میدهد CITATION Sau09 \p 74 \l 1033 (Saunders, Lewis, & Thornhill, 2009, p. 74). این پژوهش با توجه به هدف، از نوع تحقیقهای کاربردی و با توجه به نحوهی گردآوری دادهها از نوع توصیفی و پیمایشی است؛
-685800225425اسناد و مدارکپرسشنامهمشاهدهتحلیل داده با استفاده از آزمون آماریSPSSX/SAS/STT_EASY/MINTABتبین و پیشبینیاکتشاف و فهمتوصیفتاریخی،شیوههای ترکیبی،اقدام پژوهی، مطالعه موردیساخت اجتماعی، تئوری داده بنیاداستراتژیهای:تجربی، همبستگی، پیمایش آزمایشگاهیمیدانیکتابخانه ترکیبیکیفیکمیاستقراءترکیبیقیاسیقیاس- استقراءپارادایمها00اسناد و مدارکپرسشنامهمشاهدهتحلیل داده با استفاده از آزمون آماریSPSSX/SAS/STT_EASY/MINTABتبین و پیشبینیاکتشاف و فهمتوصیفتاریخی،شیوههای ترکیبی،اقدام پژوهی، مطالعه موردیساخت اجتماعی، تئوری داده بنیاداستراتژیهای:تجربی، همبستگی، پیمایش آزمایشگاهیمیدانیکتابخانه ترکیبیکیفیکمیاستقراءترکیبیقیاسیقیاس- استقراءپارادایمهاپیاز فرایند پژوهش:
(داناییفرد و همکاران،1390)
با توجه به پیاز تحقیق آمده در بالا به طور کلی میتوان گفت که پارادایم حاکم بر تحقیق پارادایم اثباتگرایی است.
در توضیح روش به کار گرفته شده باید گفت که به لحاظ رویکردی این روش دارای رویکرد استقرایی و نوع پژوهش، کمی است. از سوی دیگر محیط آن نیز ترکیبی از محیط کتابخانه و میدانی است. استراتژی پژوهش با توجه به اهداف و مقاصد، پیمایشی است. ماهیت آن از نوع توصیفی است و در نهایت شیوهی گردآوری دادهها از طریق پرسشنامه است و سرانجام روش مورد نظر پژوهشگر در تحلیل دادهها، استفاده از نرمافزار SPSS است.
فرضیههای تحقیق:
عوامل ظهور و بروز فساد شامل عوامل مالی، فساد در تصمیمگیری و ... از رتبهی یکسان برخوردار است.
عوامل پدید آمدن سلامت اداری شامل شفافیت، پاسخگویی و... از رتبهی یکسان برخوردار است.
میان نمرات در بعد فساد حاصل از تجربه و ادراک پرسششوندگان تفاوت معناداری وجود دارد.
میان نمرات در بعد سلامت حاصل از تجربه و ادراک پرسششوندگان تفاوت معناداری وجود دارد.
میان نمرات فساد اداری حاصل از گروه پرسششوندگان یعنی کارکنان، اربابرجوع، شهروندان و خبرگان تفاوت معناداری وجود دارد.
میان نمرات سلامت اداری حاصل از گروه پرسششوندگان یعنی کارکنان، اربابرجوع، شهروندان و خبرگان تفاوت معناداری وجود دارد.
در بیان این فرضیات مدل مفهومی زیر مورد توجه بوده است:
جامعهی آماری:
با توجه به روش مورد نظر در سنجش، جامعهی آماری متشکل است از کارکنان، خبرگان آشنا به سازمان شهرداری، اربابرجوعان به دپارتمان مورد نظر و شهروندان شهر تهران میباشد.
پس از دستیابی به چارچوب جامعهی آماری در گروه کارمندان و اربابرجوع از فرمول کوکران، در گروه خبرگان از روش گلوله برفی و در گروه شهروندان از جدول مورگان برای به دست آوردن نمونهی مورد نیاز برای سنجش متغیرها استفاده خواهد شد.
تعریف واژهها و اصطلاحات تخصصی طرح:
سلامت:
سلامت را پارهای اوقات در معنای متضاد فساد به کار میبرند CITATION Lan05 \p 5 \l 1033 ( Lany,Anthony; Azfa,rOmar , 2005, p. 5). در آثار دانشپژوهانهی موجود در باب فساد، اصطلاح سلامت به عنوان مفهوم متضاد فساد مکرر بهکار رفته است و هر روز بیش از پیش در کانون بحثها و تحقیقات قرار میگیرد CITATION Six \p 185 \l 1033 (Six, Ferederique; De Bakker, Frank G.A; Huberts, Leo W.J.C;, 2007, p. 185) .در این تحقیق سلامت با مفهومی گستردهتر از عدم وجود فساد به کار میرود.
فساد:
فساد امری است که تا به امروز در امور حقوقی و اجتماعی، بسیار مورد توجه بوده است. اما به طور سنتی و عمومی در ایران و سایر کشورهای دنیا فساد مترادف با رشوهخواری گرفته میشود. اگر بپذیریم که سلامت مفهومی بیش از نبود فساد است به این ترتیب عدم وجود سلامت، به معنی وجود فساد نخواهد بود و و فساد یکی از مؤلفههای عدم سلامت اجتماعی است. هیوبرت انواع عدم سلامت را به صورت به انواع متفاوت دستهبندی مینماید که بعدها کولتوف، هیوبرت، و وان دن هوول نیز در تحقیق خود از آن بهره میگیرند CITATION Kol07 \p 8 \l 1033 (Kolthoff, Emile; Huberts, Leo; Heavel, Hans van den;, 2006-2007, p. 8)
سلامت جامع:
با توجه به تعاریفی که از سلامت و فساد ارائه گردید، مجموع حالات ذکر شده بیانگر وضعیت کلی سلامت یک سازمان خواهد بود.
در ادامه به منظور عملیاتی شدن سنجش هر کدام از شاخصهای بخش فساد و سلامت، متغیرهایی نیز تعریف شده است. این متغیرها از نوع عملیاتی است و در ابزار اصلی سنجش که پرسشنامه میباشد؛ این متغیرها هستند که مورد سؤال قرار میگیرند.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 3: شاخصها و متغیرهای مربوط به مفهوم فساد
ردیفمؤلفهشاخص1فساد مالیدادن و دریافت رشوهاخاذیاختلاسسوءاستفاده از اموال عمومیفساد در کارپردازی و تأمین کالاسرقت از اموال شهرداریجعل اسنادندادن حقوق و مزایای قانونی کارکنانفساد در صدور مجوزها2فساد ارتباطی تعاملیپارتی بازی و حضور دلالهافساد شبکه ایتبعیض در اعمال قانون3فساد در کیفیت کارغیبت از کارسوءاستفاده از قدرت قانونیکاستن از کیفیت کارهای پیمانکاریهدر دادن منابع عمومی و اموال شهرداریتبانی ناظران و پیمانکاراناستفاده نادرست از اطلاعات سازمانیتأخیر در کار به قصد انتفاع فاسد4فساد در مناقصات و قراردادهااعمال نفوذ در واگذاری پیمانکاریهافساد در برگزاری مناقصاتفساد در واگذاری پروژههای کلانمناقصه صوری و ترک تشریفاتواگذاری قراردادها به شرکتها ومدیران وابسته به شهرداری5فساد در تصمیمگیریاخذ تصمیم برای منافع گروهیسوءاستفاده از مقام و موقعیت شغلیبهکارگیری نیروی انسانی بدون شایستگی لازمانتصاب خویشاوندان به سمتهای اداری بدون صلاحیت لازمرعایت نشدن شرایط قانونی و معیارهای ارتقای افرادتبعیض در دادن مزایا و پاداشها یا امتیازات مادی سازمانیرعایت نشدن عدالت در تصمیم گیری در خصوص وضعیت اداری کارکنان6فساد دستگاههای نظارتیفساد در دستگاههای نظارتیرسیدگی تبعیض آمیز به تخلفات اداری
جدول SEQ جدول \* ARABIC 4: شاخصها و متغیرهای مفهوم سلامت
ردیفمؤلفهشاخص1مسئولیت اجتماعیآثار زیست محیطی عملکرد شهرداری تهرانهماهنگی شهرداری تهران با دیگر سازمانهاتوجه شهرداری تهران به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی عملکرد سازمانتوجه شهرداری تهران به کالبد و سیمای شهر تهران2پاسخگوییپیروی از اخلاق خدمات عمومیپایایی در نتایج راهاندازی کارمشروعیت در اقتدار و قدرتتلاش برای انجام وظایفپاسخگویی در قبال نتایج کار3شفافیتمیزان گشودگی در معیارها و رویههای کاری سازمانمیزان وضوح رویههای کاریمیزان عملی بودن معیارها و رویههامیزان پیروی از قوانین، قواعد، و رویههای سازمانیتلاشهای ضد فساد در فرآیندهای اجرایی سازمان و راه انداختن امورسهولت یا دشواری مطرح کردن ایرادها در سازمان4فرهنگ سلامتفرهنگ سازمانی:انصاف و شفافیت در اجرای وظایفتبعیت از قواعد مرتبط با اخلاق خدمات عمومیشیوهی اعمال فاسد در درون سازماننهاد ضد فساد:کارآمدی نظام افشاگریمناسب بودن اقدامات انضباطی و تنبیهات علیهکارآمدی نظام حسابرسی درونی5سلامت کارتحرک نیروهااستفاده از منابع:بودجهمنابع انسانیتکنولوژیعدم تبعیض در کار
فصل دوم
2-1- مقدمه:
در این فصل به بررسی مفاهیم و تعاریف موجود از پدیدهی سلامت و فساد اداری در سازمانها پرداخته خواهد شد و سپس گزارههای موجود در این موضوع اعم از نظریهها و روشهای سنجش سلامت و فساد اداری مورد توجه قرار خواهند گرفت. در نهایت نیز تحقیقها و پژوهشهایی را که در رابطه با موضوع سلامت و فساد اداری و سنجش این پدیده در سطوح ملی و سازمانی و محلی انجام گرفتهاند گرد آورده و نتیجهگیری انجام خواهد گرفت.
فساد و سلامت پدیدههایی هستند که در روابط و کنشهای اجتماعی افراد جامعه، بروز نموده و همانند سایر پدیدههای اجتماعی، دارای ابعاد، تعاریف و مشخصههای پیچیده و متنوع خود میباشند. از آنجا که پدیدهی اجتماعی، هر واقعهای است که در جامعه رخ میدهد؛ میتوان نتیجه گرفت از آن هنگام که اجتماعات انسانی از مرحلهی بسیط خود پای فراتر نهادهاند و وارد مرحلهای از تاریخ خود شدهاند که در آنها گروههای ثانوی شکل گرفته و این گروهها به برخی از اشکال خیر محدود (زمین، مسکوکات، بردگان، مراتع، و غیره) و انواع قدرت (قهریه، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، و قدرت ناشی از تخصص فنی) دسترسی داشتهاند، مشکلی به نام فساد هویدا شده است. همچنین نمونههای بسیار جالبی در تاریخ اسلام وجود دارد که حاکی از آن است که برخی از نیروهای اسلام نیز برای کسب منافع مادی، کسانی را که اسلام آورده بودند کشتند و به همین دلیل از طرف خداوند و پیامبر مؤاخذه شدند: "قرآن ... میفرماید: (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللهِ فَتَبَیَّنُوا وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقی إِلَیْکُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً) «ای کسانی که ایمان آوردهاید، هنگامی که در راه خدا گام میزنید (و برای جهاد میروید) تحقیق کنید و به خاطر این که سرمایهی ناپایدار دنیا (و غنایمی) به دست آورید، به کسی که اظهار اسلام میکند نگویید مسلمان نیستی». در شأن نزول این آیه آمده است: پس از بازگشت رسول خدا (ص) از غزوهی خیبر، اسامه بن زید را به همراه جمعی، به سوی تعدادی از روستاهای یهودینشین اطراف فدک فرستادند تا آنان را به اسلام دعوت کند. مردی یهودی به نام «مرداس بن نهیک» که از حضور اسامه آگاهی یافت، نزدیکان و اموال خود را در کنار کوه جمع نمود و نزد اسامه آمد، در حالی که میگفت: «أشهد أن لا اله اللَّه و ان محمداً رسول اللَّه»، امّا اسامه او را به قتل رساند. وی پس از بازگشت، نزد رسول خدا (ص) رفت و جریان را به حضرت گفت. رسول خدا (ص) به او فرمود: «مردی را کشتی که به لا اله الا اللَّه و انّی رسول اللَّه، شهادت داد!»
اسامه گفت: «اي رسول خدا، او براي نجات از كشتن، شهادت داد». رسول خدا (ص) فرمود: «آيا دل او را شكافتي تا آگاهي يابی!» (رجبی، صص.15-14).
فساد و سلامت در اغلب تحقیقات در پیوند با هم قرار داده شدهاند. برخی محققان این دو را دو روی یک سکه دانستهاند و مطالعهی یکی را مطالعهی آن دیگری نیز تلقی کردهاند و برخی نیز به منظور رعایت دقیقتر معیارهای علمی کوشیدهاند در باب هر یک پژوهش و بررسی جداگانهای انجام دهند و از مجموع این بررسیها به نتایج مکملی نائل شوند. در این تحقیق نگاه دوم، مبنای ادامهی مباحث خواهد بود.
2-2- مفاهیم و تعاریف:
به طور طبیعی در بررسی هر پدیده و موضوعی نخست باید به تعریفی جامع و مانع از آن پدیده دست یافت. به همین منظور در ادامه به بررسی انواع تعاریف موجود از فساد و انواع آن و سپس تعاریف موجود از سلامت و انواع آن پرداخته خواهد.
2-2-1- مفاهیم و تعاریف فساد:
مفهوم «فساد» مانند ديگر مفاهيم در علوم اجتماعي دلالتهاي بسيار متنوعي دارد و تعاريف مختلفي از آن ارايه شده است. و همان گونه که میدانیم تعریف یک پدیدهی اجتماعی در هر زمان میتواند دارای تعریف متفاوتی داشته باشد CITATION Dio13 \p 413 \l 1033 (Dion, 2013, p. 413). در واقع میتوان گفت تعریف جهانشمولی از فساد موجود نیست همان گونه که "کورر" مطرح نموده است، هر پژوهشي که دربارهي فساد انجام ميگيرد، به شدت تحت تأثير چگونگي تعريف مفاهيمش قرار دارد. در واقع، نوع درک يا برداشتي که دربارهي مفهوم يا پديدهی فساد وجود دارد در ماهيت تحليل و مدلبندی آن بسيار مؤثر است.
فساد طبق تعریفی که در فرهنگ وبستر آمده است «پاداش نامشروعی است که برای وادار کردن فرد به تخلف از وظیفه تخصیص داده میشود.»
بانک جهانی از فساد چنین تعریفی ارائه میدهد: «سوءاستفاده از موقعیت دولتی به قصد انتفاع فردی» CITATION Abd13 \p 141 \l 1033 (Abdul Jabbar, 2013, p. 141)". همچنین دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر" (1997)، فساد را چنين تعريف کرده است: "رشوهخواري و هر رفتار ديگر منتسب به افرادي که مسئوليتهايي در بخشهاي عمومي يا خصوصي به آنها سپرده شده است و تخطي از وظايف مربوط به منزلت و موقعيت شغلي خودشان به عنوان مسئولان رسمي، کارکنان بخش خصوصي، کارگزاران مستقل و ساير مناسبات از اين دست ... به منظور نيل به مزايايي نامشروع و نادرست براي خودشان و يا افراد ديگر" CITATION LaF042 \l 1033 (LaFree, G; Morris, N;, 2004)البته دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر پس از تصویب کنوانسیون بینالمللی مبارزه با فساد در سال 2004 به فساد جنبهی حقوقی نیز داد که آن را در مقدمهی این سند آورده و فساد را با دیگر انواع جرم و وقوع آن برابر میداند CITATION Uni13 \l 1033 (UNODC, 2013) .
در قانون ارتقای سلامت نظام اداري و مقابله با فساد در جمهوري اسلامي ايران(1383)، تعريف نسبتاً مشابهي با تعريف سازمان ملل ارايه شده است. در اين قانون فساد چنين تعريف شده است: "هرگونه رفتار (اعم از فعل يا ترك) توسط هر فرد حقيقي يا حقوقي به صورت فردي، جمعي يا سازماني كه به طور عمدي و با هدف كسب هرگونه منفعت يا امتياز مستقيم يا غيرمستقيم براي خود يا ديگري و با انحراف يا خروج از احكام شرعي يا قوانين موضوعهی كشوري انجام پذيرد كه ضرر و زياني را به منافع، منابع يا سلامت عمومي يا جمعي از مردم وارد نمايد، فساد تلقي ميشود"(محدثی،فاضلی، عابدیجعفری،1391،ص.39).
مؤسسهی گالوپ نیز که در زمینهی پژوهشهای کمی و سنجش شاخصهای اجتماعی تخصص دارد، فساد را «اقدامات غیرقانونی که از طریق آنها شهروندان به مقامات دولتی رشوه میدهند تا مجوز بگیرند، قرارداد ببندند و یا از مجازات بگریزند؛ و به طور خلاصه رشوه دادن برای فائق آمدن بر قانون یا قواعد بروکراسی تعریف کرده است CITATION Ins99 \p 1 \l 1033 (Gallup, 1999, p. 1)
همچنین کافمن يکي از صاحبنظران برجستهی فساد چنين تعريفي از آن ارايه کرده است: فساد عبارت است از بهرهبرداري از ادارات دولتي براي سود شخصي CITATION Kau98 \p 4 \l 1033 (Kaufmann, D; Gray, C;, 1998, p. 4).
«کارواژال» دستهبندی از ارتکاب فساد ارائه میدهد به این ترتیب که شامل:
رابطهی اربابرجوع و کارگزار:
قانونشکنی: فساد را بر حسب تخلف از قواعد رسمي اداري تعريف ميكند.
ناسازگاری با نظر عمومی جامعه: فساد، مبتني است بر تعريفي كه افكار عمومي از فساد ميدهد. يعني افکار عمومي به ما ميگويد که فساد چيست.
تجاوز به حقوق عموم جامعه: در اين نوع تعاريف فساد عملي است که به منافع عمومي لطمه وارد کند CITATION Car992 \p 336-337 \l 1033 (Carvaial, 1999, pp. 336-337).
به زعم کارواژال فساد پديدهاي مربوط به شبکهی روابط اجتماعي است. مشخصهی اصلي هر شبکه، تبادلاتي است که بين اعضاء صورت میگیرد. سه عامل حاکم بر اين روابط است:
1. جهت رابطه (افقي، عمودي)
2. منابع مورد مبادله (قدرت، ثروت، اطلاعات، کار و...)
3. نوع روابط (رسمي، غيررسمي).
در نظر وی، فساد در سطح کلان، فرآيندي اجتماعي است که شامل چهار مرحله است:
1. ايجاد هستهی فساد: اين مرحله اغلب توسط فردي صورت ميگيرد که حداقل يکي از شرايط زير را داشته باشد: به دنبال منافع بيشتر باشد، احساس کند پاداش کافي به او تعلق نميگيرد، قبلاً عضو شبکههاي فساد بوده باشد، کارفرما يا دولت را دشمن خود تلقي کند.
2. گسترش شبکهی فساد: در اين مرحله، ساير افراد نيز به شبکه میپیوندند؛ به ویژه بالادستان و آنهايي که ميتوانند فساد را افشا کنند.
3. رشد نمايي فساد: در اين مرحله افرادِ هر چه بيشتري از داخل و خارج از سازمان به شبکه میپیوندند.
4. مرحلهی ثبات: در اين مرحله شبکهی قدرت فساد به مرحلهی توازن و سازگاري با ساير شبکهها و سيستم نظارتي میرسد CITATION Car992 \l 1065 (Carvaial, 1999).
با توجه به تعاریف ارائه شده تا کنون باید یک تعریف را به عنوان تعریفی که در این تحقیق مورد توجه است و اساس تحقیق بر آن گذاشته میشود ارائه شود. به نظر محقق، تعریفی که سازمان شفافیت بینالملل (Transparency International) در سال 2013 از فساد کرده است جمعبندی مناسبی از تعاریفی است که تا کنون ارائه شده است و همخوانی بسیار خوبی با تعریف ارائه شده از فساد در قانون ارتقای سلامت اداری دارا میباشد. این سازمان فساد را «سوءاستفاده از قدرت اعطایی با قصد انتفاع شخصی» تعریف میکند CITATION Sut14 \p 1 \l 1033 (Sutherland, 2014, p. 1)
2-2-2-1- انواع فساد:
در مطالعهاي كه چندی قبل صورت گرفته است- بر اساس مجموعهاي از شاخصهاي مهم و اساسي- اشكالي از پديدهی فساد معرفي شدهاند. به عبارتی دیگر فساد در متن اجتماع رخ میدهد و از این رو دارای علل و عوامل و اشکال متفاوت و متنوعی میباشد CITATION Nor13 \p 65 \l 1033 (Nordin, Rumaizah Mohd; Takim, Roshana; Nawawi, Abdul Hadi;, 2013, p. 65) اين اشکال، که ميتوان آنها را جزو انواع اصلي رفتار مفسدانه ناميد، عبارتند از ارتشاء، اختلاس، كلاهبرداري و اخاذي CITATION Gra12 \p 386 \l 1033 (Graycar, Adam; Sidebottom, Aiden;, 2012, p. 386). با این که به نظر میرسد اين مفاهيم تا حدود زيادي باهم همپوشاني دارند و حتي گاهي اوقات ممکن است با عبارات ديگري نيز جایگزین شوند، با اين حال میتوان از آنها براي توضيح و تفکيک شکلهای اصلي رفتار مفسدانه استفاده نمود CITATION Lam99 \p 10 \l 1033 (Lambsdorff, 1999, p. 10).
فساد را ميتوان بر حسب شکل منافع و نوع رويهاي(چگونگي) که فساد يا عمل مفسدانه رخ ميدهد به دو شکل اساسي تقسيم کرد: فردي و نهادی CITATION Tho932 \l 1033 (Thompson, 1993)و CITATION Gra12 \p 386-387 \l 1065 (Graycar, Adam; Sidebottom, Aiden;, 2012, pp. 386-387).
فردي: در اين نوع فساد، افراد صاحب منصب يا کارکنان منافع شخصيشان را در نقشهاي خودشان به مثابهی شهروندان خاص اخذ ميكنند.
نهادی: در اين نوع فساد، کارکنان منافعي را دريافت ميكنند که موقعيتهاي شغلي يا حرفهايشان را در درون سازمان ارتقاء ميبخشد يا به تقويت ايدئولوژي سياسيشان کمک ميكند. در فساد از نوع نهادي، منافع دريافتي افراد سياسي است و لزوماً به مشروعیت زدایی خود آنها منجر نميشود CITATION LaF042 \p 601-604 \l 1065 (LaFree, G; Morris, N;, 2004, pp. 601-604).
کیمویو دو نوع فساد را شناسایی نموده است: فساد کوچک و فساد سیستماتیک. وی معتقد است فساد کوچک زمانی قابل مشاهده خواهد بود که راستگویی یک هنجار است، در نتیجه رفتارهای فسادآمیز یک استثنا محسوب میشوند. در حالی که فساد سیستماتیک دربرگیرندهی تعداد زیادی از افراد است که به طور منظم و با همکاری درگیر رفتارهای فسادآمیزاند CITATION Dio13 \p 413 \l 1065 (Dion, 2013, p. 413).
فساد اداری نیز مورد توجه بسیاری از محققان و صاحبنظران بوده است و معمولاً در تعریف فساد اداری همان تعریف فساد را ارائه میدهند با شرط وقوع در سازمان. اما در جای دیگر تعریف قانونی فساد اداری چنین مطرح شده است: «استفادهی غیر قانونی از اختیارات اداری/دولتی برای نفع شخصی»(زاهدی،محمدنبی و شهبازی،1388،ص.33).
نکتهی قابل طرح تا به اینجا این است که همانگونه که مشاهده شد، تعاریف از فساد بسیار است و هر کدام از محقان و صاحبنظران سعی در تعریف فساد از منظری خاص دارند. به گونهای که برخی آن را منظر قانونی تعریف مینمایند، همانند هلیدی، تعریف مؤسسه گالوپ، لانگست و ... که در این منظر فرض بر این موضوع استوار است که قانونِ کامل، جامع و بدون خدشهای وجود دارد که کارکنان باید بر اساس آن عمل کرده و عمل نکردن مطابق با آن به معنی بروز فساد است (فاضلی،1388،صص.23-22)و CITATION Roc11 \p 160 \l 1033 (Rocha, Jose Luis; Brown, Ed; Cloke, Jonathan;, 2011, p. 160). اما در مواقعی که قانون وجود نداشته باشد و یا قانون موجود دارای ابهاماتی باشد چنین تعاریفی نیز اساساً دچار تزلزل میشود.
از این رو برخی دیگر از محققان سعی در تعریف فساد بر اساس افکار عمومی نمودهاند. بر این اساس آنچه مردم جامعه غیراخلاقی و مضر میدانند، فساد است اما در این نوع تعریف نیز به دلیل تفاوت نظر و نگاه در میان مردم و نخبگان سیاسی، رسیدن به اتفاق نظر کاری است دشوار. بر همین اساسهایدنهایمر سه نوع فساد را از هم متمایز میسازد(فاضلی،1388،ص.24) :
فساد سیاه: کاری است که از نظر تودهها و نخبگان منفور است(مانند رشوه گرفتن مهندس ناظر و نادیده گرفتن معیارهای ساخت ساختمان).
فساد خاکستری: کاری که اکثر نخبگان منفور میدانند ولی مردم نسبت به آن بیتفاوتاند.(مانند کوتاهی کارمندان در اجرای قوانینی که مردم دوست ندارند و نخبگان مفید میدانند.)
فساد سفید: کاری که ظاهراً خلاف قانون است ولی نخبگان و مردم مهم و مضر نمیدانند(حبیبی،1375،ص.15).
هر چند این دستهبندی نیز چندان نتوانسته است مشکل رسیدن به اجماعی در تعریف فساد را حل کند اما نباید از این نکته غافل شد که افکار عمومی بر مبنای برداشتی که از فساد در جامعه وجود دارد دربارهی مشروعیت نظام سیاسی قضاوت میکند.
برخی دیگر نیز فساد را بر اساس روند تصمیمگیری تعریف کردهاند و برخی دیگر آن را بر اساس سطح سازمانی. که در این صورت از فساد کلان و خرد صحبت به میان میآید(فاضلی،1388،صص.27-24).
سازمان جهانی ضد فساد دو نوع کلی فساد را شرح میدهد: کلان و خرد. فساد جامع دربرگیرندهی عملیات اصلی دولت شده و قوانین و مقررات و حکمرانی خوب را در هم میشکند CITATION Lid071 \p 12 \l 1065 (Lidholm, 2006/2007, p. 12). فساد کلان سوءاستفادهی مقامات سیاسی ارشد از قدرت است که به زوال سریع حاکمیت قانون، ثبات اقتصادی و اعتماد مردم به حاکمیت منجر میشود. از این نوع فساد به «اخاذی دولتی» نیز یاد میشود(فاضلی 1388ص.27). این در حالی است که فساد در سطح خرد تمام جامعه را تحت تأثیر خود قرار نمیدهد بلکه تقریباً شامل تعاملات میان افراد میشود که از حدود وظایف و تعهد یکی از طرفین منحرف میشود CITATION Lid071 \p 12 \l 1065 (Lidholm, 2006/2007, p. 12). فساد خرد همان گرفتن رشوههای اندک از سوی کارکنان بروکراسی(کارمندان) در مقابل واگذار کردن امتیازهای کوچک است. از این فساد به «فساد نظاممند» نیز یاد میشود(فاضلی،1388،ص.27).
رز-اکرمن فساد کلان را بسیار خطرناک میداند، زیرا انحراف جدی در مسیری که دولت و جامعه عمل میکند، ایجاد میکند. دولت مبالغ سنگینی برای تدارک و تجهیز بنگاههای با مقیاس بزرگ پرداخت میکند و از خصوصیسازیها و اعطای امتیازات مبالغ ناچیزی دریافت میکند. مقامات فاسد انتخابهای بخش عمومی را منحرف میکنند تا رانتهای کلانی برای خود ایجاد کنند و انتخابهای عمومی ناکارآمد و نابرابر تولید کنند. دولت تعداد زیادی طرحهای غلط ایجاد میکند و بیش از اندازه روی طرحهایی خرج میکند که اساساً در ست و بیعیب هستند. فساد منافع افزایش درآمد حاصل از خصوصیسازی و اعطای امتیازات را کاهش میدهد(رز-اکرمن،1382،ص.301).
2-2-2-2- فصل مشترک مباحث مربوط به فساد
به رغم ماهيّت پيچيده و چندوجهي پديدهی فساد، و تنوع تعاريف و مفهومپردازيها و تشتت آراء دربارهی آن، آنچه از بدنهی دانش و بررسي منابع مربوط به فساد ميتوان استنباط کرد اين است که فساد دستکم داراي چهار دلالت اساسي زير است:
نخست) اکثر منابع و تحليلها با اين امر موافقاند که فساد به آن دسته از کارکنان و صاحبمنصبان و کارگزاران بخش عمومي مربوط ميشود که از موقعيتهاي اعتماد و اقتدار سوءاستفاده ميکنند. سياستمداران، بوروکراتها، قضات، پليس، مأموران اصلاح و نظارت، دادستانها و جز آنها را ميتوان در زمرهی اين دسته از کارگزاران قرار داد.
دوّم) اکثر صاحبنظران حوزهی فساد با اين امر موافقاند که ارتکاب فساد فقط ميتواند در خلال يا جريان انجام وظايف قانوني اين دسته از صاحب منصبان و کارگزاران بخش عمومي صورت بگيرد. اين مفهومپردازي از فساد کم و بيش با نظريهی جرمشناس معروف ادوين ساترلند (1949) دربارهي "جرايم يقه-سفيد" (جرايمي که توسط افرادي با مناصب و منزلتهاي بالا در جريان ايفاي نقشهاي شغلي صورت ميگيرد) منطبق است. نکتهاي که بايد مورد توجه قرار داد اين است که فساد شامل حال آن دسته از صاحبمنصبان بخش عمومي ميشود که با استفاده از موقعيت شغلي خودشان هم اعمال غيرقانوني انجام ميدهند و هم از هنجارهاي غيررسمي تخطي ميکنند.
سوّم) اکثر مطالعات و تحليلها بر اين امر صحه ميگذارند که صاحبمنصبان و کارگزاران بخش عمومي عمدتاً در قبال اعمال مفسدانهي خود از منافع و پاداشهاي شخصي برخوردار ميشوند. با اين حال، همانطور که تامسون (1993) نيز تصريح کرده است، اين به منزلهی آن نيست که همهی پاداشها و منافع مادي پولي و شخصي است. پاداشها و عايدي ناشي از ارتکاب اعمال مفسدانه ميتواند اشکال غيررسمي، غيرشخصي و غیر اجرایی و غيرسازماني نيز داشته باشد.
چهارم) بسياري از تعاريف و مفهومسازيهاي مربوط به فساد اين نکته را مورد توجه قرار دادهاند که در مواردي افراد ثالث به طور مستقيم از اعمال و تصميماتي که توسط صاحب منصبان بخش عمومي گرفته ميشود، منتفع ميشوند. چنين تفسيري، حوزهی فساد را به وراي منافع کارگزاران بسط ميدهد. يعني فساد فقط ارتکاب اعمال غيرقانوني و سوءاستفاده از منابع عمومي به نفع شخصي کارگزاران نيست. از اين رو، اعمال کارگزاران بخش عمومي که منافعي براي شخص ثالث دارد هر چند که شايد مفسدانه تلقي نشود، با اين وجود غيراخلاقي و کجروی است. صدور مجوزها و گواهينامهها (ليسانسها) و موارد متعدد ديگر به نفع اشخاص ثالث را ميتوان مثالهاي بارزي براي اين مؤلفه از فساد در نظر گرفت CITATION LaF042 \l 1065 (LaFree, G; Morris, N;, 2004).
اکنون لازم است که با مفاهیم و تعاریف سلامت نیز آشنا شویم.
2-2-2- مفاهیم و تعاریف سلامت:
مفهوم سلامت یکی از مباحث دیگری است که محققان و صاحبنظران از دیدگاهها و زوایای متفاوت به آن نگریستهاند. در ابتدا نگاه کوتاهی بر این جنبههای متفاوت افکنده و سپس به زاویهای پرداخته خواهد شد که در این تحقیق بیشتر مورد نظر است.
مفهوم سلامت، گاهاً در معنا و مفهوم Health و تندرستی به کار میرود. این نگاهی است که در مؤلفههای Good Governance به آن برمیخوریم. برنامهی اسکان انسانی سازمان ملل متحد (UN-Habitat) در کتاب راهنمایی که برای مبارزه با فساد در سازمانها و شهرداریها و حکومتهای محلی منتشر ساخته است، از تعبیر health برابر با integrity و متضاد با فساد بهره برده است CITATION Fis061 \p 7 \l 1033 (Fisher, 2006, p. 7).
اما بیش از آن که سلامت با مفهوم تندرستی مانند آنچه در بالا مطرح شد مورد توجه قرار گیرد، گاهاً در معنای متضاد فساد به کار میرود CITATION Arm05 \p 1 \l 1033 (Armstrong, 2005, p. 1).
لانیی و ازفر در مقایسهی این دو مفهوم میگویند: "گهگاه واژهی حکمرانی خوب به جای واژهی سلامت به کار برده میشود، اما دومی دقیقتر است و مشخصکنندهی درستکاری و فقدان فساد در حکومت است. حکمرانی خوب نه فقط به سلامت بلکه همچنین به مدیریت کارآمد منابع عمومی و نزد برخی مفسران، به مشارکت عمومی مکفی در تصمیمسازی اشاره میکند" CITATION Lan052 \p 5 \l 1033 (Lanyi, Anthony; Azfar, Omar;, 2005, p. 5)
"ظاهراً اصطلاح integrity"" از کلمهی لاتین in-tangree به معنی دستنخورده (untouched) مشتق شده است. این واژه به فضیلت، فسادناپذیری، و حالتی از بیعیب بودن اشاره دارد. سلامت با فقدان کلاهبرداری و فساد رابطهی تنگاتنگی دارد، اما همچنین شامل شایستگی عام نیز هست" CITATION Ben081 \p 16 \l 1033 (Haan, Inade; Benner, Hans;, 2008, p. 16).
در تعریف سلامت نیز همانند تعریف فساد میتوان به از دیدگاهها و جنبههای متفاوت نگریست. این دیدگاهها مبتنی بر هماهنگی، دیدگاه اخلاقی و دیدگاه قانونی و ... قابل بحثاند.
از دیدگاه هماهنگی، سلامت به منزلهی تجسم کردن کلیت یا کامل و به منزلهی عرضه کردن همسازی و انسجام اصول و ارزشها تلقی میشود CITATION Min12 \p 700 \l 1065 (Mintrop, 2012, p. 700). این تعریف با یکی از معانی لاتین کلمهی integras سازگار است: بینقص، کل، هماهنگی. اما در دیدی دیگر بر دلالت اخلاقی مفهوم سلامت تأکید دارند: "سلامت نیازمند مؤلفهای اخلاقی است که رویکرد دوم را به مفهوم سلامت این دیدگاه اخلاقی میسازد، با مواضع متفاوتی که در ارتباط با این دیدگاه اخذ میشود" CITATION Six071 \p 186 \l 1033 (Six, Fredrique; De Bekker, Frank G.A.; Hubert, Leo W.J.C.;, 2007, p. 186) و CITATION Min12 \p 699 \l 1033 (Mintrop, 2012, p. 699). در ذیل این دیدگاه، برخی اخلاقی بودن را با مراعات قانون و مقررات برابر میدانند. در این معنا، قانون تجسم ارزشها و هنجارهای مهم تلقی میشود. در لغتنامهی وبستر تعریف و تشریحی که از سلامت ارائه شده است بدین شرح است: «پایبندی زیاد به کدهای اخلاقی، ارزشهای ویژه و ... و مترادف با فاسد نبودن» CITATION Mey13 \p 141 \l 1033 (Meyer, Michael E.; Steyn, Jean; Gopal, Nirmala;, 2013, p. 141)در مقابل دیدگاه قانون محور، کسانی قرار ميگیرند که قانون را به تنهایی کافی نمیدانند و رعایت ارزشها و هنجارها را در ارزیابی سلامت مهم میدانند. کسانی که علاوه بر قانون، رعایت منشور اخلاقی سازمان یا واحد مربوطه را نیز مهم ارزیابی میکنند، به این موضع نزدیکتراند(محدثی، فاضلی و عابدیجعفری،1391،ص.56). به این ترتیب اگر به چیزی فراتر از قانون در تأمین سلامت اعتقاد داشته باشیم توضیحی که دلاتره از سلامت ارائه میدهد نیز از این جنس محسوب میشود. وی معتقد است سلامت و حل و فصل و عزم و اراده و برقراری این عادت است که افراد بدون اجبار بیرونی و تنها با خودکنترلی کارهای درست انجام دهند CITATION Mey13 \p 141-142 \l 1065 (Meyer, Michael E.; Steyn, Jean; Gopal, Nirmala;, 2013, pp. 141-142).
2-2-2- 1- سطوح و دستهبندی تعاریف سلامت:
دستکم در دو سطح از سلامت سخن گفته شده است و در این دو سطح از ارزیابی و سنجش سلامت بحث شده است: 1) سلامت فردی و 2) سلامت نهادی. که سلامت سازمانها را مورد ارزیابی و سنجش قرار میدهد CITATION Mey13 \p 142 \l 1065 (Meyer, Michael E.; Steyn, Jean; Gopal, Nirmala;, 2013, p. 142).
سلامت فردی: در سطح فردی، سلامت افراد به ویژه مدیران و رهبران مورد ارزیابی و بررسی قرار میدهد. آن طور که سیکس و همکارانش میگویند در یک دههی اخیر تحقیقات زیادی در این باره به ویژه دربارهی سلامت مدیران شرکتها انجام گرفته است CITATION Six071 \p 185 \l 1065 (Six, Fredrique; De Bekker, Frank G.A.; Hubert, Leo W.J.C.;, 2007, p. 185).
سلامت نهادی: بیشتر تحقیقاتی که دربارهی سلامت انجام شده است، بر سلامت سازمانهای اجتماعی متمرکز بوده است و از سطح ارزیابی سلوک فردی فراتر رفتهاند. لانیی و ازفر تأکید دارند که "مهم است به یاد داشته باشیم که فساد مسألهی توسعهی نهادی است – و نه فقط مسألهی افراد خلافکار" CITATION Lan052 \p 15 \l 1065 (Lanyi, Anthony; Azfar, Omar;, 2005, p. 15). لذا آنان در بررسی و سنجش سلامت، بر تحلیل عواملی که بر کیفیت کارکرد نهادها و سازمانها تأثیر مینهند تأکید دارند CITATION Lan052 \p 15 \l 1065 (Lanyi, Anthony; Azfar, Omar;, 2005, p. 15).
تعاریف ارائه شده از سلامت را میتوان بر حسب معیارهای مختلف دستهبندی کرد. اما در یک نگاه کلی، میتوان این تعاریف را در دو دستهی بزرگ تعاریف سلبی و تعاریف ایجابی تقسیم کرد.
2-2-2-2- تعاریف سلبی سلامت:
همانطور که پیش از این اشاره شد، در متون مربوط به سازمانها، امور اداری، حکومتهای محلی، و دولتها مفهوم سلامت را اغلب در مقابل مفهوم فساد بهکار میبرند و آن را به منزلهی آن روی دیگر سکهی فساد به حساب میآورند. لذا مقامات، سیاستمداران، مدیران و محققانی که به نحوی با موضوع کیفیت ادارهی امور اجتماعی و بهبود شرایط مدیریتی کشور سروکار دارند و علائق یا نگرانیهایی در این باره دارند، اغلب به این بسنده میکنند که فساد را مورد سنجش قرار دهند و بر حسب آن دربارهی سلامت سازمان یا ادارهی مورد نظر داوری کنند؛ بدین معنا که اگر فساد بیشتر باشد، نتیجه گرفته که سلامت کم است و برعکس (محدثی، فاضلی و عابدیجعفری،1391،ص.59).
2-2- 2-3- تعاریف ایجابی سلامت:
تعاریف ایجابی از سلامت، بر این اصل استوار است که سلامت به معنی فقدان فساد نیست بلکه به معنی برخورداری از استعدادها و امکانات، نیروها و فرآیندهایی است که دستکم، سه امکان زیر را علیه فساد فراهم میآورد:
امکان پیشگیری از تحرک نیروها و فرآیندهای فاسد
شناسایی سریع موقعیتهای فساد و نیروها و فرآیندهای فساد
امکان سرکوب نیروها و فرآیندهای فاسد
قطع یا مهار حلقههای سازندهی فساد و جلوگیری از رشد تصاعدی آن در محیط(محدثی،فاضلی و عابدیجعفری،1391،ص62-60).
اگر چنین درکی از سلامت داشته باشیم، دیگر نمیتوانیم سلامت را با فقدان فساد برابر بگیریم. در این معنا، وجود یکی موکول به فقدان آن دیگری نیست. هر یک واقعیت مستقلی است که جدای از دیگری حیات دارد. برآیند نیروها و فرآیندهای این دو واقعیت مستقل است که نتیجه را به نفع یکی از طرفین رقم میزند. به زبان تمثیل، میتوان از کالبدی سخن گفت که در آن همزمان هم گلبول سفید وجود دارد و هم ویروس. بسته به شرایط، نیروی یکی بر آن دیگری میچربد و بدن را در جهت بیماری یا سلامتی میبرد(محدثی، فاضلی و عابدیجعفری،1391،ص.60).
در نزد برخی از محققان فقدان سلامت یکی از اشکال فقدان سلامت است و لذا عدم سلامت برابر با فساد نیست. محققان متعددی وجود دارند که به سلامت اینگونه مینگرند و آن را چیزی بیش از فقدان فساد میدانند. به عنوان مثال، هیوبرتز و دیگران در مطالعاتشان دربارهی فساد و سلامت پلیس، از انواع نقض سلامت سخن میگویند که آشکارا نشان میدهد که دایرهای که عدم سلامت را پوشش میدهد وسیعتر از دایرهی فساد است: "موارد نقض سلامت یا اشکال بد رفتاری را میتوان از هم تمیز داد که در ادامه مشاهده میشوند:
فساد، نظیر سوء استفاده از اداره برای دستاورد شخصی؛
کلاهبردای و دزدی منابع؛
تضاد منافع (خصوصی و عمومی) به منزلهی نتیجهی دادن یا دریافت کردن هدایا؛
تضاد منافع به منزلهی نتیجهی مشاغل و فعالیتهای بیرون از سازمان؛
خشونت بیدلیل علیه شهروندان و مظنونین؛
روشهای پلیسی کردن نامناسب دیگر (تجسس)؛
سوء استفاده از اطلاعات و دستکاری آن؛
بد رفتاری با (تبعیض و آزار جنسی) همکاران و شهروندان؛
حیف و میل و سوء استفاده از منابع سازمانی؛ و
سوء رفتار ولو در خارج از ساعات کاری CITATION Hub07 \p 589 \l 1033 (Huberts, Kaptein, & Lasthuizen, 2007, p. 589).
این فهرست از انواع نقض سلامت، حاکی از این است که فقدان سلامت چیزی بیش از فساد است و نیازی نیست که خود نویسندگان به این نکته اشاره کنند. اما جالب این است که آنان خود بلافاصله میافزایند: "این نشان میدهد که سلامت یا رفتار شایسته بسی بیش از فاسد نبودن معنی میدهد. با وجود این، پر واضح است که فساد «به عنوان سوء استفاده از اداره برای دستاورد خصوصی"، جنبهی قاطعی از سلامت سازمانی است CITATION Hub07 \p 590 \l 1065 (Huberts, Kaptein, & Lasthuizen, 2007, p. 590).
تعاریف سلامت نیز با در نظر گرفتن دیدگاههای ویژهای مورد توجه بوده است که میتوان به ترتیب با دیدگاه نهادی، قانونی و اخلاقی به آن پرداخت.
در بسیاری از تعاریف سلامت، سازمان، گروه، یا واحد اجتماعیای سالم تلقی میشود که در آن عوامل نهادینه شدهای وجود داشته باشد که علاوه بر این که امکان تخطی از مقررات و قوانین موجود را به حداقل برساند و حرکت در چارچوب تعریف شده را در عالیترین شکلش پاس بدارد، به عملکرد متوازن و هماهنگ واحدهای سازنده بینجامد. برای این که این امر محقق شود، پارهای از متغیرها مورد توجه قرار میگیرد تا امکان تحقق بیشترین سلامت را تضمین کنند. در زیر برخی از تعاریفی که در این دسته جای میگیرند آورده شده است:
تعریفی که دفتر اوراسیا و اروپا (کارگزاری ایالت متحده برای توسعهی بینالمللی USAID) سلامت حکومت را با واژهی اختصاری TAPEE در پنج عامل خلاصه کرده است. این عوامل عبارتند از: شفافیت، پاسخگویی، پیشگیری، تقویت، و آموزش. این فرمول قرار است ایمنی نهادی علیه فساد را از طریق شناسایی امکانات آسیبپذیری تقویت کند CITATION Lan052 \p 13 \l 1065 (Lanyi, Anthony; Azfar, Omar;, 2005, p. 13).
این فرمول "بر این قضیه استوار است که اعمال فاسد وقتی پا میگیرند که نهادهای بخش عمومی و خصوصی در محیطهای نهادی عمل کنند که مشخصهی آنها ضعف نظاممند در این پنج عامل است" CITATION Lan052 \p 13 \l 1065 (Lanyi, Anthony; Azfar, Omar;, 2005, p. 13).
تعاریفی در رابطه با هر یک از این عوامل پنجگانه ارائه شده است:
شفافیت: شفافیت (transparency) توانایی شهروندان، مقامات عمومی، و جامعهی مدنی برای کسب اطلاعاتی است که آنان را برای تصمیمگیری آگاهانه و پاسخگو نگه داشتن عاملان بخش عمومی بدان نیازمندند.
پاسخگویی: پاسخگویی (accountability) سازوکارهایی است که مقصود از آنها اطمینان از این است که نهادها و نیروهای حکومتکننده به نحو صادقانهای وظایفی را که بدانها در قبال شهروندان، تجارت کنندگان، و دیگر سهامداران واگذار شده انجام دهند.
پیشگیری: پیشگیری (prevention)ساختاربخشی نهادها و سازمانها تا آنجا که فرصتهای فساد را کاهش دهد. این شامل تقلیل انحصار و اختیار، حقوق ساختن خدمات مدنی، جدا کردن بخشهای خصوصی و عمومی و رسمی کردن روابط خصوصی- عمومی است.
اعمال/اجرای قوانین یا اقدامات تضمین کننده سلامت: (enforcement) انگیزههایی برای پیروی از قواعد پاسخگویی. تقویت مؤثر گاهاً نیازمند تضمینهای اداری برای اهمال، عملکرد ضعیف، یا عدم پیروی و نیز تضمینات جنایی برای فساد است.
آموزش: (education) ابعاد آگاهی، حمایت، و ارزشهایی که میتوانند از طریق حکومت و بخش خصوصی برانگیخته شوند. آموزش در هویتیابی، جامعهپذیری، و نهادی شدن ارزشها و معیارهای مرتبط سلوک اجتماعی تجسم مییابد که تساهل به نفع فساد را کاهش میدهد و سلامت را در روابط بخش عمومی و خصوصی تشویق میکند.
تعریفی که بنر وهان از سلامت ارائه میکنند نیز مبتنی بر سازوکارهای نهادینه شده است: "سلامت بیش از فقط رعایت کردن قواعد و قوانین است. قانون حدی پایینتر و یک نقطهی عزیمت اخلاقی حداقلی را تدارک میبیند. خط مشی سلامت ترکیبی از سرکوب و پیشگیری را ایجاب میکند. از یک طرف، یک سازمان باید اقداماتی را اگر که کارکنش به نحو نامناسبی عمل کنند، انجام دهد (سرکوب). از طرف دیگر، باید همهی کار را برای تغییر وسوسههایی انجام دهد که میتوانند سبب شوند خدمتگزارهای مدنی به نحو نامناسبی عمل کنند (پیشگیری). تقدم باید به پیشگیری داده شود. نه فقط پیشگیری مؤثرتر است بلکه با در نظر گرفتن همهی جوانب، سرمایهگذاری بسیاری وقتها کمتر از هزینهی ترمیم آسیبهای ایجاد شده از رفتار نامناسب است" CITATION Ben081 \p 16 \l 1065 (Haan, Inade; Benner, Hans;, 2008, p. 16).
کایس و همکارش سلامت یک سازمان را بر اساس چهار مشخصهی زیر تعریف میکنند که نشان میدهد که تعریف آنان مبتنی بر سازوکارهای نهادی است. هر سازمانی که این خصوصیات را بروز دهد سازمانی برخوردار از سلامت است:
زبان تصمیمگیری اخلاقی مورد استفاده است. کارمندان به طور باز و مطمئن در باب دلالتهای اخلاقی اعمال بحث میکنند ... .
حمایتها و رویههایی ساختاری که تصمیمگیری اخلاقی را تسهیل میکنند، رشد یافته باشند. ...
فرهنگی از گشودگی، مسئولیت و التزام به اهداف متکثر کسبوکار شکل گرفته.
رشد کارکنان ارزشمند باشد CITATION Kay07 \p 61 \l 1033 (Kayes, Christopher D.; Stirling, David; Nielsen, Tjai M.;, 2007, p. 61).
دستهای دیگر از تعاریف ارائه شده دربارهی مفهوم سلامت، متمرکز بر معیار رعایت قانون و اخلاق است. در این تعاریف، سلامت یعنی رعایت قوانین و مقررات، هنجارها و ارزشهای اخلاقی. در زیر به برخی از نمونههای این نوع تعریف از سلامت به اجمال اشاره خواهیم کرد:
هیوبرت و دیگران از جمله محققانی هستند که سلامت را بر اساس رعایت قوانین و اخلاق تعریف میکنند. در نزد آنان مفاهیم فساد، سلامت، و اخلاق با هم ربط دارند. همانطور که تعاریف ارائه شده از مفهوم فساد حاکی از آن است که فساد تخطی از هنجارها و ارزشهای اخلاقی مورد قبول جامعه برای نیل به منافع شخصی است، سلامت به همان میزان اما البته به نحو ایجابی با اخلاق پیوند دارد و بر اساس آن تعریف میشود. از نظر آنان مهمترین معیار داوری دربارهی سلامت –خواه سلامت فردی و خواه سلامت نهادی- ارزشها و هنجارهای اخلاقی است: "سلامت، کیفیتی از افراد و کیفیتی از سازمانها CITATION Kap01 \p 283 \l 1033 (Kaptein, Muel; Van Reenen, Peit;, 2001, p. 283). سرشت اخلاقی این ارزشها و هنجارها به آنچه منزلهی سلوک درست، منصفانه، یا خوب مورد داوری قرار میگیرد، اشاره دارد. ارزشها اصولی هستند وزن معینی را در گزینههای کنش شخص با خود حمل میکنند (آنچه خوب است انجام گیرد و آنچه بد است و میبایست از آن احتراز کرد) CITATION Kol10 \p 597 \l 1033 (Kolthoff, Emile; Erakovich, Rodney; Lasthuizen, Karin;, 2010, p. 597). هنجارها به لحاظ اخلاقی رفتار صحیح را در یک شرایط معین مشخص میکنند. ارزشها و هنجارها راهنمای عملاند و مبنایی اخلاقی را برای موجه سازی و یا ارزشیابی آنچه شخص انجام میدهد و هست، فراهم میسازد" CITATION Hub07 \p 589 \l 1065 (Huberts, Kaptein, & Lasthuizen, 2007, p. 589).
2-3-جمعبندی تعاریف:
عمدهی مباحث مطرح شده تا به این جا به ایضاح مفاهیم فساد و سلامت و نیز دیگر مفاهیم مرتبط با آنها و نیز دستهبندی تعاریف مطرح دربارهی هر یک اختصاص یافته است. در بحث از فساد تاریخچهی مفهوم و ریشهها و دلالتهای آن و نیز مباحثی چون دستهبندی تعاریف فساد، انواع فساد، مفهومپردازی فساد جامعهای، و فصل مشترک مباحث مربوط به فساد مورد بحث قرار گرفته است.
همچنین در قسمت دوم این بخش و در بحث از سلامت نیز سلامت و مفاهیم مرتبط با آن، ریشهی مفهوم سلامت، دلالتهای مفهوم سلامت، سطوح سلامت و دستهبندی تعاریف سلامت مورد بحث قرار گرفته است. بدین ترتیب، گام نخست برای ورود به مباحث نظری دربارهی فساد و سلامت و بررسی و ارزیابی طیف وسیعی از نظریهها -به ویژه دربارهی فساد- برداشته شده است تا پس از انجام آن امکان ورود به موضوع اساسیتر سنجش فساد و سلامت فراهم گردد.
2-4- گزارههای سلامت و فساد:
در برداشتن گامهایی علمی در بررسی هر پدیده، اولین گام ایضاح مفاهیم و تعاریف است. در گام بعدی آنچه مورد توجه محقق قرار خواهد گرفت، دستیابی به گزارههای علمی موجود از آن پدیده میباشد این گزارهها شامل نظریهها و روشها و ... میباشد. در ادامه با توجه به مراتب علمی بیان شده ابتدا نظریههایی را که در بررسی موضوع سلامت و فساد موجود است بررسی خواهد شد و سپس به عمدهترین روشها و مدلهای موجود نگاهی افکنده میشود.
2-4-1- نظریههای موجود در فساد:
همان گونه که مورون دوچ نیز گفته است نظریه مانند تور ماهیگیری است. اگر ماهیگیر با تور به صید ماهی میپردازد؛ نظریهپرداز، با نظریه دادن سعی در به دست آوردن حقیقت – البته بخشی از آن- را دارد. در بررسی پدیدهای همانند فساد و یا سلامت نیز، ناگزیر نیازمند نظریهپردازی است. با نگاهی به نظریههایی که تا کنون در رابطه با فساد ارائه شده است، این موضوع به راحتی نمایان میگردد که در ارائهی هر نظریه، نظریهپرداز دارای رویکرد خاصی به پدیده بوده است. از جمله این رویکردها عبارتند از:
رویکرد اخلاقی که در این رویکرد بر عملکرد شخصی افراد تکیه میشود. در این نوع نظریهها تربیت اخلاقی افراد در شکلگیری فساد یا عدم شکلگیری آن بیشترین تأثیر را دارد.
در رویکرد روانشناختی بیش از هر چیز بر علل و عوامل روانی به عنوان علت فساد تأکید میشود. کسانی که از مشکلات و بیماریها و اختلالات روانی مختلف رنج میبرند عامل ایجاد فساد میشوند.
رویکرد جامعهشناختی، تبیینهای جامعهشناختی فساد از علل و عوامل اجتماعی فساد سخن میگویند. هر یک از نظریههای جامعهشناختی شکلگیری فساد را ناشی از علل یا سلسله علل معینی میدانند و در سطوح مختلف واقعیت اجتماعی به دنبال ریشهیابی فساد هستند.
رویکرد انسانشناختی: در این دسته از رویکردها، فساد به عوامل انسانی و فرهنگی خاص برای تبیین فساد تکیه میکند و به دنبال کشف علت یا علل عام و جهانی فساد نیست.
و فرهنگ سازمانی: صاحب نظران فرهنگ سازماني بر فرهنگ سازماني يا بافت فرهنگي سازماني که فرد در آن کار ميكند، تأکيد ميكنند. بحث محوري اين نظريهها آن است که فرهنگ سازماني مشخص افراد را به حالت ذهني يا تمايل خاصي هدايت ميكند که در نهايت اين حالت ذهني فرد را به سمت فساد سوق ميدهد.
در هر کدام از رویکردها، مهمترین نظریات به اجمال توضیح داده خواهد شد. در ذیل رویکرد اخلاقی یکی از معروفترین نظریات موجود نظریهی موسوم به سیب بد است.
2-4-1-1- نظریهی سیب بد:
در یک نگاه این تئوری که با عنوان سیب گندیده معروف است، چنین بیان میگردد که رفتار فسادآمیز، کنشی فردگرایانه است که در آن فرد برای دستیابی به نفع شخصی به عمل فاسد دست میزند CITATION Got12 \l 1065 (Gottschalk, Petter; Dean, Geoff; Glomseth, Rune;, 2012). در اين نظريه فرض بر اين است که افراد بر مبناي ارزشهاي اخلاقي عمل ميكنند. پس، اين ارزشهاي غلط است که علت اصلي فساد به شمار ميروند. در سخنی کوتاه زماني که علت فساد را در ضعف ارزشهاي اخلاقي و رواج تمايلات بد روان شناختي مثل حرص و طمع افراد بدانيم، سياستها و مداخلههاي مربوط به فساد نيز تغيير مييابد. بدين ترتيب، ميتوان از تقويت اخلاقيات در سازمان و ارزشهاي اخلاقي قوي به عنوان پادزهري براي فساد و پيشگيري از آن استفاده کرد، هر چند که اتخاذ چنين سياستي براي مبارزه با فساد مشکل و حتي غير محتمل به نظر ميرسد CITATION DeG071 \p 39 \l 1065 (De Graff, Spring 2007, p. 39).
در رویکرد روانشناختی، بیش از هر چیز بر علل و عوامل روانی به عنوان علت فساد تأکید میشود. کسانی که از مشکلات و بیماریها و اختلالات روانی مختلف رنج میبرند عامل ایجاد فساد میشوند. این اختلالات میتواند عاطفی، شناختی و غیره باشد. از جمله مهمترین نظریهی مطرح در این رویکرد، نظریهی رهایی اخلاقی از پاندورا است.
2-4-1-2- نظریهی رهایی اخلاقی:
نظريهی "رهايي/ لاقيدي اخلاقي" آلبرت باندورا را ميتوان يکي از نظريههايي قلمداد کرد که به بعد شناختي اخلاقيات و نقش بالقوهي آن در امر فساد پرداخته است. در واقع، اين نظريه را ميتوان بخشي از رويکرد يا نظريهی کلان او با عنوان "نظريهی شناخت اجتماعي" در نظر گرفت. طبق نظريهی رهايي اخلاقي، تمايل افراد براي فراخواني مکانيزمهاي شناختي است که ساختار دوبارهاي به کنشهاي افراد ميدهد؛ مسئوليت آنها را براي کنشهايشان به حداقل ميرساند و حس پريشاني آنها بابت آزار ديگران را رقيق ميسازد. در کل نظريهی رهايي اخلاقي باندورا به تبيين اين امر ميپردازد که چرا افراد خاصي قادرند در رفتارهاي غير انساني مشارکت کنند، بدون آن که پريشاني آشکاري از بابت آن داشته باشند.
-281305635فرايند آغازفساد سازمانیعدم تعهد اخلاقیفقدان آگاهی اخلاقیپيشرفت سازمانیتصميمسازی غيراخلاقی که اهداف سازمان را پيش میبردفرايند تسهيلفرايند درونیسازی00فرايند آغازفساد سازمانیعدم تعهد اخلاقیفقدان آگاهی اخلاقیپيشرفت سازمانیتصميمسازی غيراخلاقی که اهداف سازمان را پيش میبردفرايند تسهيلفرايند درونیسازی
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 3: شکل رهایی اخلاقی و فرایند منتهی به فساد
در رویکرد جامعهشناختی به فساد، به این پدیده در زنجیرهای از علل در زمینهی اجتماع مینگرد. از جمله رویکردهایی که تعداد نظریات مطرح شده در آن چشمگیر است. از جمله، آنومی اجتماعی مورتن، نظریهی ارزشهای اخلاقی متناقض، نظریهی کنش بوردیو، نظریهی ساختاریابی گیدنز، دیدگاه مارکسیستی در مورد فساد و ... .
2-4-1-3- نظریهی کنش بوردیو: تحلیل رغبت
از نظر بوردیو جامعهی مدرن به میدانهای مختلفی تقسیم میشود، میدان اقتصادی، میدان سیاسی، ادبی و ... که در هر میدان نیروهای مختلفی فعال هستند. بوردیو معتقد است هر فرد درون یک میدان قرار دارد، درست مثل ذرهای که درون یک میدان مغناطیسی فعالیت میکند. فرد در این میدان مثل یک ذرهی باردار است. منش(رغبت) همان بارهای آن ذره هستند که در درون میدان عمل میکنند. در واقع در هر میدانی ارزشهایی وجود دارد، کسانی که بر ارزشهای حاکم بر میدان متمرکز شده و آن را بهتر درونی کرده و پیاده میکنند، همنواترند و کسانی که ارزشهای پراکندهای دارند و از میدان فاصله میگیرند CITATION Ses13 \p 626 \l 1065 (Sesen, 2013, p. 626)، برای کنش فسادآمیز آمادهترند CITATION DeG071 \l 1065 (De Graff, Spring 2007).
بنا بر آنچه بورديو در نظريهی کنش خود به تصوير کشيده است، نظر بر اين است که پژوهش دربارهي فساد با استفاده از اين نظريه بايستي بر تجربيات زيستهاي استوار باشد که افراد يا کارگزاران فساد (براي مثال مديران، کارکنان و مأموران امور عامالمنفعه) آن را تجربه کردهاند. به طور خاص ميتوان با روشهاي خاص پيشنهاد شده توسط بورديو از جمله تحليل رغبتها ماهيّت واقعي کنشهاي معطوف به فساد را درک و تفسير کردCITATION محد911 \p ص330-331 \l 1065 (محدثی, فاضلی, & عابدی جعفری, 1391, ص. ص330-331).
2-4-1-4- نظریهی موازنهی هزینهها و پاداشهای مورد انتظار فساد(رویکرد انتخاب عمومی):
اين نظريه را ميتوان شاخهاي از رويکرد کلي "اقتصاد اجتماعي" يا "نظريهی انتخاب عقلايي" و حتي "مکتب مبادله" در نظر گرفت که در پي ارائهي تبييني اقتصادي از رفتارهاي انساني از جمله رفتارهاي مفسدانه است و توسط صاحب نظراني مانند گري بيکر و جيمز کلمن توسعه يافته است. اين رويکرد با اين فرض اساسي شروع ميشود که همهی کنشگران انساني را در واقع ميتوان مشارکتکنندگاني در نظر گرفت که ميخواهند از مجموعهي ثابتي از ارجحيتها، حداکثر منافع را کسب و حداقل هزينهها را پرداخت نمايند CITATION OBe08 \p 7-12 \l 1033 (O Becker, Egger, & Seidel, June 2008, pp. 7-12).
در اين نظريه، زنجيرهی علّي بدين ترتيب است که فرد با اتخاذ تصميمي عقلاني به نتايج از پيش تعيين شده و مشخص ميرسد. در کانون اين تئوري ميتوان به مأموران يا صاحبمنصباني اشاره کرد که براي به حداکثر رساندن منافع شخصي خود مرتکب فساد ميشوند. در اين نظريه فرد به مثابهی کنشگر محاسبهگري توصيف ميشود که زماني تصميم به فساد ميگيرد که منافع و پاداشهاي مورد انتظار آن بيشتر از مضرات و هزينههاي مورد انتظار (ترکيبي از مجازاتهاي ممکن و احتمال دستگيري و جز آنها) باشد CITATION McS10 \p 17-19 \l 1033 (McShane, Karl; Nilsson, Johan, 2010, pp. 17-19).
-576580109220کنشهای فاسد شمار موارد فساد هزینههای نهایی منافع نهاییهمارز پولمنافع و هزینه00کنشهای فاسد شمار موارد فساد هزینههای نهایی منافع نهاییهمارز پولمنافع و هزینه
-481330424815نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 4: وضعیت فساد به صورت نموداری00نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 4: وضعیت فساد به صورت نموداری
در بخش رویکرد جامعهشناسانه، میتوان از بسیاری دیگر از نظریات همانند رویکرد "مدیر-
کارگزار- مشتری، نظریهی مبادلهای فساد از مارک گرانووتر، دیدگاههای مارکیستی به فساد، چشماندازهایهابرماس به فساد و ... نام برد در این بخش به منظور جلوگیری از بحثهای طولانی از بیان آنها خودداری میشود.
اما به فساد با دیدگاه انسانشناسانه نیز نگریسته شده است. مهمترین این دیدگاهها عبارتند از:
2-4-1-5- نظریهی فرهنگیهافستند:
يکي از مناسبترین چارچوبها براي فهم چگونگي اثرگذاري فرهنگ کشورها بر روي رفتار نظریهی فرهنگیهافستد است. وی 4 طبقهبندی از فرهنگها را ارائه میدهد شامل: فاصلهی قدرت، پرهيز از شرايط نامتعين، مردانگي يا زنانگي،جمعگرايي يا فردگرايي.
در توضیحی کوتاه در نظرهافستد، در کشوری که فاصلهی قدرت (پذيرش اجتماع از توزيع نابرابر قدرت در جامعه) کمتر باشد قدرت بالادستان و زیردستان تقریباً برابر است و اساساً همین امر میتواند باعث تفاوت در بروز فساد در مقایسه با کشوری شود که فاصلهی قدرت در آن زیاد است. به همین ترتیب در کشوری که دارای پرهیز از عدم اطمینان (احساس تهدید از شرایط مبهم) زیاد است ارزشها و هنجارهایی نظیر مهم بودن قانون، عدم تحمل افراد منحرف در جامعه و ... حکمفرما خواهد بود و در جوامعی که پرهیز از عدم اطمینان کم است ارزشها و هنجارهای متفاوتی جریان خواهد داشت و هر کدام از این شرایط میتواند بستر را برای بروز و یا عدم بروز فساد به نحوی فراهم آورد.هافستد همچنین معتقد است که در جوامع مردسالار، ارزشهای حاکم پول و قدرت است که در چنین جوامعی بسیار بالا است اما در جوامع زنانه، ارزشها بسیار ملایمتر و به سمت شفقت و همدردی گرایش دارد که بروز فساد در چنین جوامعی غیر محتملتر است. در نهایت نیز وی به فردگرایی و جمعگرایی در جوامع نظر دارد. طبق تحقیقاتهافستد در جوامع فردگرا، فرد خود را مسئول خود و خانواده میداند و سایرین چندان برایش مهم نبوده و از این رو معیار هر اقدامی منفعت آن برای خود و خانواده خواهد بود. به تبع در چنین جامعهای میتوان انتظار داشت که احتمال بروز فساد به مراتب بالاتر از جوامعی که جمعگرا بوده، بیشتر باشد CITATION Rob12 \l 1033 (Robbins, 2012)و CITATION Sim14 \p 79-81 \l 1033 (Sims, Randi L.; Gong, Baiyn; Ruppel, Cynthia;, 2014, pp. 79-81).
در نهایت نیز به بررسی نظریههای فرهنگ سازمانی نگاهی خواهیم داشت.
2-4-1-6- نظریهی فرهنگ سازمانی:
بر خلاف آن که تا کنون، از فرد و جامعه سخن به میان آمد، در این دیدگاه به سازمان و فرهنگ حاکم بر آن تمرکز دارد. بحث محوري اين نظريهها آن است که فرهنگ سازماني مشخص افراد را به حالت ذهني يا تمايل خاصي هدايت ميكند که در نهايت اين حالت ذهني فرد را به سمت فساد سوق ميدهد. همانگونه که میدانیم فرهنگ سازمانی «مجموعهای از ارزشها اعتقادات و سنتهایی است که ویژگیهای اصلی سازمان را مشخص میکند و به آن شخصت میدهد» CITATION Soo12 \p 288 \l 1065 (So¨o¨t, 2012, p. 288). اين نقص در دستگاه دولتي يا ساختار فرهنگي آن است که باعث فساد کارکنان ميشود نه نقص در افراد. اين نظريه کم و بيش با شماري از نظريههاي مشابه در حوزهی علوم سازماني مرتبط است که بر ماهيت مسري فساد تأکيد دارند توماس و میگر نیز بر ماهیت مسری بودن بروز فساد تأکید داشته و برای این سرایت 4 مرحلهی کلی را معرفی میکنند که بیشتر بر فرایند تصمیمگیری فردی تأثیر میگذارند. این 4 مرحله عبارتند از: 1- ایجاد فرصت(به دست آوردن قدرت اختیار)، 2- وسوسه شدن (مثلاً در مورد به دست آوردن حقوق و مزایا)، 3- کنترل و نظارت اوضاع و 4- رسمی شدن عمل (مانند کمکاری و یا آسیب رساندن به شهرت سازمان و ...) CITATION Gra12 \p 386 \l 1065 (Graycar, Adam; Sidebottom, Aiden;, 2012, p. 386).
در زمینهی مطالعات سلامت سازمانی نیز نظریههایی موجود میباشد. که در ادامه نظریات موجود در زمینهی سلامت سازمانی مورد بررسی قرار خواهد گرفت:
2-4-1-7- نظریهی سلامت سلزنیک:
بحث سلزنیک در موضوع سلامت بر پایهی مفهومی به نام سازمان اخلاقی بنا میشود. لازمهی وجود سازمان اخلاقی "اشکال مناسب حکومت قانون و حکمرانی مشترک است". سازمان اخلاقی بر مبنای خرد اخلاقی -در مقابل عقل ابزاری- مفهوم مییابد. مفهوم ویژگی بار اخلاقی سازمان را نمایان میسازد."ویژگی" به التزامهایی که به تعیین انواع وظایفی که یک سازمان بر عهده میگیرد، فرصتهایی که سازمان خلق میکند یا از دست میدهد، اولویتهایی که مشخص میدارد و سوءاستفادههایی که سازمان مستعد آن است، اشاره دارد. برخی از این پیامدها برنامهریزی شدهاند؛ بقیه، عارضی و بدون قصد انجام میشوند CITATION Sin13 \p 499,501,504 \l 1033 (Singleton, 2013, pp. 499,501,504). ما نمیتوانیم مسلم فرض کنیم که هر سازمانی خصلتی معین دارد. اما وقتی که میپذیریم، معمولاً میتوانیم اقوالی را شناسایی کنیم که برای دورهای طولانی، اهداف اجرایی انجمن و روشهای مشخصهاش را ثابت نگه داشته است.
از این رو میتوان گفت که سالم بودن یک سازمان در نگاه سلزنیک تا حد زیادی بستگی دارد به خصلت یک سازمان و وی بخشی از خصلت را فرهنگ سازمان میسازد اما ویژگی سازمان چیزی فراتر از فرهنگ است و بسیار تحت تأثیر ساختار صنعت، مهارتهای کارکنان یا اعضا، اتحادی که میتواند انجام گیرد CITATION Min12 \p 700 \l 1065 (Mintrop, 2012, p. 700)، و بسیاری محدودیتها و فرصتهای عملی دیگر استCITATION محد911 \p 367-369 \l 1065 (محدثی, فاضلی, & عابدی جعفری, 1391, ص. 367-369).
2-4-1-8- نظریه سلامت ماروین بروان:
نظریهپرداز در این نظریه معتقد است که سلامت شرکت در 5 بعد قابل بررسی است: "فرهنگی، بین فردی، سازمانی، مدنی، و طبیعی. هر یک از این ابعاد میتوانند مانع ایجاد سلامت بشوند یا سلامت جمعی را پدید بیاورند CITATION Bro061 \p 9 \l 1033 (Brown, 2005, p. 9). براون معتقد است که از این پنج بعد "بعد فرهنگی شاید بنیادیترین باشد زیرا فرهنگ عاملی است که سایر موارد را به هم پیوند میدهد. بعد دوم، بعد بین فردی، بر روابطی که خود را تعریف میکند متمرکز است. بعد سازمانی، به شرکتها به مثابه عاملان اشاره دارد. عاملان وقتی از سلامت برخوردارند که کنششان همسو با اهدافشان باشد؛ با پذیرش این شرط که این اهداف ارزشمندند. در این سطح، سلامت به منزلهی همسازی مهم است اما همچنین این معنی فراگیر سلامت هم هست؛ بدین معنا که شرکتها محیطهای اجتماعی و طبیعیشان را نیز شامل میشوند. روابط شرکت با جامعه و با طبیعت ابعاد چهارم و پنجم سلامت را پدید میآورند.
1242695-175895بعد فرهنگیبعد میان فردیبعد سازمانیبعد جامعهبعد طبیعت00بعد فرهنگیبعد میان فردیبعد سازمانیبعد جامعهبعد طبیعت
شکل SEQ شکل \* ARABIC 1: مدل سلامت ماروین بروان CITATION Bro061 \l 1065 (Brown, 2005)
2-4-2- روشهای سنجش سلامت و فساد:
در این بخش از مرور ادبیات به بررسی روشها مدلهای رایجی که برای سنجش پدیدهی سلامت و فساد وجود دارند، پرداخته خواهد شد. نکتهی حائز اهمیت، تأکید ویژه بر آن است که بیشتر مدلها و روشهای موجود تنها به توصیف وضعیت یک کشور، منطقه و یا سازمان میپردازد و از نوع مدلها و روشهای علی به شمار نمیرود. از این لازم به نظر میرسد که به بررسی تفاوت برخی از اصلاحات بپردازیم.
سنجش(Measurement): اندازهگيري ميزان عملكرد تحقق يافته است.
بازرسي(Inspection): سنجش عملكرد مطابق برنامههاي اجرايي از پيش تعيين شده با هدف بهبود و اصلاح
نظارت(control): سنجش مستمر عملكرد مطابق برنامههاي اجرايي از پيش تعيين شده با هدف بهبود و اصلاح CITATION شکر92 \l 1065 (شکری, 1392)
که با توجه به تعاریف ارائه شده در بالا، قصد اصلی محقق سنجش میزان سلامت و فساد اداری در شهرداری تهران و توصیف وضع موجود آن سازمان میباشد.
2-4-2-1- روشهای سنجش فساد
در سنجش فساد روشها و مدلهای گوناگونی موجود است که به روشهای گوناگون قابل دستهبندی و بررسی میباشند.
در یک نگاه، روشها را به آن دسته که در سازمانهای بینالمللی مورد استفاده قرار میگیرد، میتوان دستهبندی نمود. این روشها عبارتند از:
شاخص ادراک فساد (CPI)
شاخص رشوهدهندگان(BPI)
سنجه فساد جهانی(GCB)
در دستهبندی دیگر این روشها به دو بخش اصلی پیمایشی و غیرپیمایشی تقسیم شده و در هر بخش نیز زیرمجموعهای قابل طرح میباشد.
روشهای پیمایشی:
کلاننگر
الف- رویکرد مبتنی بر ادراک فساد
ب- رویکرد مبتنی بر تجربهی فساد CITATION Pil05 \p 3 \l 1033 (Piliponyte, Aug. 2005, p. 3)
ج- شمارش شکایات
د- تحلیل محتوای رسانه (فاضلی، 1388)
خردنگر
الف- دنبال کردن جریان کار
ب- پیمایش کمی ارائهی خدمات
ج- فساد در سطح شرکتها
روشهای غیرپیمایشی/ حسابرسی دقیق:
بررسی اسناد مالی
بررسی موردی پروژهها
روش تفاوت ارزش و هزینه
همانگونه که مشخص است در این بخشبندی برخی از روشهای تکراری و برخی دیگر جدیدند و به طور مثال روشهای CPI،BPI از دستهی سازمانهای بینالمللی در واقع همان روشهایی هستند که در بخش روشهای پیمایشی کلاننگر تحت عنوان رویکرد مبتنی بر ادراک و تجربهی فساد نیز آمدهاند. در ادامه به توضیح مهمترین روشهای سنجش فساد پرداخته خواهد شد.
2-4-2-1-1- رویکرد مبتنی ادراک فساد:
این نوع سنجش فساد مبتنی بر نظرسنجی از مردم و گروههای مختلف و سنجش نظرات ایشان دربارهی میزان فساد رایج در نهادها یا کل جامعه است. در اینگونه پیمایشها معمولاً نظرات نخبگان سیاسی، مقامات دولتی، متخصصان و عموم مردم دربارهی وجود و رواج فساد در جامعه پرسیده میشود. اینگونه اندازهگیری غالباً با استفاده از پرسشنامه و در نمونههای بزرگ انجام و از انواع روشهای نمونهگیری برای تضمین معرف بودن دادهها استفاده میشود.
انتقادات متعددی بر این شیوهی سنجش فساد وارد شده است. از جملهی این انتقادها یکی این است که این پیمایشها نظر مردم دربارهی فساد و نه خود فساد را میسنجند. جانسون از جانب دیگری نیز به نقد این سنجشها پرداخته است. به نظر وی این نوع سنجشها بیش از حد به نظرات مشاوران و اهل کسب و کار بها میدهند و اساساً از ابتدا برای آنچه دادههایی برای کمک به این گروه فراهم آورند ایجاد شدند.
از مهمترین شاخصهایی که با استفاده از این شیوه تهیه و ارائه میشوند، محصول ادغام دادههای تحقیقات و پیمایشهای دیگر هستند. برای مثال «شاخص ادراک فساد» که مؤسسهی شفافیت بینالمللی منتشر میکند، حاصل ادغام و استاندارد نمودن دادههای پیمایشهای مختلف است CITATION Muk14 \p 3 \l 1033 (Mukherjee, Mukherjee; Roy, Aparajita;, 2014, p. 3).
2-4-2-1-2- رویکرد مبتنی بر تجربهی فساد:
در این پیمایشها که روش مبتنی بر تجربهی فساد معروف هستند، به جای آنچه ذهنیت مردم دربارهی فساد سنجیده شود، میزان در معرض فساد قرار گرفتنشان سؤال میشود. به عنوان نمونه از مردم پرسیده میشود که در یک تا سه سال گذشته چند بار رشوه پرداختهاند یا از آنها خواسته شده است تا رشوه بپردازند CITATION Pil05 \p 5 \l 1065 (Piliponyte, Aug. 2005, p. 5). یکی از شاخصهای مهم در این رویکرد شاخص رشوهدهندگان (BPI) است که شاخص منحصر به فردی است که بر پرداخت رشوه در بخش خصوصی تمرکز دارد CITATION bpi13 \l 1033 (bpi.transparency.org/pbi2011/in_detali/, 2013). هر چند در بررسی تجربه فساد، مردم یا فعالان اقتصادی نمیتوانند دربارهی فساد کلان پنهان و شناسایی نشده یا مواردی از فساد سیاستمداران که از طریق تصویب قوانین خاص انجام میشود اشاره کنند(فاضلی، 1388).
2-4-2-1-3- شمارش شکایات:
همانگونه که از نام این روش پیداست، تعداد شکایات مطرح شده نزد پلیس در یک دورهی زمانی مشخص به عنوان شاخص فساد تلقی میشود CITATION Hou12 \p 44 \l 1033 (Hough & Tatum, 2012, p. 44). اما نکتهی این روش در این است که میزان شکایات به پلیس تابعی از اعتماد مردم به آن و هم چنین میزان جدی بودن دستگاه در مبارزه با فساد است، پس به طور طبیعی قابل پیشبینی و انتظار است که است که در کشوری که فساد گستردهتر است و میزان مبارزه با آن کم و چندان جدی نیست، خیلی کمتر از آن چیزی است که در واقعیت رخ میدهد. اما با این وجود مقایسهی ادواری چنین آمار و ارقامی میتواند تا حدی نشاندهندهی وضعیت فساد در یک کشور و یا در مورد یک سازمان باشد.
2-4-2-1-4- تحلیل محتوای رسانه:
در این روش نیز با شمردن تعداد گزارشهایی از روزنامهها که به فاش کردن فساد و یا ارائهی گزارش از فساد پرداختهاند نیز میتواند به عنوان شاخصی در به دست آوردن میزان فساد رایج در یک کشور، محسوب شود. فرامرز رفیع پور در تحقیق خود از این روش نیز استفاده کرده است. با این وجود مشکلاتی را که برای روش شمردن شکایات برشمرده شد باز هم در این روش صادق میباشد (فاضلی، 1388) و (رفیعپور، 1386).
2-4-2-1-5- سنجهی فساد جهانی:
پیمایش بارومتر جهانی فساد به سفارش مؤسسه شفافیت بینالمللی و توسط مؤسسهی گالوپ انجام میشود و اولین بار در سال 2003 در 45 کشور و سپس در سال 2004 در 64 کشور اجرا شد. در این روش مردم تجربهی مستقیم خود در رابطه با رشوه و سایر نقطه نظراتشان در زمینهی فساد را در مورد مهمترین مؤسسات کشور خود اظهار مینمایند (www.transparency.org.2013).
در این پیمایش از ترکیب سنجش فساد بر مبنای ادراک و تجربه استفاده میشود و از همین رو از پاسخگویان دربارهی:
کدام بخش جامعه بیشتر از همه فاسد است،
فساد نسبت به گذشته افزایش یا کاهش یافته است،
احتمال این که در آینده فساد شایعتر از امروز باشد،
فراوانی رشوه دادن خانوادهها چقدر است،
رشوهها چگونه و به چه کسانی پرداخت میشود،
رشوهها برای دریافت چه خدماتی پرداخت میشوند،
مقدار این رشوهها چقدر است؛ سؤال میشود.
مؤسسهی شفافیت بینالمللی پیمایش بارومتر جهانی فساد را مکمل شاخص ادراک فساد و شاخص رشوهدهندگان میداند.
2-4-2-1-6- بررسی اسناد مالی و بررسی موردی پروژهها:
در روش بررسی اسناد مالی، فرض بر ثبت تمامی اتفاقات و نقل و انتقالات مالی در دفاتر حسابداری است که با بررسی این دفاتر به مغایرتها پی برده خواهد شد (حسابرسی). این روش از قدیمترین روشهای کشف فساد است. اما به آن دلیل که نفس فساد کاری است پنهانی، کشف فساد به ویژه در کشورهایی که دچار سیستم حسابرسی ضعیف هستند را دچار مشکل میکند و از سوی با این روش میتوان به علت بروز فساد پی برد و نه میزان و شدت آن(فاضلی، 1388).
در روش بررسی موردی پروژهها نیز، یک پروژه به لحاظ فنی به طور دقیق مورد بررسی و بازبینی واقع شده و خروجیهای حال حاضر پروژه با ورودیهای صرف شده در پروژه و آنچه باید باشد مقایسه میشود(فاضلی، 1388). به عنوان مثال اولکن در پژوهشی برای سنجش فساد در پروژههای ساخت راههای روستایی در اندونزی، بعد از اجرای پروژهها، تیمی از متخصصان را به کار گرفته است تا سوراخهای عمیقی در جادهها ایجاد و از مواد بهکار رفته در ساخت جاده نمونهبرداری کنند. سپس مواد استفاده شده در ساخت جاده نمونهبرداری شده و بر اساس پیمایش قیمت مواد اولیه به کار رفته در ساخت جاده، بررسی هزینههای نیروی کار و قیمتهای رسمی برای انجام کارهای جادهسازی، هزینههای ساخت تخمین زده شده است. بر این اساس، تفاوت میان هزینه دریافت شده برای ساخت جاده و هزینه تخمین زده شده برای ساخت به عنوان شاخصی از فساد در نظر گرفته شده است CITATION Olk07 \p 205 \l 1033 (Olken, 2007, p. 205). اما انجام چنین پیمایشهایی بسیار زمانگیر و نیازمند صرف هزینههای زیاد است که تقریباً انجام مداوم آن را برای کشورهای غیرممکن میسازد.
2-4-2-2- روشهای سنجش سلامت:
بر خلاف آنچه در بخش فساد مشاهده شد، مدلها و روشهای تخصصی زیادی در سنجش و سلامت اداری موجود نمیباشد. هر چند که امروزه در دنیا و در یک دو دههی اخیر این پدیده بسیار مورد توجه بوده است متأسفانه شاهد چنین اهتمامی در کشور خود نیستیم و بیشتر تلاشهایی که با نام سلامت و سنجش سلامت نیز صورت گرفته است، به بررسی فساد و سنجش آن پرداخته است. در ادامه به روشهایی که به سنجش سلامت اداری میپردازند پرداخته خواهد شد.
مدلهای بینالمللی
الف- سیستم سلامت جهانی(NIS)
رویکرد مبتنی بر پیمایش سلامت سازمان ملل
مدلهای مورد استفادهی کشورها
الف- مدل کشور کرهی جنوبی(KICAC)
مدلهای مورد استفاده در کشور ایران:
الف- مدل دکتر بازرگانی و همکاران
ب- مدل شورای دستگاههای نظارتی
ج- مدل سنجش سلامت و فساد اداری شهرداری تهران
2-4-2-2-1- سیستم سلامت جهانی:
نظام سلامت اداری ملّی (NIS) شامل مؤسسات و بخشهای اساسی جامعه میشوند که به عنوان ارکان سلامت آن جامعه به شفافیت؛ پاسخگویی و سرانجام سلامت آن جامعه کمک میکنند.
تقویت نظام سلامت ملّی، در حقیقت، توسعهی بهتر حکومت در جامعه است. این نظام نقشهی پیشگیری از فساد به شمار میآید. به طور مثال، پایهها یا ارکان اصلی یک نظام سلامت عبارتند از:
کیفیت زندگیحاکمیت قانونتوسعه پایدارنظام سلامت ملیاحزاب سیاسیقوه مقننهقوه مجریهقوه قضائیهبخش عمومی(دولتی)اعمال قانونمجموعه مدیریت(انتخابات)جامعهی مدنیرسانههابازرسی ویژهنهادهای مبارزه با فسادنهاد حسابرسی/دیوان محاسباتبخش خصوصیآگاهی عمومیارزشهای جامعهکیفیت زندگیحاکمیت قانونتوسعه پایدارنظام سلامت ملیاحزاب سیاسیقوه مقننهقوه مجریهقوه قضائیهبخش عمومی(دولتی)اعمال قانونمجموعه مدیریت(انتخابات)جامعهی مدنیرسانههابازرسی ویژهنهادهای مبارزه با فسادنهاد حسابرسی/دیوان محاسباتبخش خصوصیآگاهی عمومیارزشهای جامعه
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 5: معبد سلامت TI (TI,2012)
در واقع این سیستم با طراحی معبد بالا، ارکان داشتن یک کشور سالم را به نمایش میگذارد. البته نکتهی اصلی در رابطه با سیستم سلامت ملی در این است که بیشتر به جلوگیری از وقوع فساد نگاه دارد و از این بسیاری این مدل را نیز در دستهی مدلهای سنجش فساد به حساب میآورند CITATION arc13 \l 1033 (archive.transparency.org/policy_research/nis/national_integrity_system_assessment/, 2013).
2-4-2-2- 2- رویکرد مبتنی بر پیمایش سلامت سازمان ملل:
هدف از برقراری چنین پیمایشی در سازمان ملل اندازهگیری همزمان رفتار و ادراک کارکنان سازمان ملل در رابطه با سلامت که مزیت رقابتی هستهای سازمان ملل محسوب میشود؛ بوده است. این کار را از طریق پیمایش با گروههای کانونی کارکنان و مدیران بخشهای مختلف این سازمان صورت میگیرد.
در این راستا سازمان 22 فاکتور و شاخص را که شامل شاخصهای کلی ادراک سلامت میشود را در برمیگیرد. تمامی شاخصها نیز در طیف 0 تا 100 نمرهبندی میشوند. برای تحلیل دادههای به دست آمده در این مدل از روش تحلیل اهرمی استفاده میشود CITATION Del04 \l 1065 (Consulting, 2004).
-453390285115پیامدها00پیامدها1840865285115متغیرهای مداخلهگر00متغیرهای مداخلهگر3992245285115متغیرها و اهرمهای سلامت00متغیرها و اهرمهای سلامتدر ادامه، مدل مذبور قابل مشاهده خواهد بود.
الزامات اصلی حالات سطوح بالای سازمانپاسخگویی کارکنانتضادقومیتکنترل اثربخشیتخصیص منابعپایداریتأثیر کارکنانرفتارهای مخاطرهآمیزسادهسازی سیاستهاپیروی شعبههاکفایت آموزشمدیریت عملکردفرایند گزارشدهیدسترسی سهامدارانحقوق مدیران
-59690107950ارزشهای اخلاقی00ارزشهای اخلاقی342900333375003556099695اعتماد00اعتماد-51562018669000175069541275009906067310ارزشهای بهرهوری00ارزشهای بهرهوری
1905176530سلامت سازمانیسلامت ارزشهااعمال اخلاقی00سلامت سازمانیسلامت ارزشهااعمال اخلاقی1905114300رضایت کارکنان00رضایت کارکنان
CITATION Del04 \l 1065 (Consulting, 2004)
2-4-2-2-3- مدل کشور کرهی جنوبی(KICAC):
شاخص کیکاک در سال 2002 توسط کمسیون ضد فساد و حقوق مدنی کره ارائه گردید. این شاخص برای تقویت شفافیت و انصاف و عدالت ادارهی عمومی ساخته شده است؛ با این هدف که عوامل فسادآفرین از طریق بهرهگیری از آن شناسایی شود و بخشهایی که آسیبپذیر هستند، بهبود یابند.در این راستا و طی مطالعات 10 ساله در این کشور، مدلی با شاخصهای زیر استخراج شد:
CITATION Pub11 \l 1065 (Public Sector Integrity Index Stands at 8.43 The ACRC Issued the 2011 Index, 2011)
2-4-2-2-4- مدل دکتر بازرگانی و همکاران:
این مدل حاصل پژوهشی است که در سال 1391 توسط دکتر بازرگانی و همکارانشان به منظور سنجش سلامت/فساد در سطح ناجا به اجرا درآمده است. در مدت اجرای 2 سال این پروژه، نتیجهی مطالعات گروه پژوهشی مدل زیر بوده است که با در نظر گرفتن کلانتریهای سطح کشور به عنوان جامعهی آماری و از طریق پرسشنامه، این مدل به اجرا شد.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 6: مدل سنجش سلامت/فساد دکتر بازرگانی و همکاران
همان گونه که قابل مشاهده است در این روش، سعی بر سنجش، ادراک، تجربه و نگرش به طور همزمان شده است که نکات حائز اهمیت در این روش میباشد CITATION باز92 \l 1065 (بازرگانی, 1392).
2-4-2-2-5- مدل سنجش سلامت شورای دستگاههای نظارتی:
شورای دستگاههای نظارتی در ایران بر اساس بند 22 سياستهاي كلي برنامه چهارم توسعه، ابلاغي مقام معظم رهبري، پاسخ مورخ 4/9/1377 مقام معظم رهبري به نام مشترك سازمان بازرسي كل كشور و ديوان محاسبات كشور، بند 5 فرمان هشت مادهاي مورخ 10/2/1380 مقام معظم رهبري، بند ب ماده 11 قانون تشكيل سازمان بازرسي كل كشور و تصويب اساسنامهی شوراي دستگاههاي نظارتي كشور از سوي سران سه قوه و تأييد مقام معظم رهبري در مهر سال 1387 تشکیل گردیده است. و با توجه به اهداف این سازمان که شامل:
ايجاد هماهنگي بين دستگاههاي نظارتي كشور
افزايش كارايي و اثربخشي اقدامات دستگاههاي نظارتي كشور
جلوگيري از تداخل و دوبارهكاري و رفع آسيبهاي مربوط به نظام نظارتي كشور
مبارزهی مؤثر با فساد و ارتقا سطح بهرهوري و تقويت مديريت
است به فعالیت میپردازد. در طول مدت فعالیت و با توجه به تجربیات کسب شده و اقداماتی که در مسیر مبارزه با فساد انجام داده است، و با توجه به الزاماتی که قانون ارتقای سلامت اداری ایجاد مینماید و اقدامی در جهت عملی کردن این قانون، شورا مدلی در زمینهی سنجش سلامت اداری به شرح زیر استخراج نموده است:
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 7: مدل سنجش سلامت اداری شورای دستگاههای نظارتی
تمامی ابعاد این مدل برگرفته از متون قوانین مرتبط با مبارزه با فساد اداری و ارتقای سلامت اداری، بهرهگیری از تجربیات خبرگان علمی و عملی کشور است. هر چند این مدل فقط تدوین شده و هنوز به مرحلهی سنجش درنیامده است CITATION خبر92 \l 1065 (خبره, 1392).
2-5- جمعبندی پژوهشهای داخلی و خارجی:
جدول SEQ جدول \* ARABIC 5: مروری اجمالی بر تحقیقهای داخلی
نام اثرسالنویسندهمحل اثررویکردسطح و واحد مطالعهنوع اثرجامعه آماریتعداد نمونهابعاد مطالعهمتغیر وابستهمتغیرهای مستقل مؤثر بر فسادنوع ابزارتحلیل عوامل اقتصادی اثرگذار بر پدیده فساد مالی-وحید شقاقی شهریسازمان بازرسی کل کشورکمی (دادههای مقطعی)کلان، بینالمللیپژوهش سازمانی69 کشور منتخب در مقطع 2002-2001-مدیریتیفساد اداریشاخصهای توسعه اقتصادی: رشد تولید ناخالص داخلی، تولید سرانه،آزادسازی اقتصادی، کیفیت مقررات، اندازه اقتصاد زیر زمینی شاخص توسعه اجتماعی و مشارکت شهروندی-شناسایی شاخصها و مؤلفههای فساد اداری از دیدگاه مقام معظم رهبری و ارائه مدل مفهومی1389حسین صفائیدانشکده مدیریت -دانشگاه تهرانکیفی (اسنادی/ گراندد تئوریکلان، ملّیپایان نامه ارشدبیانات رهبری از خرداد 1368 تا 1389-مدیریتیفساد اداری--تجزیه و تحلیل خط مشیهای مبارزه با فساد در برنامههای چهارگانه توسعه جمهوری اسلامی ایران1389مجتبی جباری پوردانشکده مدیریت -دانشگاه تهرانکیفی(اسنادی)کلان، ملّیپایان نامه ارشد4 برنامه توسعه-مدیریتیفساد اداری-(تحلیل محتوا)بررسی تأثیر سیاست خصوصی سازی بر میزان فساد اداری1389یاسر بهمنیدانشکده حقوق و علوم سیاسی- دانشگاه تهرانکیفی(اسنادی)کلان، ملّیپایان نامه ارشد--سیاسیفساد اداریخصوصیسازی، متغیرهای مداخلهگر: تصدیگری دولت، افزایش رقابت، افزایش کارآمدی، افزایش شفافیت و پاسخگویی-مؤلفههای تدوین استراتژی مبارزه با فساد جمهوری اسلامی ایران1388سید مهدی الوانی، سعید زرندی، ابوذر عرب سرخیدانشگاه علامه و عرب سرخی از دانشگاه تهرانپیمایش (نظر سنجی از خبرگان)کلان، ملّیمقالهمدیران ارشد سازمانهای دولتی، مدیران بازرسی و اداری و مالی سازمانهای دولتی، اساتید دانشگاه آشنا به مباحث مبارزه با فساد9 استاد، 2 مدیر ارشد، 6 بازرس و مدیران بازرسی، 9 مدیر مالی و اداریمدیریتیفساد اداری26 شاخص در قالب 4 بخش اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، اداریخود ساختهبررسی علل گرایش کارکنان به فساد در شهرداری اصفهان(شهرداری منطقه 9 اصفهان)1388مریم احمدی زهرانیدانشکده مدیریت/دانشگاه تهران/ قمکیفی)گراندد تئوری)خرد، ملّیپایان نامه ارشدکارکنان و کارشناسان شهرداری استان اصفهان14 نفر از کارکنان شهرداری و 5 نفر از شهروندانمدیریتیفسادعوامل پرسنلی، فرهنگی، ساختاری، محیطی، شهروندیمصاحبهتأثیر رویکردهای ارزشی در مقابله با فساد (با تأکید بر سازوکار نظارت در ایران)1388سید احمد موسویدانشکده حقوق/دانشگاه تهران /قمکیفی(اسنادی)کلان، ملّیپایان نامه ارشد--حقوقیفسادارزشهای الهی، ارزشهای بنیادین انسانی و سازوکارهای نظارتمشاهده و فیش برداریفساد اداری در مدارس آموزشی: عوامل موثر بر پیدایش، گسترش و کاهش آن1388رضا رسولی، بهنام شهائیدانشگاه پیام نوکمی(پیمایش)خرد، محلیمقاله220 تن از مدیران مدارس منطقه 2 تهران (شهرری)135 نفرمدیریتیفساد اداریوضعیت اقتصادی، ویژگیهای فرهنگی،ویژگیهای سازمانی، کمیت و کیفیت قوانین و مقررات، ویژگیهای کارکنانخودساختهتحلیل کیفی درباره احتمال شیوع پدیده فساد در ساختار نیروی انتظامی1388رضا استادیدانشکده مدیریت -دانشگاه تهرانکیفی(اکتشافی)خرد، محلیپایان نامه ارشدخبرگان و افسران ارشد ستاد ناجا13 نفر(گلوله برفی)مدیریتیفساد4 دسته عوامل فردی،12 دسته عوامل سازمانی، 6 دسته عوامل محیطیمصاحبهبررسی رابطه بین استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاهش فساد اداری در بانک رفاه1387گیتی جهانبخشدانشکده مدیریت -دانشگاه تهران- پردیس قمکمی (پرسشنامه)خرد، محلیپایان نامه ارشدکارمندان ادارات مرکزی و دو شعبه مستقل بانک رفاه114 نفرمدیریتیفساد اداریاستفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (در قالب بانکداری الکترونیک)با تحلیل عاملی پرسشنامه 4 عامل به ترتیب اولویت مشخص گردید: افزایش آگاهی ارباب رجوع، شفافیت بالای سیستم، بهبود ارتباطات و پاسخگویی سیستم به ارباب رجوعخودساختهبررسی عوامل رفتاری و ساختاری موثر بر فساد اداری در سازمان منتخب (مطالعه موردی سازمان مسکن و شهرسازی استان تهران)1387گلناز احمدیدانشکده مدیریت -دانشگاه تهران- پردیس قمکمی (پرسشنامه)خرد، محلیپایان نامه ارشدکارکنان وزارت مسکن 200 نفر45مدیریتیفساد اداریپایبندی اعتقادی، ویژگی شخصیتی، سبک ارتباطی، سبک رهبری و کیفیت زندگی به عنوان عوامل رفتاری- وضعیت قوانین و مقررات، میزان انطباق پست و شرایط احراز، شیوه ارتقاء و کنترل به عنوان عوامل ساختاریخودساختهتحلیل سیاست خصوصی سازی و پیامدهای آن برای توسعه ملی و فساد اقتصادی و مالی در ایران1386سارا رضاییدانشکده حقوق و دانشگاه تهرانکیفی( اسنادی)کلان، ملیپایان نامه ارشد--سیاسیفساد اقتصادی و مالیخصوصیسازی یا سیاست تعدیل اقتصادی (تأثیر دولتی نمودن شرکتها و سهام عدالت )-سرطان اجتماعی فساد1386فرامرز رفیع پورناشر: شرکت سهامی انتشارترکیبی(پیمایش/ اسنادی)خرد/ میانی، محلی/ ملیکتابساکنین مناطق 20 گانه تهران455جامعه شناختیتمایل به رشوهناکامی/ دلسردی- ارزش پول - نابرابری و ...ترکیبیطراحی چارچوبی برای تضمین سلامت و اجتناب از فساد اداری در سازمانهای مبتنی بر فناوری اطلاعات1385سعید زرندیدانشکده مدیریت- دانشگاه تهرانتطبیقیکلان، محلی/ملیپایان نامه ارشد11 کشور بنگلادش، برزیل، فیلیپین، غنا، هند، مکزیک، کنیا، کره جنوبی، رومانی، ترکیه، آمریکا-مدیریتیفساد اداریفناوری اطلاعات-بررسي تطبيقي رشوه در فقه و قانون مجازات اسلامي و ارايه راه کارهاي کاهش رشوه1385حميد روستايي صدر آبادي(تطبیقی)میانی، ملیپایان نامه ارشدقانون مجازات اسلامی و آراء فقهی-فقه و مبانی حقوق اسلامیرشوهکمرنگ شدن باورهاي ديني و وجدان اخلاقي، از بين رفتن قبح رشوه و تبديل ارزش به ضد ارزش، تغيير برخي از ارزشهای حاکم بر جامعه،-تأثیر اجراي موازين حقوق بشر در پيشگيري و مقابله با فساد اداري1385نيلوفر شريف بجستانيدانشکده حقوق/ دانشگاه بهشتی(تطبیقی)کلان، بینالمللیپایان نامه ارشد--حقوقفساد اداریعدم اجرای صحيح حقوق بشر، نابرابري اقتصادي، عدمآزادي دسترسي به اطلاعات، شفافيت و مسئوليتپذيري و رسانههای آزاد و...-بررسي عوامل موثر بر فساد اداري در ادارات دولتي شهرستان شاهرود1385مرتضي عباس پورکمی (پیمایش)خرد، محلیپایان نامه ارشدکارکنان ادارات دولتي شهرستان شاهرود120 نفرمدیریتیفساد اداریفقدان شايسته سالاري، فقدان حقوق و مزاياي مناسب، عدم وجود آموزش مناسب عدم رعايت عدالت در پرداخت حقوق بين سازمانها، فقدان سيستم قدرداني و تشکر، فقدان کنترل عدم رعايت و اجراي بیطرفانه قوانين و ...خودساختهبررسي مقارنهاي و ناقدانهی آراء مذاهب پنجگانه دربارهي مسأله رشوه1385اعظم رحمتي(تطبیقی)میانی، ملیپایان نامه ارشدآراء فقهی-الهیات، معارف اسلامیرشوه--بررسي عوامل موثر بر بروز فساد اداري در دو بخش دولتي و غير دولتي1384غلامرضا زيادلودانشگاه آزاد – واحد علوم و تحقیقاتکمی (پیمایش)میانیپایان نامه ارشدکارکنان سازمانهاي دو بخش دولتي و غيردولتی200 نفرمدیریتیفساد اداریاندازه سازمان، تکنولوژي، پيچيدگي، تمرکز، استراتژي، فرهنگ سازمانیخودساختهفساد اداري و تأثير آن بر روند توسعه در ايران1384مصطفي ذاکريدانشکده حقوق دانشگاه تهرانکیفی ( اسنادی)کلان، ملیپایان نامه ارشد--سیاسیتوسعه در ايرانفساد اداری20سياست کيفري ايران در قبال فساد اداري با رويکردي به اسناد بينالمللي1384محمود خانيدانشکده حقوق-دانشگاه تهران(تطبیقی)کلانپایان نامه ارشدقوانین داخلی و بینالمللی-حقوقفساد اداریعدم جرم انگاري پيشنهاد يا درخواست رشوه که به عنوان عمليات مقدماتي ارتشاء میباشد در قوانین ایران، محدود بودن رشوه به منافع مادي و ملموس در حقوق ايران، عدم تناسب برخي از مجازاتهاي تعيين شده با نوع جرم21ارتشاء در نظام حقوقي ايران و اسناد بينالمللي1384زهره سعادتدانشکده حقوق -دانشگاه بهشتی(تطبیقی)کلان، بینالمللیپایان نامه ارشدقوانین داخلی و بینالمللی-حقوقرشوهبي تناسبي ميان اين جرم و مجازات آن، عدم تقدم تدابير پیشگیرانه بر هر اقدام ديگر-بررسي اثر فساد مالي بر نابرابري و رشد اقتصادي (مطالعه بين کشوري با تأکيد بر ايران)1384محمدرضا ناطقيدانشکده علوم اقتصادی و اداری- دانشگاه مازندرانکمی ( دادههای مقطعی)کلان، بینالمللیپایان نامه ارشدکشورها؟اقتصادینابرابریفساد اداریCPIبررسي نقش نظام ارزشي مديران و مجريان بخش دولتي ايران در بروز فساد اداري و ارايه الگوي اخلاقي در جهت مقابله با فساد اداري1383سيروس کوراهي مقدمدانشگاه آزاد- واحد علوم و تحقیقاتکمی (پیمایش)میانی، منطقهایرساله دکتریسازمانهاي دولتي استان خوزستان؟مدیریتیفساد اداریافکار عمومي، انحصارها بخش دولتي، عدم تعهد و وفاداري به سازمان، علايق و وابستگیهای خانوادگي، قومي، خويشاوندي و حزبيخودساختهبررسي عوامل موثر در بروز فساد اداري به منظور ارايه الگويي جهت کاهش اثرات آن در روند توسعه ....1382بهزاد فرخ سرشتدانشگاه آزاد -واحد علوم تحقيقاتکمی (پرسشنامه)کلان، ملیرساله دکتریکارشناسان؟مدیریتیفساد اداریتمركز اداري و گستردگي حيطه تصدي دولت در امور اقتصادي و اجتماعي و فرهنگی،ضعف نظام نظارت و بازرسي كشور و تداخل وظايف نهادهاي نظارتي وابسته به قواي سهگانه و نهادهاي مختلف، نارضايتي كاركنان دولت از وضعيت مالي و كمبودهاي اقتصادي و معيشتي و ....خودساختهعوامل موثر بر سلامت نظام اداري ايران1381حاجي زاده ميمنديهمایش سلامت اداری-کلان، ملیمقاله--جامعه شناختیفساد اداریضعف مدیریت، نیروی انسانی نامناسب، عدم تناسب قوانین با اهداف سازمان، کمبود امکانات و منابع در ادارات، گستردگی و یکهتازی دولت، سیاستزدگی، دولتی بودن اقتصاد، ضعف نهادهای مدنی، تأکید بر روابط خویشاوندی و قبیلهای، نگرش منفی نسبت به کار، علاقه به ثروت باد آورده، مصرفگرایی و ...-بررسي ماهيت جرم ارتشاء در حقوق كيفري ايران1381رحيم فولادي سوادكوهيدانشکده علوم انسانی و اجتماعی-دانشگاه مازندران(تطبیقی)میانی، ملیپایان نامه ارشدقوانین کیفری-حقوقرشوهاختلاف نظر بعضي از حقوقدانان در خصوص دایره شمول يا عنوان مجرمانه رشوه در بعضی از قوانین، عدم موفقيت قانونگرا در طرح اکثر جرائم مشابه رشوه تحت عنوان مجرمانه واحد در قانون مجازات اسلامي، تلقی جرم ارتشاء مختص به مستخدمين و مأمورين دولت، عدم توجه به ارتشاء غیر مالی-رشوه در فقه شيعه با بررسي تطبيقي در قانون مجازات اسلامي1380حسين فاضلي هريكنديدانشگاه امام صادق (ع)،دانشكده الهيات و معارف اسلامي و ارشاد(تطبیقی)میانی، ملیپایان نامه ارشدقانون مجازات اسلامی و آراء فقهی-الهیات، معارف اسلامیرشوه--برنامه مبارزه با فساد و ارتقاي سلامت در نظام اداري1380سازمان مدیریتمعاونت منابع انسانی سازمان مدیریتکیفی (اسنادی)کلان، ملیطرح مطالعاتی--مدیریتیسلامت اداریعوامل اداري - مديريتي؛ عوامل فرهنگي- اجتماعي؛ عوامل اقتصادي؛ عوامل سياسي- مدني؛-بررسي کجرویهاي اداري و مالي در دستگاههاي مشمول بازرسي1379سازمان بازرسیسازمان بازرسی کل کشورکيفی (اسنادی)ميانی، ملیپژوهش سازمانیگزارشات بازرسی1187مدیریتیتخلفات اداری و مالیضعف مديريت، اعمال سليقه در اجرای ضوابط، عدم نظارت،عدم تناسب قوانين و مقررات دستگاهها با شرايط اجتماعي، عدم تناسب مشاغل با تخصصها و تجارب کارکنان، ضعف يا فقدان نظام آموزشي مؤثر و کارآمد، کمتوجهي به انتصاب مديران و کارکنان در مشاغل حساس و ...-بررسي علل اقتصادي فساد مالي در ايران1379فتحالله حقانيدانشکده علوم انسانی و اجتماعی – دانشگاه مازندرانکمی ( دادههای مقطعی)کلان، ملیپایان نامه ارشدپروندههای فساد در دادگاههای کشور28 استاناقتصادیفساد اداریشهرنشيني، تعداد واحدهاي صنعتي، تسهيلات اعطايي بانكها، بودجه مستقيم، تعداد كاركنان دولت-بررسي عوامل مديريتي موثر در ارتکاب به کجرویهاي مالي در سازمانهاي دولتي1378رضا اکبر زادهترکیبی (پیمایش، مصاحبه و اسنادی)خرد، منطقهایپایان نامه ارشدسازمانهاي دولتي استان تهران33 پرونده،؟ مصاحبه با صاحبنظران140 پرسشنامهمدیریتیفساد اداریتعهد سازماني، نظارت ناکافي، شايستهسالاري، رضايت شغلي، عدم آگاهي از قوانين و مقررات، هزينههاي زندگي و کافي نبودن ميزان حقوق، گرايش اخلاقي و ديني کارمندانخودساختهعلل تخلفات اداري1378نجاریسازمان بازرسی کل کشورکيفی (بررسي موردي)میانیهمایش نظام اداری و توسعه سازمان امور اداری و استخدامیگزارشات بازرسی505مدیریتیتخلفات اداریفقدان نظارت کافي؛ نبود انگيزش در کارکنان؛ بافت و ترکيب نيروي انساني؛ تبعيض بين کارکنان؛ تفاوت نگذاشتن بين کارکنان کوشا و مثبت با کارکنان غير فعال و منفي؛....-پارامترهاي اقتصادي و اجتماعي موثر بر فساد اداري در ايران1377مجلسدفتر بررسیهای اقتصادی مجلسکمی(دادههای مقطعی)کلان، ملیپژوهش سازمانی--اقتصادی - اجتماعیاختلاس و ارتشاء و جعشاخص شهر نشيني، تعداد کارمندان، شاخص سرانه بودجه، تعداد واحدهاي صنعتي، شاخص قيمتها-فساد اداري، ضعفيابي توجهي1377نعمتي، لواساني و بناچاپ در روزنامه جمهوری اسلامیکمی (پیمایش)خرد، محلیپژوهشسازمانهای شهر تهران80مدیریتیفساد اداریمدیریت، نظارت مردم، تکنولوژی، گستردگی دولت، تقسیم کار تخصصیخودساختهبررسي و مقايسه ويژگيهاي فردي کارمندان متخلف و غير متخلف در شرکت ملي پالايش و پخش فرآوردههاي نفتي ايران1377عباسعلي صنعتي نياکیفی ( اسنادی)خرد، ملیپایان نامه ارشدکارمندان متخلف و غیر متخلف شرکت؟مدیریتیتخلفات اداریجنسيت، سن، ميزان تحصيل کارمندان، سابقه خدمت، وضعیت تأهل، رتبه شخصي، سمت سازماني، مجازات اوليه-اختلاس ارتشاء و عوامل موثر در ارتکاب آنها1377خداداد حميدفرکمی (پیمایش)میانیپایان نامه ارشدکارمندان ادارات مختلف و قضات دادگستري و متهمين به جرم اختلاس و ارتشا ء؟؟فساد اداریعوامل اقتصادي و مادي، عدم توجه به مسايل و مشکلات شخصي کارکنان از سوي مديران، واگذاري اختيارات و مسئولیتها بر اساس وابستگیهای گروهي و دلگرمي متخلفين به حمايتهاي مديران، غامض عين و بهاء ندادن به گزارش تخلف اعلام شده به مسئولانخودساختهعلل کجرویهاي اداري ايران1376منوچهر جفرهدانشگاه آزاد اسلامیترکیبی (پیمایش، مصاحبه و اسنادی)خردرساله دکتریمحکومان و زندانيان متهم به اختلاس و ارتشاءاستان تهران63 پرونده،33 مصاحبه با صاحبنظران609 پرسشنامهمدیریتیفساد اداریمشکلات مالي و اقتصادي، ضعف فرهنگي، رسوخ فرهنگ ابزاري در سازمان،ضعف مديريت، احساس عدم تعهد و وفاداري افراد به سازمان، عدم اجراي صحيح قوانين و مقررات، وجود شبکه روابط غير رسمي در سازمانها و ...خودساختهبررسي ارتباط فساد مالي در دستگاههاي دولتي با حقوق و مزايا يا دستمزد1376سيد رضا برکچيانکمی (پیمایش)خرد، محلیپایان نامه ارشدکارکنان اداري مبتلا به اختلاس و ارتشاء؟مدیریتیفساد اداریوضعيت بد معیشتی، تورم، محيط آلوده کار، ضعف کنترل اداري و رفيق بازي.خود ساختهبررسي راههاي جلوگيري از فساد مالي ناشي از پورسانت در معاملات توسط مديران1373اسماعيل افشاريدانشگاه تربیت مدرسمطالعه مورديمیانیپایان نامه ارشدپروندههای فساد30 پروندهمدیریتیفساد اداریانگيزههاي اقتصادي مانند فقر، ناکامیهای اقتصادي، حرص و طمع به مال اندوزي بيشتر، تجملگرایي و رسيدن به زندگي لوکس و پر خرج، اختلاف فاحش حقوق و درآمدهاي مديران بخشهاي دولتي با بخش خصوصي و ... عوامل فرهنگي ، شخصيت، محيط خانوادگي و -عوامل موثر در تحول نظام اداري1372هادي مهاجريترکیبی (پیمایش، اسنادی)میانی، ملیپایان نامه ارشدمديران عالي و مياني کشور؟مدیریتیتحول اداریضعف مديريت، ضعف نيروي انساني متخصص، قديمي بودن روشهاي به کار گرفته در نظام اداري،ناکارآمدی روشهاي پرداخت حقوق،دست و پاگير بودن قوانينخود ساختهعلل فساد و کجرویهاي کارمندان و مديران اداري در ايران؟افسر افشاري نادريترکیبی (پیمایش، مصاحبه و اسنادی)میانیپایان نامه ارشدپروندههای فساد ،کادر قضايي، مديران و کارمندان67 پرونده،مدیریتیفساد اداریفساد مدیران، عدم شایسته سالاری، عدم توجيه و آموزش کارمندان به طور مستمر، ضعف مدیریت، عدم توجه به نيروي انساني از نظر مادي و معنوي. عدم امنيت شغلي کارمندان و...خود ساختهطراحی الگوی عوامل سازمانی و مدیریتی مؤثر بر فساد اداری- مالی با آسیب شناسی در سازمانهای دولتی1390حسین عظیمیدانشگاه اصفهان دانشکده علوم اداری و اقتصادهمبستگی از نوع پیمایشمیانی، محلیرساله دکتریسازمانهای دولتی اصفهان و زنجان934مدیریتیفساد اداری – مالیعوامل ساختاری( 1- تشکیلات اداری 2- قوانین و سیستمها و روشها) 3- فرهنگ سازمانی 4- ارتباطات( 4ویژگی روابط 5- گروههای غیر رسمی) 6- عوامل روانی 7- نظام پرداخت 8- سیستم نظارت و کنترل 8- بستر کنترل و نظارت 9- تشکیلات نظارت و کنترل) 10- وظایف مدیران و ...پرسشنامه تلفیقی و خودساختهارتقاء سلامت اداری و مقابله با فساد در شهردار تهران1390ستاد ارتقاء سلامت اداری ومبارزه با فسادشهرداری تهراناسنادیمیانی، محلیکتابفساد اداری – مالی1-فساد اداری – مالی /2- تخلفات اداری- تکریم ارباب رجوع 4- رضایت شهروندان 5-کیفیت خدمات-ادراکها، تجربیات و نگرشهای ارباب رجوع سازمانها به فساد اداری1389عابدی جعفری، حسینی و همکارانمرکز سلامت اداری دانشکده مدیریتدانشگاه تهرانکمی (پیمایش)میانی/ خرد، محلیپژوهشارباب رجوع سازمانهای مستقر در شهر تهران585جامعه شناختیفساد اداری -مالیآگاهی و شناخت، انتظار فایده از کنش فساد، ارزيابي فايده کنش فساد آميز، تصور از ارزيابي ديگران در مورد کنش فساد آميز، انگيزه پيروي از انتظارات ديگران، باورهای هنجاری درباره فساد و ....پرسشنامه تلفیقی و خودساختهنظر سنجی از خبرگان دربارهی استراتژیهای مبارزه با فساد و ارتقاء سلامت اداری1389دکتر عابدی جعفری، حسینی و همکارانمرکز سلامت اداری دانشکده مدیریتدانشگاه تهرانکمی (پیمایش)/ تطبیقیمیان/ خرد، محلیپژوهشخبرگان درون و برون سازمانی مرتبطبا فساد162مدیریتیفساد اداری -مالیوضعیت موجود و مطلوب راهبردها و اقدامات... برای ارتقای سلامت نظام اداری( فرهنگی، اجتماعی، اطلاعرسانی و آگاهسازی عمومی، مدیریتی، اداری، فرايندها و اقدامات و ...پرسشنامه تلفیقی و خودساختهآسیبشناسی اجتماعی فساد اداری1388مهدی خلف خانیدانشگاه آزاد اسلامی . دفتر گسترش تولید علماصلی :پیمایشی و تحلیل ثانویه و اسنادیمیانی /خرد، محلیکتابارباب رجوع سازمانها در تهران500جامعه شناختیفساد اداریهنجارهای مشترک، عام گرایی، اعتماد به قانون، اعمال نظارت جدی بر رفتار کارکنان، هزینه، وجدان، درامد خانواربرنامه مبارزه با فساد و ارتقاي سلامت در نظام اداري1380سازمان مدیریتمعاونت منابع انسانی سازمان مدیریتاسنادی / کتابخانهایکلان، ملیپژوهش سازمانی--مدیریتیسلامت اداریعوامل اداري - مديريتي؛ عوامل فرهنگي- اجتماعي؛ عوامل اقتصادي؛ عوامل سياسي- مدني؛-سنجش فساد اداری و میزان تمایل شهروندان به گزارشدهی و اعلام موارد فساد1388محد فاضلیسازما بازرسی کل کشورکمی (پیمایش)خرد، ملیپژوهششهروندان کل کشور-جامعه شناختیفساد اداری و تمایل به گزارش دهیرواج فساد در سازمانها، جایگاه فساد در بین مشکلات کشور، جایگاه فساد در بین مشکلات سازمانهای کشور، ادراک مردم از مبارزه با فساد، ادراک مردم از سازمانهای مبارزهکننده و ...پرسشنامه ترکیبیبررسي کج رویهای اداري و مالي در دستگاههاي مشمول بازرسي1379سازمان بازرسیسازمان بازرسی کل کشوراسنادی / کتابخانهایميانیپژوهش سازمانیگزارشات بازرسی1187مدیریتیتخلفات اداری و مالیضعف مديريت، اعمال سليقه در اجرای ضوابط، عدم نظارت،عدم تناسب قوانين و مقررات دستگاهها با شرايط اجتماعي،- عدم تناسب مشاغل با تخصصها و تجارب کارکنان،ضعف يا فقدان نظام آموزشي موثر و کارآمد، کم توجهي به انتصاب مديران و کارکنان در مشاغل حساس و ...-طراحی شاخصهای کلی سنجش فساد اداری در ایران1386عبدالله توکلیدانشگاه تهران- واحد قمکتابخانهای/ مصاحبهکلان، ملیرسالهی دکتریفقها و مدیران و صاحبنظران دانشگاهی--مدیریتی- دینیرشوهفقه شیعه، قوانین و مقررات، نظام اداریمصاحبهتدوین الگوی مبارزه با فساد اداری در شهرداری کلانهای ایران شهرداری تهران1391لیلی حبیبیدانشگاه تهران-دانشکده مدیریتگراندد تئوریخرد/ میانی، شهرداری تهرانرسالهی دکتری----مدیریتیفساد اداریمصاحبه
جدول SEQ جدول \* ARABIC 6: مروری اجمالی بر تحقیقهای خارجی
ردیفنویسنده/ محققنوع اثرعنوانسطح تحلیلروششناسییافتهها1دهنک و هابرت و همکارانش، سال2008مقاله –کتاب و مقاله کنفرانستجربیات سیستمهای سلامت محلی- مبارزه با فساد شهری: مشکلات و یافتن بهترین اقداماتفراملی(مطالعهی تطبیقی 7 شهر بزرگ دنیا (آمستردام، آنتروپ، هامبورگ، هنگکنگ، لندن، نیویورک و سیدنی)کمی و مطالعهی تطبیقی- توصیفی و پیمایشیتدوین سیستم سلامت محلی در مراحل نه گانه: مبانی قانونی، مدیریت سلامت ذینفعان،تعریف سلامت و فساد، نقش آژانس سلامت، جذب حمایت دولتی و سیاسی، مرام نامه اخلاقی و ارزیابی اثربخشی و کارایی سیستم2هابرت و همکارانشسال 2008کتابسیستم سلامت محلی آمسترداممحلیکمی و مطالعهی تطبیقی- توصیفی و پیمایشیتدوین سیستم سلامت محلی در مراحل نه گانه: مبانی قانونی، مدیریت سلامت ذینفعان، تعریف سلامت و فساد، نقش آژانس سلامت، جذب حمایت دولتی و سیاسی، مرام نامه اخلاقی و ارزیابی اثربخشی و کارایی سیستم3هابرت و همکارانشسال 2008کتابسیستم سلامت محلی هنگکنگمحلیکمی و مطالعهی تطبیقی- توصیفی و پیمایشیتدوین سیستم سلامت محلی در مراحل نه گانه: مبانی قانونی، مدیریت سلامت ذینفعان،تعریف سلامت و فساد، نقش آژانس سلامت، جذب حمایت دولتی و سیاسی، مرام نامه اخلاقی و ارزیابی اثربخشی و کارایی سیستم4او.بی.سرور، اروون و همکارانش، آری کونکوروسالهای 199620043 اثر مقاله –مقالهی سفارشیفساد:مسأله اصلی مدیریت شهری در اندونزی- شناخت اقتصاد سیاسی فساد محلی و خردکمی- توصیفی و پیمایشیاصلاحات اداری، خصوصی سازی و تمرکز زدایی خدمات شهری،تغییر ارزشهای فرهنگی، آزادی دسترسی به اطلاعات و قانون ضد فساد و نظارت جامعه مدنی5کنیا و 20 دولت محلی دیگرسال 2004کتابسلامت محلی و پیمایش فساد شهریمحلی و خردپیمایش فساد شهریو CPI توصیفی- تحلیلی (تحلیل اسناد و مطالعات ) Urban Bribery Indexراهبردهای ارتقای سلامت محلی و تقویت حکمرانی خوب6هابرت و همکارانشسال 2008کتابسیستم سلامت محلی نیویورکمحلیکمی و مطالعهی تطبیقی- توصیفی و پیمایشیتدوین سیستم سلامت محلی در مراحل نه گانه: مبانی قانونی، مدیریت سلامت ذینفعان،تعریف سلامت و فساد، نقش آژانس سلامت، جذب حمایت دولتی و سیاسی، مرام نامهی اخلاقی و ارزیابی اثربخشی و کارایی سیستم7میکاییل ماکئوالی و همکارانشسال 2010مقالهبه سوی مدل نظام سلامت محلی: نظام سلامت محلی در انگلستان، اسکاتلند و والاسبینالمللی و فرا ملیکیفی – مصاحبهی عمیق با 20نفر از ذینفعانTransparency International indicateارزیابی مقایسهای و طراحی الگویی چهار بعدی برای نظام سلامت محلی(نهادها، اصول طراحی، عملکرد و نتایج)8سیمون وصلیسال 2010مقالهلندن بررسی و ارزیابی مقایسهای کلاهبرداری سازمانهای محلی از طریق سرویس سلامت ملیمحلیترکیبی - مصاحبه و پرسشنامهتفاوت آشکار در سطح کلاهبرداری و ساختار تیمهای ضد کلاهبرداری در بین شهرها9دیانا ارسزسال 2009مقالهقربانیان فساد شهرداریبینالمللی(22 دولت محلی کشور آمریکای لاتین)کمی- توصیفی و پیمایشیطبقه بندی کشورها از نظر رشوه و ارائهی راهکار: حمایت قانونی، افزایش مردم سالاری و نظارت مردمی، آزادی دسترسی به اطلاعات و همکاری با مجامع بینالمللی10گروه حکمرانی استانی و محلی آفریقای جنوبیسال 2006کتابارتقای حکمرانی خوب و مسئولیتپذیری (استراتژیهای ضد فساد دولت محلی)محلی - 5 شهرداری عضو انجمن حکومت محلی آفریقای جنوبیمطالعهی توصیفی – تحلیلیارایه استراتژیها در نظامها و حوزههای مختلف در آفریقای جنوبی11ساموئل لوییز کوکسونسال 2009مقالهبررسی پتانسیلهای فساد در ارمنستان26 شهر ارمنستانرویکرد ترکیبی: (دادههای مقدماتی)، وقایع و حوادث منتشر شده در مطبوعات منطقهای و ملی، و تجربیات دست اول دولت محلیبررسی و تحلیل پتانسیلهای فساد و راهکارهای پیشنهادی در 26 شهر ارمنستان12جنیفر داویسسال 2003مقالهفساد در ارائهی خدمات شهری: تجربهای از آسیای جنوبی(هند و پاکستان)فراملیکمی- پرسشنامهوجود رفتارهای فاسد و غیر اخلاقی و لزوم اصلاحات اساسی در بخش دولتی، حقوق و مزایا، کاربرد IT، تدوین استراتژی نظارتی و مداخله NGOها13امایل کلتافسال 2006مقالهبررسی مقایسهای رهبری اخلاقی و سلامت سازمانیفرا ملی - 20 شهرداری کشور هلند، آمریکا و مونتونگروکمی- پرسشنامهتفاوت میزان رهبری اخلاقی و سلامت در نمونههای مورد مطالعه14فرانک آنچیاریکوسال 2009مقالهحمایت از سلامت محلی: نقش شبکههای ضد فساد و مدیریت عمومیمحلیکمی و مطالعهی تطبیقی- توصیفی و پیمایشیارزیابی سیستم سلامت محلی در مراحل نه گانهی سیستم و اهمیت ارتباطات و شبکهای بودن عملکرد آژانسها و ...15راجیو گل و همکارانشسال 2007مقالهآیا فساد مالی واگیردار است؟ مدارکی از ایالات متحدهمحلی و ایالتیکمی – توصیفی تحلیلی (گزارشها و آمار و اطلاعات)فساد واقعاً مسری میباشد و سرطانی بدخیم هم به نظر میرسد. یک افزایش 10 درصدی در فساد یک ایالت میتواند باعث فسادی در حدود 4 تا 11 درصد در یک ایالت دیگر شود.16هابرت و همکارانشسال 2008کتابسیستم سلامت محلی هنگکنگمحلیکمی و مطالعهی تطبیقی- توصیفی و پیمایشیتوصیف و تدوین سیستم سلامت محلی در مراحل نهگانه: مبانی قانونی، مدیریت سلامت ذینفعان،تعریف سلامت و فساد، نقش آژانس سلامت، جذب حمایت دولتی و سیاسی، مرام نامهی اخلاقی و ارزیابی اثربخشی و کارایی سیستم17هابرت و همکارانشسال 2008کتابسیستم سلامت محلی هنگکنگمحلیکمی و مطالعهی تطبیقی- توصیفی و پیمایشیتدوین و ارزیابی سیستم سلامت محلی در مراحل نه گانه18هابرت و همکارانشسال 2008کتابسیستم سلامت محلی سیدنی و ولزمحلیکمی و مطالعهی تطبیقی- توصیفی و پیمایشیتدوین و ارزیابی سیستم سلامت محلی در مراحل نه گانه19هابرت و همکارانشسال 2008کتابسیستم سلامت محلیهامبورگمحلیکمی و مطالعهی تطبیقی- توصیفی و پیمایشیتدوین و ارزیابی سیستم سلامت محلی در مراحل نه گانه20کارل مکشین و جوهان نیلسنسال 2010پایاننامه دوره دکتریعوامل فسادبررسی در وزارتخانههای زامبیاکلانکمی / پیمایشییافتهها بر اساس مدل کلیتگارد به برای توضیح فساد در منظر انتخاب عمومی است، بیان شده است. رابطهی قوی میان دستمزد کم کارکنان در وزارتخانهها با سطوح فساد به دست آمد البته به نحو غافلگیرکنندهای که افزایش سطح دستمزد با سطح بالای فساد همبستگی مثبت نشان داد. یافتهی مهم دیگر وجود رابطهی منفی میان سطوح فساد و مراتب اعتماد اجتماعی است.21کمیتهی مبارزه با فساد و حقوق شهروندی کرهی جنوبیسال 2011پژوهش ملیسلامت در بخش عمومیکلانکمی/پیمایشیطراحی مدل سنجش سلامت با دو بعد فساد داخلی و خارجی و تعریف مؤلفهها و تعیین وزن دقیق هر یک و به دست آوردن نمرهی نهایی 8.4322پیتر گوتسچاک، جف دین و رون گلومثتسال 2012مقالهخلاف و جرم در پلیس: سیبهای بد یا شکست سیستمخرد محلیکمی / پیمایشیبا توجه به پرسش ادراک در میان گروههای متفاوت در کشور نروژ، بیشترین علت بروز جرم به عوامل فردی مربوط است، و نتیجه گرفته شد که در نیروی پلیس علت وقوع فساد با تئوری سیب بد قابل توضیح است.23هنریش مینتراپسال 2012مقالهپل زدن میان پاسخگویی، تعهدات و ارزشهای حرفهای در دانشآموزان نیازمند سلامت استخرد محلیترکیبی (کمی و کیفی)مدرسهها با وجود شرایط یکسان، در درجهی سلامت متفاوت هستند. مدرسههایی با درجهی بالاتری از سلامت، دارای تعادل خوبی میان ارزشها واقعیات است و نسبت به مخالفتها و تهدیدها بازتر عمل میکند. سلامت در این تحقیق با مدل سلامت عمومی دوبل که دارای سه بعد اصلی سلامت فردی، تعهدات رسمی و ملاحظات است سنجیده شد.24مایکل مِیِر، جین استین، نیرمالا گوپالسال 2012مقالهکشف پارامترهای عمومی سلامت پلیسکلانکمی / پیمایشیبا استفاده از داده که در تلاش برای یافتن ارتباطی میان مدل بخش عمومی کلارک و تئوری سلامت پلیس بود تصویر پیچیدهای از سلامت در آفریقای جنوبی به دست آمد که بیانگر چالشهای اساسی در برقراری سلامت است.
2-5-1- تجزیه و تحلیل پژوهشهای داخلی:
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 8: پراکندگی سطوح مطالعات و پژوهشها
با توجه به نمودار، میتوان نتیجه گرفت که میزان تحقیقهای صورت گرفته در سه سطح کلان، میانی و خرد به صورت یکسان پراکنده شدهاند.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 9: متغیر وابسته در پژوهشهای ذکر شده در ادبیات داخلی
نمودار بالا این موضوع را به روشنی و وضوح بیان میدارد که پژوهشهای صورت گرفته در ایران، بیشتر به فساد و مظاهر آن همانند رشوه، تخلف اداری و به ویژه فساد اداری توجه نشان دادهاند و این در حالی است که سلامت اداری تنها در دو مورد از پژوهشهای سازمانی مورد توجه بوده. این خود نشان از آن دارد که میزان توجه به سلامت اداری در مجامع علمی و اجرایی کم بوده و باید با دیدگاه جدیدی به این موضوع نگریسته شود. در مدل انتخابی این پژوهش، سلامت و فساد دو موضوع مستقل از هم تصور میشود که در کنار هم مورد سنجش و ارزیابی قرار میگیرند.
از سوی دیگر با توجه به نموداری که در ادامه خواهد آمد، اهمیت بعد مدیریتی وقوع فساد و تأمین سلامت خود را نمایان میسازد که این موضوع میتواند، دو بار معنایی با خود به همراه داشته باشد: اول: سیستم اداری و مدیریتی چه در سطح کلان و چه در سطح میانی و خرد با مشکل بروز فساد اداری به شدت روبرو است و با تلاش تمام در جهت کاهش فساد و افزایش سلامت اقدام نموده است. دوم: به نظر میرسد که علمای سایر علوم موضوع سلامت و فساد را چندان از منظر خویش مهم نمیدانند و حال آنچه شاید برای پیشبرد اهداف مدیریتی نیز، به تحلیلهای جامعهشناسانه و حقوقی و اقتصادی از موضوع نیاز باشد که نمودار زیر در واقع نشاندهندهی ضعف چارچوب علمی کل کشور در موضوع سلامت و فساد خواهد بود.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 10: نمودار فراوانی ابعاد پژوهشی در رابطه با موضوع سلامت و فساد
2-5-2- تجزیه و تحلیل پژوهشهای خارجی:
دو بعد کلی در ادبیات خارجی مورد توجه محقق است: اول سطح تحقیقات صورت گرفته و دوم: تمرکز موضوعی این تحقیقات.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 11: فراوانی سطوح تحلیل در ادبیات خارجی
به خوبی مشخص است که بر خلاف آن چه در ایران رایج است، در خارج از کشور، سطح محلی و Local Government از اهمیت بیشتری برخوردار است. که شاید بتوان دلیل این امر را در نحوهی متفاوت حکومت و کشورداری دانست. اما، به نظر میرسد که برای پیشگام شدن با مطالعات روز دنیا توجه به سطح محلی در ایران نیز باید مورد توجه قرار گیرد که در حال حاضر یکی از مهمترین سازمانهایی که در ایران به ادارهی امور محلی میپردازد؛ شهرداریهای شهرهای سراسر کشور میباشد. از این رو در پژوهش پیش رو محقق مطالعهی موردی خود را در سطح شهرداری کلانشهر تهران قرار داده است.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 12: فراوانی موضوعات اصلی پژوهش در ادبیات خارجی
باز هم نگاهی به ادبیات خارج از کشور این مهم را بیش از پیش مینمایاند که توجه به سلامت به جای توجه صرف به فساد در دنیای امروز مد نظر جوامع بینالمللی میباشد که در کشور ما نیز باید با توجه به الزامات بومی و دینی کشور مورد توجه قرار گیرد.
پیش از نتیجهگیری و معرفی مدل مورد استفاده در این تحقیق باید نسبت به نکاتی که محقق با توجه به مطالعهی پژوهشهای پیشین و برای انتخاب مدل مد نظر قرار داده است، توضیح بیشتری بیان شود. یکی از این نکات تفاوت قائل شدن میان مشتری و اربابرجوع در سازمان مورد نظر است.
به طور حتم میان مشتری و اربابرجوع تفاوتی وجود دارد. مشتری کسی است که انجام معامله و داد و ستدی را در یک محیط رقابتی به عهده دارد و در حالت تعاملی چیزی را میدهد و چیزی را میگیرد، به گونهی اصولی به کارگیری لفظ مشتری که از بخش خصوصی عاریه گرفته شده، در بخش عمومی و دولتی درست نیست زیرا در بخش خصوصی، مشتریان به طور کامل شناخته شدهاند و به گونه مشخصی خدمت یا کالای خود را از بخش خصوصی دریافت کرده، هزینه آن را میپردازند، در حالی که در بخش دولتی تمامی شهروندان باید مشتری محسوب شوند اگر چه همگی خریدار و خواهان خدمت ویژهای از بخش عمومی نیستند (الوانی و دانائیفرد،۱۳۸۰ ص.296). از این رو در مدل پیش رو افرادی که از سازمان خدمتی دریافت میکنند اربابرجوع نامیده میشوند که در نظریهی مدیریت دولتی نوین تمامی شهروندان میتوانند اربابرجوع سازمان محسوب شوند دارای بار اطلاعاتی برای سازمان خواهند بود، هر چند اطلاعات به دست آمده از افرادی که دارای مراجعه مستقیم به سازمان هستند (اربابرجوع) با فردی که هم چنان یک مشتری بالقوه است متفاوت خواهد بود. پس پیشنهاد میگردد که این دو به عنوان گروههایی ارزشمند اما جداگانه مد نظر قرار گیرند.
از سوی دیگر بر نکتهی دیگری که تأکید خواهد شد در نظر گرفتن تفاوت ادراک و تجربهی افراد است. برای توضیح این تفاوت محقق ناگزیر باید به نظریههای رفتاری رجوع کند. در میان تمامی نظریههای موجود نظریهی آیزن و فیشباین در بروز رفتار، چنین توضیح میدهند که به نظر آنها رفتار در پی زنجیرهای از عوامل به وجود میآید. حلقهی ما قبل بروز رفتار، قصد و نیت و هنجار ذهنی است، که به وجود آمدن قصد و نیت نیز به نوبهی خود تابع دو متغیر گرایش به سوی رفتار و هنجار ذهنی است. متغیر اول (گرایش به سوی رفتار) یک متغیر فردی و شخصی است که طی آن فرد، انجام یک رفتار را از نظر خود ارزیابی میکند که آیا خوب یا بد است. متغیر دوم (هنجار ذهنی) منعکسکنندهی نفوذ و فشار اجتماعی است که شخص آن را برای انجام یک رفتار احساس و ادراک میکند.
به این ترتیب در صورتی که بخواهیم ظهور و بروز رفتار فسادآمیز و یا توأم با سلامت را مطابق با چنین فرایند بررسی کرد میتوان گفت که نخستین سازهی مؤثر بر قصد به عمل فسادآمیز و یا توأم با سلامت، اطلاعات و آگاهی فرد در مورد آن است، به طور کلی حداقلی از دانش در مورد یک پدیده یا رفتار لازم است تا ذهن فرد نسبت به آن کنجکاو شده و بتواند آن را موضوع احساسات مثبت یا منفی خود قرار دهد. افزون بر درک معنی فساد یا سلامت، لازم است نسبت به انواع ممکن آن نیز شناخت نسبی حاصل شود.
دومین سازه، تصور فرد از پیامدهای آن است. فردی که اجمالاً میداند عمل فسادآمیز یا سالم چیست، بایستی در این زمینه نیز اندیشه کند که در اثر اقدام به آن چه چیزی به دست میآورد؟ و یا چه عواقبی در انتظار اوست؟
در مجموع بر اساس آنچه گفته شد میتوان عناصر موثر در شکل دهی به یک کنش را به صورت زیر فهرست نمود:
انتظاری که افراد در مورد نتایج یک کنش دارند.
ارزیابی که از نتایج کنش مینمایند.
میزان اطلاعات و آگاهی که از ابعاد آن کنش دارند.
تصوری که از ارزیابی دیگران در مورد آن کنش دارند.
میزان انگیزهی فرد برای برآورده کردن توقعات دیگران.
سابقهی اقدام به کنش در گذشته توسط فرد.
امکانات و شرایط لازم برای عملی ساختن کنش(حسینی، حبیبی 1391صص 106-107).
چنانچه پاسخ فرد به سؤالاتی که در رابطه با سلامت و فساد از وی پرسیده میشود را یک کنش بدانیم نوع پاسخ دادن فرد نیز تمامی مراحل مذکور را در بر میگیرد و به این که فرد به چه میزان در مورد فساد یا سلامت فقط به صورت ذهنی ارزشگذاری مینماید و یا بر اساس سابقهی اقدام کنش پیشین این کار را انجام میدهد یعنی یا فقط ادراک خود را مد نظر قرار میدهد و یا تجربهاش را با احتمال زیادی پیشبینی میشود این دو نوع پاسخگویی با هم تفاوت داشته باشد. با مثالی این موضوع روشنتر خواهد شد. وقتی از شخصی پرسیده شود وضعیت سازمانی را به لحاظ میزان رشوهای در آن دریافت میشود ارزیابی نماید ممکن است فرد تا به حال به آن سازمان مراجعهی مستقیم نداشته باشد و تنها بر اساس هنجارهای موجود در جامعه، ارزیابیهای دیگران در جامعه و ... به آن پاسخ دهد. اما اگر فرد خود با سازمان ارتباط نزدیک پیدا کرده باشد و دارای تجربهای زیسته در آن سازمان و موقعیتی ویژه گردد دیگر رفتار و پاسخش بر اساس تجربهای است که وی کسب نموده. از این رو تفاوت قائل شدن میان این دو پاسخ با توجه به تئوریهای رفتاری موجود و همچنین تجربیاتی که در سطح دنیا در سنجش سلامت و فساد اداری موجود است محقق را به سمتی سوق میدهد که در مدل انتخابیاش این نکته نیز منظور شده باشد
2-6- مدل مفهومی برآمده از پژوهشهای پیشین و نتیجهگیری:
با توجه به موضوعاتی که در رابطه با سلامت و فساد اداری، نظریات رایج، روشهای گوناگون سنجش در ایران و جهان مطرح گردید، میتوان نتیجه گرفت که تا به امروز در امر رابطه با سنجش و عللیابی در زمینهی فساد در ایران و جهان تلاشهای بسیاری صورت گرفته است اما متأسفانه مطالعات در زمینهی سلامت اداری به موازات پیشرفتهای جهانی، در ایران چندان مورد توجه نبوده است. از این رو محقق در این بخش با در نظر گرفتن چند نکته که با بررسی ادبیات رایج مورد توجه قرار گرفتهاند مدل و روش خاصی مورد انتخاب قرار داده است.
از جملهی این نکات عبارتند از:
مدل و روش انتخابی اقتضائات و الزامات بومی کشور را در نظر گرفته باشد.
به همان اندازه که به فساد اهمیت داده میشود به سلامت اداری نیز توجه شود.
از جمله روشها و مدلهای جدید در دنیای علم محسوب شود.
با توجه به این که در دنیای امروزی در تحلیلها، سطح محلی بسیار مورد توجه بوده است، اولویت در انتخاب روش و مدلی است که به تحلیل در سطحی نه چندان کلان و نه چندان خرد بپردازد.
در نظر گرفتن گروههای مختلف در پرسش، از کارمندان درون سازمان و مشتریان تا شهروندان به عنوان مهمترین گروهی که دریافتکنندهی خدمات سازمان بوده و از آن تأثیر گرفته و بر آن تأثیر میگذارند.
در مدل به ادراک و تجربه در سنجش سلامت و فساد رایج توجه شود.
با توجه به تمامی این موارد مدل سنجش سلامت و فساد اداری شهرداری تهران به شرح زیر گزینه انتخاب شده میباشد.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 13: مدل مفهومی تحقیق CITATION محد91 \l 1065 (عابدی جعفری, حسن; محدثی, حسن; فاضلی, محمد; حسینی هاشمی, سید داوود; حبیبی, لیلی, 1391)
به این ترتیب میتوان گفت مدل CPI مورد توجه محقق نبود، چرا که تنها ادراک پرسششونده از میزان رواج فساد را میسنجد و در مقابل BPI تنها رشوه را به عنوان عامل فساد در نظر میگیرد. از دیگر روشهای موجود مانند بررسی پروندههای مالی نیز به دلیل زمانی بسیاری که میبرد صرفنظر شد. در مورد مدل سنجش NIS نیز به دلیل اینکه این مدل بیشتر در سطح کلان و سازمانهای دولتی پرکاربرد است، در حالی که سازمان هدف در این تحقیق از نوع سازمانی غیردولتی و عمومی است. مدل معرفی شده با عنوان مدل پیمایش سلامت در سازمان ملل، با وجود آنکه در یک سازمان غیردولتی اجرا شده است اما به دلیل ماهیت بسیار متفاوت سازمان ملل و شهرداری، متغیرهای در نظر گرفته شده را نمیتوان به سازمان شهرداری تعمیم داد.
در مودر مدل سنجش سلامت شورای دستگاههای نظارتی نیز باید گفت که هنوز این مدل، روش قابل اعتمادی برای سنجش متغیرهایش نیافته است و همینطور مشخص نیست که این مدل باید در میان چه گروههایی مورد سنجش قرار گیرد تا نمرهی به دست آمده، نمرهای گویا و درست باشد.
تمامی دلایلی که در بالا برشمرده شد و همچنین 6 عامل در نظر گرفته شده در انتخاب مدل سنجش سلامت، منجر به ارجح شدن مدل سنجش سلامت جامع شهرداری بر سایر مدلهای مورد مطالعه، با توجه با هدف این تحقیق شد.
فصل سوم
3-1- مقدمه:
در فصل قبل به بررسي پژوهشهای موجود در موضوع اين تحقيق پرداخته شد. ابتدا تعاریف رایج و موجود از دو پدیدهی سلامت و فساد مورد بررسی قرار گرفتند و پس از آن گزارههای علمی، در رابطه با فساد و سلامت اداری مورد توجه بودند، به این ترتیب که مهمترین نظریههای علمی در مطالعهی سلامت و فساد به ویژه سلامت و فساد اداری توضیح داده شد و سپس روشها و مدلهای سنجش هر یک از پدیدهها با توجه به ویژگیها، نقاط قوت و ضعف مطالعه شدند. در نهایت نیز نظری اجمالی بر تحقیقهایی که در ایران و جهان با این موضوع صورت گرفته بودند، افکنده شد و با توجه به آمار استخراج شده از این پژوهشها، نتیجهی فصل دوم به دست آمده و مدل مورد استفاده از میان تحقیقهای صورت گرفته انتخاب شد.
در اين فصل، سعي بر آن است تا روش تحقيق، روش گردآوري اطلاعات، جامعهی آماري، روش تحليل اطلاعات و مواردي از اين دست تشريح گردد. از جمله ويژگيهاي مطالعهی علميِ که هدفش حقيقتيابي است استفاده از يک روش تحقيق مناسب میباشد و انتخاب روش تحقيق مناسب به هدفها، ماهيت و موضوع مورد تحقيق و امکانات اجرايي بستگي دارد و هدف از تحقيق دسترسي دقيق و آسان به پاسخ پرسشهاي تحقيق است(خاکی، 1379،ص142).
3-2- روش تحقیق:
در این تحقیق که با توجه به هدف آن کاربردی است به بررسی و اندازهگیری میزان رواج فساد و درجهی سلامت سازمان با استفاده از مدل سنجش سلامت و فساد سازمانی پرداخته میشود.هم چنین به لحاظ گردآوری اطلاعات از روش توصیفی – پیمایشی استفاده شده است. در این پیمایش سعی در توصیف و بررسی توزیع ویژگیهایی است که در جامعهی آماری مد نظر پژوهشگر است.
3-3- جامعهی مورد مطالعه:
بر اساس مدل سنجش سلامت و فساد اداری جامعهی مورد بررسی ترکیبی از کارکنان، خبرگان، ارباب رجوع شهرداری تهران و شهروندان شهر تهران را تشکیل میدهد.
3-4- نمونهی آماری و روش نمونهگیری:
منطق روش نمونهگیری به لحاظ حجم و پراکندگی و تنوع تعداد، نمونهگیری تصادفی طبقهبندی خواهد بود.
در روش نمونهبرداری تصادفی طبقهای، ابتدا آزمودنیها را طبقهبندی نموده و سپس به انتخاب تصادفی از هر طبقه اقدام میشود(سکاران،1391 ص302). به این ترتیب با توجه به اهداف و جامعهی آماری این تحقیق، آزمودنیها به 4 طبقهی کارکنان، خبرگان، ارباب رجوعان و شهروندان (که در بخش ادبیات تحقیق تفاوت این دو گروه به تفصیل مطرح شده است.) تقسیم میشوند. این نوع از نمونهگیری را نمونهگیری طبقهبندی تصادفی گویند(سکاران، 1391ص304).
در دو گروه آماري، با توجه به تعداد کارکنان و مدیران سازمان در شهرداری تهران، تعداد نمونه از فرمول کوکران محاسبه گرديد که به شرح زیر است:
n=Z2pqd21+1NZ2pqd2-1
در این فرمول N بیانگر حجم جامعهی آماری، n حجم نمونه، Z درصد خطای معیار است که در سطح اطمینان 0.95 درصد برابر با 1.96 است، p مقدار صفت موجود در جامعه است که در این فرمول p معادل 0.5 درصد محاسبه میگردد که در این شرایط واریانس در حداکثر خود به سر خواهد برد، q بیانگر 1-p است که معادل 0.5 است و d نماینده درجهی اطمینان است که مقدار آن برابر 0.05 است.
بر اساس فرمول بالا و توضیحات ارائه شده حجم نمونه در میان کارکنان و مدیران شاغل در بخش معاونت شهرسازی شهرداری منطقه 7 که حدود 350 کارمند و مدیر را تشکیل میدهد نمونهی 180 نفری است.
در مورد ارباب رجوعان که آمار دقیقی از تعداد آنها وجود ندارد و برای انتخاب نمونهای مناسب، محقق نیازمند تخمین بود. از این رو محقق روش نمونهگیری زمانی را مورد استفاده قرار داد. با توجه به بازهی زمانی که محقق برای تکمیل پرسشنامهها به شهرداری منطقه و ناحیه مراجعه نمود سعی شد به طور میانگین 20 اربابرجوع که کار وی با معاونت خدمات شهری ارتباط داشت (البته این تعداد در منطقه و نواحی متفاوت، اندکی کمتر و یا بیشتر میشد اما دید محقق و راهنمایی کارمندان این میانگین را معقول دانست) در نتیجه در هر روز مراجعه و با توجه به این که آیا ارباب رجوع با بخش معاونت خدمات شهری سروکار داشته و تمایل به همکاری داشتند در هر ناحیه و شهرداری منطقه 20 پرسشنامه گردید که البته به منظور کفایت پرسشنامهها این مقدار به 150 نمونه افزایش یافت.
اما در بخش خبرگان شهرداری نکتهی اساسی این بود که شناسایی خبرگان شهرداری با استفاده از روش گلوله برفی بهترین نتیجه را در برداشت و به این ترتیب نمونهی 20 تایی از خبرگان آشنا با شهرداری و مسائل آن شناسایی و نسبت به ارائهی پرسشنامه به آنان اقدام شد علت تکمیل پرسشنامه در تعداد 20 مورد با منطق اشباع تئوریک است؛ با توجه به این که محقق در تکمیل پرسشنامههای خبرگی تعامل مستقیم و دو طرفه با افراد برقرار کرده و به نوعی تکمیل پرسشنامه با وجود سؤالات بسته به مصاحبه نزدیک بود پس از تکمیل 20 پرسشنامه از آنجا که افراد مصاحبهشونده به لحاظ توصیفی، مطلب جدیدتری نداشتند و بنا بر اصل اشباع تئوریک در تحقیقهای کیفی تعداد 20 نمونه در این گروه در نظر محقق حد کفایت در نظر گرفته شد، هر چند بنا بر احتیاط 5 پرسشنامه بیشتر نیز تکمیل گردید که حدس محقق بر اشباع تئوریک را با قوت بیشتری تأیید نمود.
شهروندان تهرانی نیز تنها در منطقهی 7 شهرداری تهران مورد سؤال قرار گرفتند و به دلیل حجم بالای جامعه با استفاده از جدول مورگان تعداد 384 نمونه مورد پرسش قرار گرفتند. هر چند که روش نمونهگیری در اصل روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای بوده است. به این معنا که منطقهی 7 شهرداری ابتدا به 5 خوشه – منطبق با 5 ناحیهی شهرداری- تقسیم شده سپس در مرحلهی بعد هر خوشه نیز بر اساس محلات- منطبق با ناحیه و محلهبندی شهرداری تهران- تقسیمبندی شد و در نهایت در هر محله، شهروندان به صورت تصادفی مورد سؤال قرار گرفتند. با توجه به این که تعداد کل محلات منطقهی 7 شهرداری، 18 محله بود، در هر محله بین 23 تا 24 پرسشنامه تکمیل گردید.
3-5- روشهای گردآوری اطلاعات:
ابزارهاي گردآوري اطلاعات مورد استفاده در اين پژوهش به شرح زير ميباشند:
3-5-1- مطالعات کتابخانهای:
در این تحقیق بیشک یکی از مهمترین ابزار گردآوری اطلاعات مراجعه به کتب، مقالات و پایگاههای دادهی اینترنتی در موضوع مورد بررسی بوده است. با توجه به این که در اصل در این تحقیق نیاز به مطالعهی میدانی وجود داشت و از جمله محلهای این مطالعه کتابخانه – به طور کلی بررسی مقالات، کتب و پایاننامهها و ...- است که در این مطالعات سعی بر این بوده است که مقالات و کتب مرجع موجود در موضوع سلامت و فساد اداری حتماً مورد مطالعه و استفاده قرار گیرند، اما علاوه بر شاخص بودن و ارجاع بالا به مقالات، محقق سعی بر استفاده از اطلاعات به روز و همچنین دست اول از سازمانهای داخلی و بینالمللی مرتبط با موضوع داشته است.
3-5-2- مطالعات میدانی:
يکي دیگر از روشهاي بسيار متداول در گردآوري اطلاعات ميداني، ابزار پرسشنامه است که امر گردآوري اطلاعات را در سطح وسيع، امکانپذير ميسازد. اين ابزار عبارت است از مطرح کردن يک سري پرسش براي مجموعهی پاسخگويان، که غالباً معرف و معدل جامعهی هدف هستند. تعداد پاسخگويان در بيشتر بررسيهاي پرسشنامهاي و پردازش کمي اطلاعاتي که از پرسشنامهها استخراج خواهد شد، ايجاب ميکند که پاسخهايِ بيشترِ پرسشها از قبل پيشبيني شود و پاسخگويان، پاسخهايشان را از ميان پاسخهايي که صريحاً به آنها پيشنهاد شده است، انتخاب کنند(کیوی، کامپنهود،1385، صص203-200).
در این تحقیق به منظور تعیین میزان سلامت و فساد اداری شهرداری تهران در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7پرسشنامهای در دو بعد سلامت و فساد، در اختیار نمونهی آماری قرار گرفت که در جدول زیر شاخصها و گویههای آنها مطرح شدهاند:
جدول SEQ جدول \* ARABIC 7: متغیرها و سؤالات آنها(بخش ادراک)
متغیربعدمؤلفهکارکنانخبرگانارباب رجوعشهروندانفســــــــــــــــــــــــــــــادفسا مالیدادن و دریافت رشوهسؤال 3سؤال 3-1سؤال 31519-219-3سؤال 15-1اخاذیسؤال 7-3اختلاسسؤال 8-3سوءاستفاده از اموال عمومیسؤال 9-3فساد در کارپردازی و تأمین کالاسؤال 11-3سرقت از اموال شهرداریسؤال 21-3جعل اسنادسؤال 18-3ندادن حقوق و مزایای قانونی کارکنانفساد در صدور مجوزهاسؤال 15-3فساد ارتباطی- تعاملیپارتی بازی و حضور دلالهاسؤال 4سؤال 3-226-3سؤال 4سؤال 15-2فساد شبکهایسؤال 25-3تبعیض در اعمال قانونسؤال7سؤال 3-5سؤال 19-5سؤال 15-4فساد در کیفیت کارغیبت از کارسؤال 3-4سوءاستفاده از قدرت قانونیسؤال 3-6سؤال 5سؤال 15-3کاستن از کیفیت کارهای پیمانکاریسؤال 16-3هدر دادن منابع عمومی و اموال شهرداریسؤال 19-3تبانی ناظران و پیمانکارانسؤال 22-3استفاده نادرست از اطلاعات سازمانیسؤال 13-3سؤال 19-7تأخیر در کار به قصد انتفاع فاسدسؤال 3-3سؤال 10فساد در مناقصات و قراردادهااعمال نفوذ در واگذاری پیمانکاریهاسؤال 10-3فساد در برگزاری مناقصاتسؤال 12-3فساد در واگذاری پروژههای کلانسؤال 24-3مناقصه صوری و ترک تشریفاتواگذاری قراردادها به شرکتها و مدیران وابسته به شهرداریسؤال 20-3فساد در تصمیمگیریاخذ تصمیم برای منافع گروهیسؤال 9-9سوءاستفاده از مقام و موقعیت شغلیسؤال 9-4بهکارگیری نیروی انسانی بدون شایستگی لازمسؤال 5سؤال 9-19-2انتصاب خویشاوندان به سمتهای اداری بدون صلاحیت لازمسؤال 9-89-9رعایت نشدن شرایط قانونی و معیارهای ارتقای افرادسؤال 9-39-59-6تبعیض در دادن مزایا و پاداشها یا امتیازات مادی سازمانیرعایت نشدن عدالت در تصمیم گیری در خصوص وضعیت اداری کارکنانسؤال 2-1فساد دستگاههای نظارتیفساد در دستگاههای نظارتیسؤال 23-3رسیدگی تبعیضآمیز به تخلفات اداریسلامتپاسخگوییپیروی از اخلاق خدمات عمومیسؤال7-1سؤال 16-4پایایی در نتایج راهاندازی کارسؤال 6-5سؤال 16-6مشروعیت در اقتدار و قدرتسؤال 16-5تلاش برای انجام وظایفسؤال 17-8پاسخ گویی در قبال نتایج کارسؤال 19-6مسئولیت اجتماعیآثار زیست محیطی عملکرد شهرداری تهرانسؤال 12-513-5سؤال 19-8سؤال 16-8هماهنگی شهرداری تهران با دیگر سازمانهاسؤال 14-5سؤال 19-10توجه شهرداری تهران به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی عملکرد سازمانسؤال 15-5سؤال 19-11توجه شهرداری تهران به کالبد و سیمای شهر تهرانسؤال 16-5سؤال 16-10شفافیتمیزان گشودگی در معیارها و رویههای کاری سازمانمیزان وضوح رویههای کاریسؤال 8-1میزان وضوح رویههای کاریسؤال 19-4میزان عملی بودن معیارها و رویههاسؤال 5-1سؤال 17-10میزان پیروی از قوانین، قواعد، و رویههای سازمانیسؤال 5-3تلاشهای ضد فساد در فرآیندهای اجرایی سازمان و راه انداختن امورسؤال99-1سهولت یا دشواری مطرح کردن ایرادها در سازمانسؤال 17-5سؤال 17-11فرهنگ سلامتفرهنگ سازمانی:انصاف و شفافیت در اجرای وظایفتبعیت از قواعد مرتبط با اخلاق خدمات عمومیشیوهی اعمال فاسد در درون سازمانسؤال6-15-14-1سؤال 5-4نهاد ضدفساد:کارآمدی نظام افشاگریمناسب بودن اقدامات انضباطی و تنبیهات علیهکارآمدی نظام حسابرسی درونیسؤال6-16-26-38-18-28-3سؤال 7-51010-1سؤال 18-118-4سلامت کارتحرک نیروها9-5استفاده از منابع:بودجهمنابع انسانیتکنولوژیسؤال 8-510-511-566-177-188-1عدم تبعیض در کارسؤال1-1سؤال 5-2
جدول SEQ جدول \* ARABIC 8: متغیرها و سؤالات آنها(بخش تجربه)
متغیربعدمؤلفهکارکنانخبرگانارباب رجوعشهروندانفســــــــــــــــــــــــــــــادفسا مالیدادن و دریافت رشوهسؤال 1-3پرسیده نمیشودسؤال 67سؤال 67121314اخاذیسؤال 7-3سؤال 12سؤال 5اختلاسسؤال 8-3سوءاستفاده از اموال عمومیسؤال 9-3فساد در کارپردازی و تأمین کالاسؤال 11-3سرقت از اموال شهرداریسؤال 21-3جعل اسنادسؤال 17-3ندادن حقوق و مزایای قانونی کارکنانسؤال 9-2فساد در صدور مجوزهاسؤال 14-3فساد ارتباطی- تعاملیپارتی بازی و حضور دلالهاسؤال 2-326-3سؤال 16سؤال 10فساد شبکهایسؤال 2-225-3تبعیض در اعمال قانونسؤال 2-15-3سؤال 11فساد در کیفیت کارغیبت از کارسؤال4-3سؤال 3سوءاستفاده از قدرت قانونیسؤال 6-3کاستن از کیفیت کارهای پیمانکاریسؤال 16-3هدر دادن منابع عمومی و اموال شهرداریسؤال 19-3پرسیده نمیشودتبانی ناظران و پیمانکارانسؤال 22-3استفاده نادرست از اطلاعات سازمانیسؤال 13-3تأخیر در کار به قصد انتفاع فاسدسؤال3-3سؤال 11سؤال 4فساد در مناقصات و قراردادهااعمال نفوذ در واگذاری پیمانکاریهاسؤال 10-3فساد در برگزاری مناقصاتسؤال 12-3فساد در واگذاری پروژههای کلانمناقصه صوری و ترک تشریفاتسؤال 18-3واگذاری قراردادها به شرکتها و مدیران وابسته به شهرداریسؤال 20-3فساد در تصمیمگیریاخذ تصمیم برای منافع گروهیسؤال 15-3سوءاستفاده از مقام و موقعیت شغلیسؤال 16-3بهکارگیری نیروی انسانی بدون شایستگی لازمسؤال 8-2انتصاب خویشاوندان به سمتهای اداری بدون صلاحیت لازمسؤال 7-2رعایت نشدن شرایط قانونی و معیارهای ارتقای افرادسؤال 5-2تبعیض در دادن مزایا و پاداشها یا امتیازات مادی سازمانیسؤال 6-2پرسیده نمیشودرعایت نشدن عدالت در تصمیم گیری در خصوص وضعیت اداری کارکنانسؤال 4-2فساد دستگاههای نظارتیفساد در دستگاههای نظارتیسؤال 23-3رسیدگی تبعیضآمیز به تخلفات اداریسؤال2-3ســــــــــــــــــــلامتپاسخگوییپیروی از اخلاق خدمات عمومیسؤال 17-6پایایی در نتایج راهاندازی کارسؤال12-5مشروعیت در اقتدار و قدرتسؤال 9-5تلاش برای انجام وظایفسؤال 10-5پاسخ گویی در قبال نتایج کارسؤال 11-5مسئولیت اجتماعیآثار زیست محیطی عملکرد شهرداری تهرانسؤال 22-523-5سؤال 19-9سؤال 16-9هماهنگی شهرداری تهران با دیگر سازمانهاسؤال24-5توجه شهرداری تهران به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی عملکرد سازمانسؤال25-5توجه شهرداری تهران به کالبد و سیمای شهر تهرانسؤال26-5سؤال 19-12شفافیتمیزان گشودگی در معیارها و رویههای کاری سازمانسؤال 1-5میزان وضوح رویههای کاریسؤال 2-5پرسیده نمیشودسؤال 17-1سؤال 16-1میزان عملی بودن معیارها و رویههاسؤال 3-5میزان پیروی از قوانین، قواعد، و رویههای سازمانیسؤال 5-5سؤال 17-3تلاشهای ضد فساد در فرآیندهای اجرایی سازمان و راه انداختن امورسؤال 6-5سهولت یا دشواری مطرح کردن ایرادها در سازمانسؤال 7-5سؤال 17-4سؤال 16-3فرهنگ سلامتفرهنگ سازمانی:انصاف و شفافیت در اجرای وظایفتبعیت از قواعد مرتبط با اخلاق خدمات عمومیشیوهی اعمال فاسد در درون سازمانسؤال 8-5نهاد ضدفساد:کارآمدی نظام افشاگریمناسب بودن اقدامات انضباطی و تنبیهات علیهکارآمدی نظام حسابرسی درونیسؤال 13-514-515-591-9سؤال 17-718-218-3سؤال 16-2سلامت کارتحرک نیروها19-5استفاده از منابع:بودجهمنابع انسانیتکنولوژیسؤال 16-517-518-520-521-561-671-781-8پرسیده نمیشودعدم تبعیض در کارسؤال 4-5سؤال 17-2سؤال 16-8
3-5-3- طیف لیکرت:
پاسخهاي برخی از سؤالات در پرسشنامهها بنا به نیاز و با توجه به پاسخهای احتمالی، بر اساس مقياس ليکرت تعيين گرديدهاند. در مقياس ليکرت از پاسخگو تقاضا نميشود تا صرفاً موافقت يا مخالفت خود را با مادهاي ابراز دارد، بلکه خواسته ميشود تا ميان چند دسته از جوابها، انتخاب انجام داده و شدت موافقت يا مخالفت خود را نمايان سازد. به دستههاي جواب نمره داده ميشود و نظر پاسخگو از طريق جمع نمراتش، که مجموع نمرات جوابهايي است که وي به هر يک از موارد داده است، سنجيده ميشود.
3-5-4- دو گزینهای:
در بخشی دیگر از سؤالات پرسشنامه تنها از پرسششونده تقاضا میشود که تنها موافقت و یا مخالفت خود را با سؤال مورد نظر اعلام دارد.
3-6- پایایی و روایی ابزار
3-6-1- پایایی
پايايي پرسشنامه عبارتست از کسب نتايج يکسان از پرسشنامه در شرايط مختلف به عبارت ديگر چنانچه يک پرسشنامه در شرايط مختلف توزيع شود و نتايج يکساني را ارائه کند، داراي پايايي بالايي خواهد بود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 9: نمره آلفای کرونباخ سؤالات مربوط به ادراک و تجربه فساد و سلامت
ردیفمؤلفهپرسشنامهآلفای کرونباخ1ادراک فسادکارکنان0.708خبرگان0.899ارباب رجوع0.653شهروندان0.7302تجربه فسادکارکنان0.955خبرگانپرسیده نمیشود.ارباب رجوع0.694شهروندان0.7123ادراک سلامتکارکنان0.868خبرگان0.831ارباب رجوع0.662شهروندان0.5884تجربه سلامتکارکنان0.783خبرگانپرسیده نمیشود.ارباب رجوع0.897شهروندان0.712
بررسی پایایی متغیرهای فساد:
جدول SEQ جدول \* ARABIC 10: نمره آلفای کرونباخ متغیرهای فساد
ردیفمؤلفهپرسشنامهآلفای کرونباخ1ارتباطی تعاملیکارکنان0.786خبرگان0.796ارباب رجوع0.594شهروندان0.5932دستگاه نظارتیکارکنان0.551خبرگان0.755ارباب رجوعپرسیده نمیشود.شهروندانپرسیده نمیشود.3تصمیمگیریکارکنان0.833خبرگان0.624ارباب رجوعپرسیده نمیشود.شهروندانپرسیده نمیشود.4مالیکارکنان0.864خبرگان0.873ارباب رجوع0.847شهروندان0.5475کیفیت کارکارکنان0.816خبرگان0.718ارباب رجوع0.703شهروندان0.6246مناقصات و قراردادهاکارکنان0.806خبرگان0.838ارباب رجوعپرسیده نمیشود.شهروندانپرسیده نمیشود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 11: نمره آلفای کرونباخ متغیرهای سلامت
ردیفمؤلفهپرسشنامهآلفای کرونباخ1شفافیتکارکنان0.710خبرگان0.514ارباب رجوع0.726شهروندان0.5142سلامت کارکارکنان0.691خبرگان0.608ارباب رجوعیک سؤال دارد.شهروندانپرسیده نمیشود.3فرهنگ سلامتکارکنان0.733خبرگان0.608ارباب رجوع0.861شهروندانیک سؤال دارد.4پاسخگوییکارکنان0.648خبرگان0.734ارباب رجوع0.754شهروندان0.55مسئولیت اجتماعیکارکنان0.826خبرگان0.819ارباب رجوع0.734شهروندان0.619
با توجه به اعداد به دست آمده به وضوح مشخص است که پایایی متغیرهای مربوط به ادراک و تجربهی فساد و سلامت از میزان خوبی برخوردار است. اما به محض خرد کردن آن به متغیرهای سلامت و فساد اداری، محقق با این مشکل روبرو شد که برخی از متغیرها از پایایی نه چندان مناسبی برخوردار است. ا زاین رو محقق برای افزایش پایایی سعی در همگون کردن طیفها و افزایش تعداد نمونه کرد که تا حدودی محقق را در افزایش پایایی کمک نمود. البته همچنان برخی از متغیرها از پایایی مطلوبی برخوردار نیست که به پیشبینی محقق با افزایش تعداد نمونه این عدد نیز بهبود خواهد یافت.
3-6-2- روایی:
روايي محتوايي نشاندهندهی آن است که آيا پرسشهايي که براي سنجش به کار رفته است، معرف خصيصههايي که قصد اندازهگيري آنها در ميان است را دارد يا خير؟ معمولاً روايي محتوا را بر اساس داوريهاي کارشناسان و افراد مجرب مورد سنجش قرار ميدهيم.
3-6-2-1- روایی سازه:
روایی سازه بیانگر این موضوع است که سؤالات و گویههای مطرح شده برای هر متغیر، آیا دقیقاً همان متغیر را میسنجد یا خیر. در راستای رسیدن به این اطمینان میتوان از روشها و شاخصهای متفاوت بهره جست. در این تحقیق با توجه به این که در پرسشنامهی طراحی شده به تأیید اساتید محترم مشاور و راهنما رسیده و پیش از این توسط گروه پژوهشی مبدع مدل و روش خاص سنجش سلامت و فساد اداری مورد تست خبرگی قرار گرفته بود و همچنین در دو مرحله که مرحلهی اول به صورت پایلوت در 5 منطقهی شهرداری تهران آزمایش شده و سپس در مرحلهی دوم در سرتاسر شهر تهران و تمامی شهرداری مناطق و سازمانها، مؤسسات و شرکتهای وابستهی شهرداری تهران به اجرا درآمد و نتایج آن نیز مورد تأیید ناظران علمی قرار گرفته است، پرسشنامهی مورد استفاده را دارای روایی قابل قبول است.
3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:
روش تجزیه و تحلیلی که در ادامه توضیح داده خواهد شد با بهرهگیری از روشی که توسط فاستر، هورویتز و مندز برای سنجش فقر بسط داده شده است، ابداع شده و تکنیکهای فنی محاسبه بنا به ضرورت و نیاز تغییر داده شده و بومی شده است(فاضلی، محدثی و عابدیجعفری 1391)
پیش از مطرح کردن روش تجزیه و تحلیل اطلاعات باید چند نکتهی مهم در استفاده از این روش گوشزد شود:
اول: شناخت انواع و ابعاد سلامت و فساد در شهرداری ضروری است که این ابعاد و انواع در مدل مفهومی تحقیق بیان شده است. هر چند که شاید ابعاد و انواع فساد و سلامت ذکر شده دربرگیرندهی تمامی ابعاد و انواع فساد و سلامت نباشد اما حداقل دربرگیرنده بخش اصلی و عمده بوده و بیانگر چند بعدی بودن این پدیدهها میباشد.
دوم: بر اساس تحقیقات صورت گرفتهی پیشین و تجربهی محقق، شهرداری به لحاظ ساختاری، ماهیت وجودی و وظایفی که انجام میدهد دارای دو بخش عمده است. بخش اول آن بخش که در ارتباط مستقیم با اربابرجوعان روزمره و کثیر بوده و بخش دوم، بخشی که اربابرجوع عادی ندارد بلکه بنا به نیاز با اربابرجوع خاصتر در قالب مناقصات و برونسپاری و پیمانکاریها در تماس است.
سوم: بروز فساد و یا تأمین سلامت در شهرداری به جهت توضیحات پیشین باید هم در تعاملات این سازمان با خارج از سیستم سازمانی و هم در تعاملات درون سیستم سازمانی مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد.
چهارم: لازم است بررسیهای مبتنی بر سنجش ادراکات دربارهی فساد و سلامت و مطالعهی میزان قربانی شدن در برابر فساد و عدم تأمین سلامت را با بررسیهایی که عمیقتر به ساختار فساد و سلامت در هر بخش از شهرداری میپردازند ترکیب کرد. برای مثال میتوان شاخصهای مبتنی بر سنجش ادراکات و میزان دریافت رشوه را با شاخصهایی که از بررسی پروندههای واقعی یا میزان گزارش شدن موارد فساد به دست آمدهاند ترکیب کرد.
با توجه به ذکر این چند نکته میتوان به بررسی و توضیح روش مورد پرداخت.
برای آغاز شناسایی مفاهیم، شهرداری را سازمانی با بخشهای مختلف در نظر بگیرید. اگر شهرداری از بخش (Department) تشکیل شده باشد، آنگاه تا را میتوان بخشهای این سازمان ذکر کرد. برای سنجش فساد در هر بخش چهار شاخص ترکیبی تدوین میشود. هر یک از این چهار شاخص از راه تدوین یک ماژول به دست میآید و برای تعریف هر ماژول از جبر ماتریسها کمک گرفته میشود. این ماژولها به ترتیب عبارتند از:
ماژول سنجش فساد و سلامت از طریق ادراک و تجربههای ارباب رجوع
ماژول سنجش فساد و سلامت از طریق ارزیابی خبرگان (سلامت و فساد درون سازمانی و سلامت و فساد در تعامل با ارباب رجوع)
ماژول سنجش فساد و سلامت از طریق ادراکها و تجربههای کارکنان شهرداری (سلامت و فساد درون سازمانی)
ماژول سنجش تصور عمومی از فساد و سلامت در شهرداری (سنجش ادراک کلی مردم نسبت به فساد و سلامت در شهرداری)
حال تصور کنید که تعداد شاخص برای سنجش ادراک و تجربهی ارباب رجوع در زمینهی فساد و سلامت در بخشهای مختلف سازمان تدوین شده است. همچنین ادراک و تجربهی ارباب رجوع دربارهی مثلاً فساد در یک بخش () سنجش شده است. بر این اساس میتوانیم ماتریس زیر را تشکیل دهیم.
ماتریس یک ماتریس است که در آن ادراکها و تجربهی ارباب رجوع در خصوص شاخصی که برای سنجش فساد در ماژول ارباب رجوع در نظر گرفته میشود سنجیده و به جای درایههای ماتریس قرار داده شده است. برای مثال تصور کنید ستون اول این ماتریس نشان دهندهی ادراک هر ارباب رجوع دربارهی میزان رواج فساد در شهرداری تهران باشد. به این ترتیب هر نشان میدهد که ادراک فرد شمارهی دربارهی میزان رواج فساد (شاخص شمارهی 1 مندرج در اولین ستون ماتریس) در شهرداری چگونه است. به همین ترتیب هر نیز نشان میدهد ادراک یا تجربهی نفر شمارهی در زمینهی شاخص چیست. دقت کنید که در ماتریس ویژگی چندبعدی یا چند معیار بودن سنجش فساد لحاظ میشود.
آمارتیاسن و بقیهی کسانی که با این رویکرد به سنجش فقر پرداختهاند، معتقدند باید یک مقدار ویژه برای هر شاخص فقر در نظر گرفت و اگر میزان بهرهمندی فرد از آن مقدار ویژه کمتر باشد، آن شخص را فقیر به حساب آوریم. همین ایده برای سنجش فساد و سلامت نیز بهکار گرفته میشود. اگر هر فرد با درآمد کمتر از 1 دلار در روز، فقیر به حساب آید، به همین ترتیب میتوان هر ادراک یا تجربهای را که بیشتر از حدی باشد، شاخص فساد یا سلامت به حساب آورد.
با شرح فوق، حال بردار را در نظر بگیرید. بردار سطری دارای درایه (به تعداد شاخصهای در نظر گرفته شده برای سنجش فساد یا سلامت) است و نشان دهندهی مقادیر ویژهای است که اگر ادراکها و تجربههای افراد بررسی شده و مندرج در ماتریس از این مقادیر ویژه بیشتر باشد، میتوان آن ادراک یا تجربه را شاخص فساد یا سلامت به حساب آورد. در این تحقیق و بنا بر نظر طراح این روش مقدار ویژه برابر 1 در نظر گرفته شده است.
حال تصور کنید که شاخصهای مختلف دارای ارزش یکسانی نباشند و هر شاخص دارای وزن (Weight) مشخصی باشد. این وزن میتواند بر اساس میزان وقوع یک نوع فساد و اهمیت یک شاخص سلامت در سازمان یا اهمیتی که سازمان برای مبارزه با آن قائل است، یا تأثیری که بر ذهنیت شهروندان نسبت به سازمان دارد تعیین شود. به این ترتیب یک بردار سطری از وزنهای قابل تخصیص به هر شاخص نیز وجود دارد.
حال میتوانیم ماتریس را به صورت جدیدی بنویسیم. در این شکل جدید، اولین سطح ماتریس مقادیر ویژه برای هر شاخص است و سطر دوم نیز وزن اختصاص داده شده به هر شاخص را در بر میگیرد.
حال نوبت آن است که محاسبه شود. از محاسبهی مقادیر یک ماتریس به دست میآید که مبنای محاسبهی شاخص چند معیاری فساد است.
و ماتریس به شکل زیر محاسبه میشود.
نکته: محقق در این تحقیق قصد مشخص کردن وزنهای شاخصهای سلامت و فساد را نداشته و از این رو وزن تمامی متغیرها برابر و 1 در نظر گرفته شده است.
از اینجا به بعد با چند گزینه برای تعیین نشانگر فساد بودن یا نبودن هر درایه از ماتریس مواجه هستیم.
راهکار اول آن است که هر درایهی بزرگتر از صفر را به عنوان نشانگر فساد بودن تلقی کرده و به جای آن عدد 1 را قرار دهیم، و هر درایه یا مساوی یا کوچکتر از صفر را نشانگر فساد ندانسته و برابر صفر تلقی کنیم. به این ترتیب ماتریسی به دست میآید که همهی درایههای آنرا 0 یا 1 تشکیل میدهد. با شمارش تعداد درایههایی که 1 شدهاند و تقسیم آن بر تعداد کل درایهها، شاخص فساد چندبعدی محاسبه میشود. در اصل، این شاخص تعداد ادراکها یا تجربههای نشانگر فساد تلقی شده در میان کل ادراکها و تجربههای بررسی شده را نشان میدهد.
و به این ترتیب شاخص فساد بر اساس شمارش تعداد درایههای نشانگر فساد به صورت زیر است.
این شاخص فقط نسبت تعداد درایههای نشانگر فساد را مشخص میکند. اما نمیتواند میان درایههایی با مقادیر بزرگ و کوچک تمایز قائل شود. برای مثال اگر مقدار ویژه () برای شاخصی 2 باشد، آن گاه دو مقدار متفاوت برای (برای مثال 4 و 5)، به یکسانی میانجامند. تفاضل هر دو مقدار با مقدار ویژهی 2، بزرگتر از صفر است و طبق قاعدهی گفته شده، مقدار برای هر دو برابر 1 میشود. به این ترتیب شدت ادراکها و تجربههای نشانگر فساد در شاخص بازتاب نمییابد.
اما راه دوم آن است که به عوض تبدیل مقادیر به 0 و 1، از تبدیل دیگری استفاده کنیم به نحوی که شدت مقدار نشانگر فساد در شاخص نهایی بازتاب داشته باشد. تبدیلهای زیر همین کار را انجام میدهند. به این ترتیب درایههایی که کمتر از مقدار ویژه باشند، صفر تلقی شده و مقادیری که بالاتر از مقدار ویژه باشند، به عوض آن که به 1 تبدیل شوند، به همان ترتیب در ماتریس باقی میمانند. در این صورت شاخص چند معیاری فساد به صورت زیر نمایش داده میشود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 12: مثالی از سنجش چندمعیاره فساد بر اساس ادراک و تجربهی فساد شهروندان
m1m2m3m4m5m6m7m8Z23224232W1232.2122.53c121313253c236542582c344661291c487192224c552221219مقادیر 0-43-2.2-10531694.4-2612.5022128.8-3015-368-315.4-20-2.563-200-30-521مقادیر0010001111110110111100101101000110001001مقادیر003000531694.40612.5022128.80015068015.40006300000021
جدول شمارهی 12 نمونهای از سنجش فساد بر اساس شیوهی معرفی شده را نشان میدهد. در این جدول، از 8 معیار برای سنجش فساد استفاده شده است ( تا). نظرات پنج ارباب رجوع در خصوص این 8 معیار ثبت شده است. افراد میتوانستهاند ارزیابی خود را در نمرهای بین 1 تا 10 بیان کنند. دو بردار و نیز برای مقادیر ویژه و وزنها در نظر گرفته شدهاند. ماتریسهای بعدی بر اساس فرمولهایی که قبلاً معرفی شد محاسبه شدهاند. شاخص و به ترتیب میانگین ماتریسهای کل مقادیر و هستند. نکتهی مهم اینجا ست که اگر مقادیر دو بردار و برای بخشهای مختلف ثابت نگه داشته شود و در فواصل میان دو اندازهگیری فساد (برای مثال در سالهای متوالی) این بردارها تغییر داده نشوند، میتوان شاخص چند معیاری هر سال را با سالهای دیگر و همچنین شاخص هر بخش از شهرداری را با بخشهای دیگر مقایسه کرد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 13: نوع شاخصهایی پرسیده شده از هر گروه
ارباب رجوعخبرگانکارکنانشهروندانادراک فساد و سلامتتجربهی فساد و سلامت
بر اساس روش و منطق توضیح داده شده در بالا، نرمافزاری به کمک برنامهی Excel طراحی شده است که با اعمال تمامی تکنیکهای محاسباتی نمره سلامت و فساد را در دپارتمان مورد نظر به پژوهشگر نشان خواهد داد.
تجزيه و تحليل واريانس فريدمن آزمون جنبی:
اين آزمون هنگامي به کار ميرود که دادههاي آماري حداقل ترتيبي باشند و بتوان با مفهوم ترتيبي آنها را در ردهبندي دو طرفه مرتب نمود.
به کمک اين آزمون ميتوان به این موضوع اشراف یافت که آیا میانگین نمرات متغیرها با یکدیگر برابر است یا خیر و با اغماض متغيرهاي موجود در تحقيق را رتبهبندي نمود(صدقياني و ابراهيمي، 1381، 177).
آماره آزمون فريدمن به شرح زير تعريف ميشود.
که در آن:
تعداد موارد يا پاسخ دهندگان = n
تعداد متغيرهايي که رتبهبندي ميگردند = k
حاصل جمع رتبههاي داده شده به متغيرها از سوي پاسخ دهندگان = R
آزمون Uمان- ویتنی:
آزمون مان – ﻭﻳﺘﻨﻲ یک آزمون ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﺍﻱ برای ﻣﻘﺎﻳﺴﻪی ﻭﺿﻌﻴﺖ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﺩﺍﺩﻩﻫﺎﻱ ﻳﻚ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻛﻴﻔﻲ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﻏﻴﺮ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮﻱ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﺩﻭ ﻧﻤﻮﻧﻪی ﻣﺴﺘﻘﻞ t ﺍﺳﺖ، ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩ.
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻝ ﺍﺯ ﺁﺯﻣﻮﻥ t ﺩﻭ ﻧﻤﻮﻧﻪی ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﻴﺎﺱ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﮔﻴﺮﻱ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻳﻜﺴﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩﻥ ﻓﺎﺻﻠﻪی ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ، ﻣﻌﻨﻲ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ.
Z= (U-(n_1 n_2)/2) (n_1 n_2)(n_(1+) n_(2+1)/ 12
آزمون کروسکال- والیس:
اين آزمون متناظر غيرپارامتري آزمون F است و هم چون آزمون F، موقعي به كار برده ميشود كه تعداد گروهها بيش از 2 باشد. مقياس اندازهگيري در كروسكال - واليس حداقل بايد ترتيبي باشد.
اين آزمون براي مقايسهی ميانگينهاي بيش از 2 نمونه رتبهاي (و يا فاصلهاي) به كار ميرود. فرضیه در اين آزمون بدون جهت است يعني فقط تفاوت را نشان ميدهد و جهت بزرگتر يا كوچكتر بودن گروهها را از نظر ميانگينهايشان نشان نميدهد. كارايي اين آزمون 95 درصد آزمون F است:
در واقع اين آزمون آزمونی ناپارامتریک میباشد که همارز آزمون پارامتریک تجزیه و تحلیل واریانس (ANOVA) است. به بیان بهتر در این آزمون به بررسی تفاوت بین مقادیر یک متغیر در بین چند جامعهی مستقل پرداخته میشود.
3-8- جمعبندی و نتیجهگیری:
به طور خلاصه در این فصل به بررسی روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش پرداخته شد. روشهای مورد بهرهبرداری بر حسب اهداف تحقیق و نحوه گردآوری دادهها توضیح داده شد. سپس به تشریح ابزار مورد استفاده در پژوهش یعنی پرسشنامه و روایی و پایایی آن توجه نمودیم و در نهایت به تشریح کامل آزمونهای مورد استفاده اشاره گردید که نتایج آن در فصل چهار خواهد آمد.
فصل چهارم
4-1- مقدمه:
تجزيه و تحليل دادهها براي بررسي صحت فرضيهها براي هر نوع تحقيق از اهميت خاصي برخوردار است. امروزه در بيشتر تحقيقاتي که متکي بر اطلاعات جمعآوري شده از موضوع مورد تحقيق ميباشد؛ تجزيه و تحلیل اطلاعات از اصليترين و مهمترين بخشهاي تحقيق محسوب ميشود. دادههاي خام با استفاده از نرمافزارهای آماري مورد تجزيه و تحليل قرار ميگيرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختيار استفادهکنندگان قرار ميگيرند.
براي تجزيه و تحليل دادههاي جمعآوري شده ابتدا آمار توصيفي که به بررسي متغيرهاي جمعيتشناختيِ تحقيق شامل جنسیت، سمت، تحصيلات، رشته تحصیلی، سابقهی خدمت؛ مورد بررسي قرار ميگيرد. پس از آن نمرههای تک بعدها و مؤلفههای مدل سلامت جامع مورد بررسی قرار گرفته و وضعیت معاونت شهرسازی و معماری منطقهی 7 شهرداری تهران در مورد سلامت و فساد مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. در آمار تحليلي اين تحقيق و به عنوان یک تحلیل جنبی بر نمرههای به دست آمده در روش سنجش سلامت و فساد، با استفاده از آزمون فریدمن به بررسی فرضیهی عدم تساوی تأثیر مؤلفههای ابعاد فساد و سلامت اداری پرداخته خواهد شد.
4-2- بررسی آمار توصیفی:
در این بخش از تحقیق به توصیف وضعیت جمعیتشناختی جامعهی مورد بررسی در 4 گروه مورد نظر پرداخته میشود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 14: بررسی فراوانی مؤلفه جنسیت در میان گروههای پرسششونده
گروه مورد سؤالجنسیتفراوانیدرصد فراوانیکارکنانزن7437%مرد12663%خبرگانزن28%مرد2392%ارباب رجوعزن3422.7%مرد11677.3%شهروندانزن19350%مرد19350%
با نگاهی به ترکیب پاسخدهندگان در هر 4 گروه این موضوع بسیار واضح است که بیشتر پاسخدهندگان را مردان تشکیل میدهد که این ترکیب تنها در شهروندان شکسته و نسبت برابری را به خود اختصاص داده است.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 14: جنسیت در میان گروههای مورد سؤال
جدول ۱۵: بررسی توصیفی تحصیلات در گروههای مورد پرسش
گروه مورد سؤالتحصیلاتفراوانیدرصد فراوانیکارکنانبیسواد31.5%در حد خواندن و نوشتن189%نهضت سوادآموزی2412.5%ابتدایی10050.3%راهنمایی، سیکل4422.1%دبیرستان21%دیپلم، پیشدانشگاهی00فوقدیپلم63%لیسانس00فوقلیسانس21%دکتری00حوزوی00خبرگانبیسواد00در حد خواندن و نوشتن28%نهضت سوادآموزی312%ابتدایی1144%راهنمایی، سیکل728%دبیرستان00دیپلم، پیشدانشگاهی00فوقدیپلم00لیسانس00فوقلیسانس00دکتری28%حوزوی0ارباب رجوعبیسواد138.7%در حد خواندن و نوشتن21.3%نهضت سوادآموزی00ابتدایی21.3%راهنمایی، سیکل21.3%دبیرستان7550%دیپلم، پیشدانشگاهی1912.7%فوقدیپلم138.7%لیسانس138.7%فوقلیسانس106.7%دکتری00حوزوی10.7%شهروندانبیسواد92.3%در حد خواندن و نوشتن30.8%نهضت سوادآموزی00ابتدایی256.5%راهنمایی، سیکل338.5%دبیرستان61.6%دیپلم، پیشدانشگاهی12231.6%فوقدیپلم4210.9%لیسانس11329.3%فوقلیسانس328.3%دکتری10.3%حوزوی00
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 15: تحصیلات در گروههای مورد سؤال
توزیع سنی پرسششوندگان هر گروه در نمودارهای میلهای در ادامه به نمایش در خواهد آمد.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 16: نمودار میلهای توزیع سنی پاسخدهندگان گروه کارمندان
آنچه در این نمودار به وضوح مشخص است توزیع سنی نسبتاً نرمال پاسخگویان میباشد؛ به نحوی که میانه و مد سنی حدود 36 سال است.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 17: نمودار میلهای توزیع سنی پاسخدهندگان در گروه خبرگان
بر خلاف توزیع سنی کارمندان، نمودار توزیع سنی خبرگان تقریباً در توزیع یکسانی به سر میبرد. البته شاید علت این امر کوچک بودن نمونه باشد که 25 نفر است. اما نتایج حاکی از آن است که آن دسته از خبرگان در دسترس محقق دارای مد سنی 32 میباشند.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 18: نمودار میلهای توزیع سنی پاسخدهندگان در گروه اربابرجوع
اولین نگاه به این نمودار میلهای بر خواننده مشخص میسازد که توزیع فراوانی در این نمودار چوله به راست است و به این ترتیب مد از میانه و میانگین بزرگتر خواهد بود. به راحتی میتوان نتیجه گرفت که در حوزه و زمان و نمونهی مورد نظر، مراجعان به معاونت شهرسازی و معماری را جوانان میان سنین 28 تا 39 سال تشکیل میدهند.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 19: نمودار میلهای توزیع سنی پاسخدهندگان در گروه شهروندان
در این نمودار نیز همانند نمودار مراجعهکنندگان تا حدودی چولگی راست دیده میشود که البته بر اساس تجربهی محقق، این موضوع بیش از آن که بر جوان بودن جمعیت مورد پرسش دلالت داشته باشد، به دلیل همکاری به مراتب راحتتر این گروه سنی با محقق در تکمیل پرسشنامهها بوده است.
در ادامه نیز به فراوانی برخی سؤالات مطرح شده در پرسشنامهها میپردازیم که با بررسی آن تصویری از شرایط سازمان و پرسششوندگان به دست میدهد. در این راستا، پاسخهای مربوط به ادراکات و تجربیات 2 گروه مورد پرسش در مورد سالمترین معاونت در شهرداری تهران پرداخته میشود. علت پرسش این سؤال از دو گروه کارمندان و خبرگان، آشنایی این گروه با بدنه و ساختار کلی شهرداری تهران و عملکرد هر کدام از بخشها میباشد.
هر چند لازم به ذکر است که تغییرات جدیدی که در ساختار شهرداری تهران رخ داده است و منجر به تعدیل و حذف معاونتهایی شده، کمی تصویر را برای کارمندان و خبرگان از وضوح قبلی کاسته است.
این تغییرات عبارتند از تغییر معاونت مالی و اداری به معاونت مالی و اقتصاد شهری، انحلال معاونت حقوقی، امور قراردادها و شوراها، ایجاد معاونت مدیریت منابع انسانی، تغییر معاونت برنامهریزی و توسعه شهری به معاونت برنامهریزی، توسعه و امور شوراها.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 15: فراوانی پاسخها به میزان سلامت و فساد معاونت هماهنگی و امور مناطق
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم5326.5کم5728.5متوسط2412زیاد2512.5خیلی زیاد73.5بیپاسخ3417خبرگانمجموع= 25خیلی کم832کم936متوسط14زیاد520خیلی زیاد14بیپاسخ14
جدول SEQ جدول \* ARABIC 16: فراوانی پاسخها میزان سلامت و فساد معاونت مالی و اقتصاد شهری
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم2713.5کم3115.5متوسط3015زیاد5929.5خیلی زیاد4522.5بیپاسخ84خبرگانمجموع= 25خیلی کم14کم624متوسط624زیاد832خیلی زیاد416بیپاسخ00
جدول SEQ جدول \* ARABIC 17: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت فنی و عمرانی
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم2512.5کم3115.5متوسط178.5زیاد7638خیلی زیاد3517.5بیپاسخ168.5خبرگانمجموع= 25خیلی کم14کم416متوسط312زیاد1248خیلی زیاد416بیپاسخ14
جدول SEQ جدول \* ARABIC 18: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت خدمات شهری
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم2211کم3517.5متوسط2211زیاد6030خیلی زیاد4321.5بیپاسخ189خبرگانمجموع= 25خیلی کم416کم416متوسط28زیاد728خیلی زیاد728بیپاسخ14
جدول SEQ جدول \* ARABIC 19: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت حمل و نقل و ترافیک
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم3517.5کم4522.5متوسط4120.5زیاد3718.5خیلی زیاد189بیپاسخ2412خبرگانمجموع= 25خیلی کم416کم1040متوسط312زیاد28خیلی زیاد520بیپاسخ14
جدول SEQ جدول \* ARABIC 20: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت شهرسازی و معماری
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم189کم2512.5متوسط2010زیاد4422خیلی زیاد8040بیپاسخ136.5خبرگانمجموع= 25خیلی کم14کم520متوسط28زیاد728خیلی زیاد1040بیپاسخ00
جدول SEQ جدول \* ARABIC 21: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت برنامهریزی و توسعه و امور شوراها
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم6532.5کم5829متوسط2613زیاد115.5خیلی زیاد115.5بیپاسخ2914.5خبرگانمجموع= 25خیلی کم728کم728متوسط28زیاد520خیلی زیاد14بیپاسخ312
جدول SEQ جدول \* ARABIC 22: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم4422کم4824متوسط2713.5زیاد4020خیلی زیاد199.5بیپاسخ2211خبرگانمجموع= 25خیلی کم624کم936متوسط28زیاد416خیلی زیاد312بیپاسخ14
جدول SEQ جدول \* ARABIC 23: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد معاونت منابع انسانی
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم5326.5کم4120.5متوسط2713.5زیاد2010خیلی زیاد178.5بیپاسخ4120.5خبرگانمجموع= 25خیلی کم624کم728متوسط14زیاد624خیلی زیاد28بیپاسخ312
جدول SEQ جدول \* ARABIC 24: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد سامانه مدیریت شهری 137
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم9246کم5829متوسط94.5زیاد52.5خیلی زیاد105بیپاسخ2613خبرگانمجموع= 25خیلی کم1456کم624متوسط312زیاد28خیلی زیاد00بیپاسخ00
جدول SEQ جدول \* ARABIC 25: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد مرکز نظارت همگانی 1888
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم9849کم5226متوسط84زیاد42خیلی زیاد94.5بیپاسخ2914.5خبرگانمجموع= 25خیلی کم1456کم624متوسط14زیاد312خیلی زیاد14بیپاسخ00
جدول SEQ جدول \* ARABIC 26: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد شورایاریهای شهر تهران
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم4723.5کم3316.5متوسط2814زیاد2412خیلی زیاد3417بیپاسخ3417خبرگانمجموع= 25خیلی کم832کم624متوسط312زیاد520خیلی زیاد28بیپاسخ14
جدول SEQ جدول \* ARABIC 27: فراوانی پاسخها در مورد میزان سلامت و فساد حراست کل شهرداری تهران
گروهگویهفراوانی مطلقدرصد فراوانیکارکنانمجموع= 200خیلی کم6733.5کم4723.5متوسط126زیاد2010خیلی زیاد199.5بیپاسخ3517.5خبرگانمجموع= 25خیلی کم1352کم520متوسط00زیاد416خیلی زیاد312بیپاسخ00
آنچه با مطالعه اعداد و ارقام به دست آمده در جداول بالا به نظر میرسد، این است که سالمترین معاونت در نظر کارکنان معاونت برنامهریزی، توسعه و امور شوراها و مرکز نظارت همگانی 1888 است. در نظر خبرگان نیز سالمترین معاونت، معاونت برنامهریزی، توسعه و امور شوراها است اما به سلامت سامانه مدیریت شهری 137 اعتقاد بیشتری دارند. بر همین اساس احتمال بروز فساد با تجربهای که کارکنان دارند در معاونت شهرسازی و معماری بیش از سایر معاونتها و ارگانها در شهرداری است همچنین درک خبرگان نیز این احتمال بالا را تأیید مینماید.
از دیگر مباحثی که با آمار توصیفی در پرسشنامههای تکمیل شده باید مورد بررسی و توجه قرار گیرد؛ سؤالی است که از خبرگان حوزهی امور شهری پرسیده شده است که دربارهی میزان اولویت مسألهی فساد در شهرداری تهران و مقایسهی وضعیت آن در موضوع ابتلا به فساد با سایر سازمانها پاسخ گویند. در ادامه به تحلیل این گویهها پرداخته خواهد شد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 28: فراوانی پاسخهای از نظر خبرگان در مورد اولویت دار بودن مسألهی فساد (25=n)
گویهفراوانی مطلقدرصد فراوانی مطلقخیلی کم14کم312متوسط624زیاد832خیلی زیاد728بیپاسخ00
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 20: نمودار میلهای فراوانی نظر خبرگان در اولویت مسألهی فساد در شهرداری تهران
با نگاهی به نمودار بالا و ارقام آمده در جدول، به خوبی مشخص است که در دید خبرگان و آشنایان به حوزهی امور شهر و شهرداری تهران، یکی از مهمترین مسائل اولویت دار در شهرداری تهران، رنج بردن سازمان از مسألهی بروز و وقوع فساد است. چرا که 32% از پاسخدهندگان اولویت این مسأله را زیاد و 28% خیلی زیاد میدانند. این در حالی است که تنها 4% از پاسخگویان ابتلا به فساد را مسألهی خیلی مهمی در شهرداری نمیدانسته. از این رو میتوان گفت که بررسی این مسأله با توجه به اولویتی که دارد، میتواند از ضروریات سازمان شهرداری تهران باشد. برای دقت بیشتر در این نتیجهگیری گویهی دیگری از پرسشنامهی اربابرجوع را مورد بررسی قرار میدهیم که در آن نیز سؤال به نحوی دیگر پرسیده شده است و آن میزان اعتقاد شهروندان به عدم وجود فساد در شهرداری تهران است.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 29: فراوانی پاسخها از نظر اربابرجوع در مورد عدم رواج فساد در شهرداری تهران (150=n)
گویهفراوانی مطلقدرصد فراوانی مطلقخیلی کم7248کم3825.3متوسط2013.3زیاد149.3خیلی زیاد64بیپاسخ00
نکته: در این بخش طیف به صورتی طراحی شده است که گزینهی خیلی کم بیانگر رواج زیاد فساد و خیلی زیاد بیانگر عدم رواج آن میباشد.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 21: نمودار میلهای فراوانی نظر اربابرجوع در عدم رواج فساد در شهرداری تهران
نمودار و اعداد به دست آمده به وضوح بیانگر این موضوع است که اربابرجوعانی که تجربهی حضور در شهرداری و دریافت خدمات از آن را داشتهاند، معتقدند که مسألهی فساد به طرز چشمگیری در شهرداری تهران رواج دارد. این نتیجه در تأیید ادراک خبرگان است که مسألهی فساد را یکی از مسائل اولویت دار شهرداری تهران معرفی نمودند.
از سوی دیگر با خرد کردن مسألهی فساد به رایجترین و ملموسترین مصادیق آن یعنی رشوه و پارتیبازی و پرسش آن از شهروندان که چه میزان به رواج رشوهخواری و پارتیبازی و سوءاستفاده از قدرت در شهرداری تهران اعتقاد دارند به بررسی دقیقتر ابتلای شهرداری به فساد به عنوان یک مسأله در سازمان پرداخته شده است که در ادامه جداول آن خواهد آمد و مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 30: فراوانی پاسخها از نظر شهروندان در مورد رواج مصادیق فساد در شهرداری تهران (390=n)
گویهطیففراوانی مطلقدرصد فراوانی مطلقمیزان رواجِ دادن و گرفتن رشوهخیلی کم71.8کم348.7متوسط9323.8زیاد9624.6خیلی زیاد6817.4بیپاسخ9223.6میزان رواجِ پارتیبازیخیلی کم61.5کم225.6متوسط6516.7زیاد12933.1خیلی زیاد12832.8بیپاسخ3910میزان رواجِ سوءاستفاده از قدرت قانونی برای منافع شخصیخیلی کم102.6کم348.7متوسط9023.1زیاد10526.9خیلی زیاد7619.5بیپاسخ7519.2
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 22: نمودار میلهای فراوانی نظر شهروندان در مورد رواج مصادیق فساد در شهرداری تهران
همانگونه که از نمودار بالا به خوبی روشن است، ادراک شهروندان از رایجترین مصادیق فساد همانند رشوهخواری، پارتیبازی و ... بالا است که این نمرههای با ادراک خبرگان و تجربهی اربابرجوع همراستا میباشد و این پرسشنامهها یکدیگر را تأیید میکنند.
در نهایت نیز با بررسی پاسخ کارمندان و مدیران که از آمادگی مردم برای اعمال فسادآمیز و عادی بودن درخواست اعمال فسادآمیز از سوی کارمندان از سوی مراجعان و ارزیابی درک شهروندان از میزان سلامت شهرداری دارند، تحلیل وضعیت کنونی شهرداری تهران به لحاظ میزان سلامت و یا فساد، پایان خواهد یافت.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 31: فراوانی پاسخها از نظر کارمندان در مورد رواج مصادیق فساد در شهرداری تهران (200=n)
گویهطیففراوانی مطلقدرصد فراوانی مطلقمیزان اعتقاد مردم به سلامت و فقدان فساد در شهرداریخیلی کم115.5کم3115.5متوسط3517.5زیاد6532.5خیلی زیاد5728.5بیپاسخ10.5آمادگی مردم برای دادن رشوه، پارتیبازی و ... برای راه افتادن کارشانخیلی کم4221کم8442متوسط4422زیاد2412خیلی زیاد52.5بیپاسخ10.5تعجب مردم در صورت برخورد با رشوهخواری، پارتیبازی و ...خیلی کم5829کم7940متوسط4020زیاد147خیلی زیاد42بیپاسخ52.5
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 23: نمودار میلهای فراوانی نظر کارمندان در مورد ادراک شهروندان از رواج فساد در شهرداری تهران
ترکیب این 3 سؤال به خوبی مشخص میکند که کارمندان نیز کاملاً به این موضوع اعتقاد دارند که شهروندان شهری که برای آن خدمت میکنند اصلاً تصویر و درک مناسبی از میزان سلامت سازمان آنها نداشته و با وجودی که به نسبت کلی چندان آمادگی انجام اعمال فسادآمیزی همانند پرداخت رشوه و پارتیبازی را ندارند اما از وقوع آن نیز در شهرداری تهران تعجب نمیکنند. تمام این توضیحات بر مهم بودن مسألهی فساد و تلاش بیشتر برای تأمین سلامت اداری در شهرداری تهران دلالت دارند و متأسفانه تمامی پرسشنامههای 4 گانه نیز این موضوع را تأیید میکند.
در انتها به بررسی وضعیت موجود شهرداری تهران در موضوع پرداخت رشوه، دفعات پرداخت رشوه و مبلغ پرداختی رشوهها، پرداخته خواهد شد.
-1670051023620تعداد دفعات پرداخت رشوهفراوانی مطلق00تعداد دفعات پرداخت رشوهفراوانی مطلق
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 24: تعداد دفعات پرداخت رشوه از سوی اربابرجوع (150=n)
نمودار بالا نشان میدهد که بیشترین تعداد دفعات پرداخت رشوه 1 بار است که البته قابل تأمل است چرا که از اربابرجوعها به طور کلی پرسیده نشده است که از چند بار مراجعه به شهرداری مجبور به پرداخت رشوه شدهاند. اما در برخورد با افرادی که به دفعاتی نظیر 100 اشاره کردند و با پرسش محقق مواجه شدند که علت این همه پرداخت رشوه چیست با این توضیح رایج مواجه شد که معمولاً به دلیل ماهیت کاریشان مانند مهندس معمار بودن و داشتن شرکتهای ساختمانی و ... به طور مداوم با شهرداری به ویژه معاونت شهرسازی و معماری برای گرفتن مجوزهای گوناگون مراجعت دارند و در هر بار مراجعه نیز به دلیل انجام سریع کار – و بعضاً با صداقت تمام به غیرقانونی بودن کار درخواستی خود اشاره داشتند- به پرداخت رشوه مبادرت نمودهاند.
البته تنها 42 نفر از 150 نفر از پرسش شده یعنی 28% کل نمونه حاضر به پاسخگویی در این زمره افراد جای داشتند که البته محقق و طراحان پرسشنامه نیز به دلیل حساس بودن سؤال این پیشبینی را داشتند که پاسخهای مستقیم در مورد نوع رفتار شخصی فرد را به احتمال زیاد با سختی و دور از صداقت دریافت خواهند نمود. به ویژه آن که در مورد گروه اربابرجوع، پرسش شوندگان دائم به نگرانی خود از بابت تنبیه شدن و یا خبردار شدن کارمند مذکور و بازماندن از ادامهی روند کارشان اشاره میکردند. از این رو محقق، سعی نمود از تحت فشار قرار دادن پرسششوندگان اجتناب ورزد تا جو اطمینان بیشتری ایجاد شده و مانع از این شود که پرسششونده از دادن پاسخهای غلط به سایر سؤالها خودداری نماید.
-357505882015مبلغ پرداخت رشوهفراوانی مطلق00مبلغ پرداخت رشوهفراوانی مطلق
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 25: نمودار مجموع رشوههای پرداخت شده از سوی اربابرجوع
اعدادی که در نمودار مشاهده میشوند به تومان میباشد و با نگاهی به نمودار مشخص میشود که مد رشوهی پرداختی 5000 تومان است که معمولاً برای امور کاغذبازی از اربابرجوعهای عادیتر دریافت شده است. - بر اساس مشاهدههای میدانی محقق- اما ارقام تأملبرانگیزی نیز در این نمودار نقش بسته است که عدد 60 میلیون تومان بوده و با پیگیری محقق مشخص شد که این عدد از سوی پیمانکار ساخت یک دستگاه برج برای از بین بردن خلافی به کارشناس پرداخت شده بود آن هم به صورت نقد و طی یک مرحله. میانگین رشوههای پرداختی نیز عدد 266،547،1 تومان است.
البته علاوه بر اربابرجوعها از شهروندان نیز پرسشهایی در مورد درخواست رشوه، دادن رشوه، تعداد دفعات پرداخت رشوه و میزان آن نیز پرسیده شده بود، در ادامه نتایج حاصل، نمایش داده خواهد شد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 32: فراوانی پاسخهای شهروندان در مورد درخواست و پرداخت رشوه در شهرداری تهران (390=n)
گویهطیففراوانی مطلقدرصد فراوانی مطلقآیا درخواست رشوه شده است؟بلی256.4خیر7318.7بیپاسخ29274.9آیا رشوه پرداخت کردهاید؟بلی133.3خیر112.8بیپاسخ36693.8
از اعداد مندرج در جدول بالا برمیآید، تعداد افرادی که حاضر به پاسخ دادن این سؤالها نبودهاند خیلی بیش از آن چیزی است که بتوان نتیجهگیری درستی از دادهها داشت. محقق در این مورد باز هم به عدم اطمینان پرسششونده به پرسشگر در مورد این سؤال حساس اشاره میکند و از این رو به دلیل پیشبینی این مقاومت با طرح سؤال دیگری با این عنوان که آیا شما کسی را میشناسید که با مراجعه به شهرداری رشوه پرداخته باشد؛ سعی شد با غایب نمودن فرد مورد سؤال پاسخهای بهتری دریافت شود. – حدس محقق این است که اکثر پاسخدهندگان در این سؤال نیمنگاهی به وضعیت خود نیز داشتهاند و خود را فرد غایب در نظر گرفتهاند. -
جدول SEQ جدول \* ARABIC 33: فراوانی پاسخهای شهروندان در مورد شناخت فرد رشوهدهنده به شهرداری تهران (390=n)
گویهطیففراوانی مطلقدرصد فراوانی مطلقآیا کسی را میشناسید که رشوه پرداخت کرده باشد؟بلی25164.4خیر13835.4بیپاسخ10.3
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 26: نمودار درصد شناخت شهروندان از رشوهدهنده به شهرداری تهران
این نمودار نیز تصویر روشنی از مسألهی ابتلای شهرداری به بیماری فساد نشان میدهد. به گونهای که بیش از نیمی از پرسششوندگان فردی را میشناسند که در طول سه سال اخیر با مراجعه به شهرداری تهران به دلیل هر کاری – نوع آن در پرسشنامه مشخص نشده است- رشوه پرداخته است که به نظر شرایط جالبی برای شهرداری را توصیف نمیکند.
4-3- بررسی آمار استنباطی:
در این نوع آمار که از اوایل قرن بیستم مطرح شده است، محقق تلاش میکند با استفاده از مقادیر نمونه، آمارهها را محاسبه کند و سپس به کمک تخمین و آزمون فرض آماری، آمارهها را به پارامترهای جامعه تعمیم دهد. به طور کلی در آمار، هر جا سخن از استنباط و استنتاج باشد، آن را آمار استنباطی میخوانند (آذر و مؤمنی، 1385، ص.43).
4-3-1- تجزیه و تحلیل ابعاد سلامت و فساد:
مدل سلامت جامع مشتمل بر دو بعد فساد اداری و سلامت اداری است. این مدل به منظور دادن نمرهای به سازمان مورد سنجش طراحی شده است که نمره، توصیفی از شرایط کنونی سازمان به لحاظ میزان ابتلا به فساد و یا برخورداری از سلامت اداری است. برای به دست آوردن نمرهی سلامت جامع ابتدا باید نمرهی مؤلفههای هر یک از ابعاد سلامت و فساد به دست آمده و سپس نمرهی سلامت جامع محاسبه گردد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در ادامه نمرههای هر یک از مؤلفهها و ابعاد محاسبه و تجزیه و تحلیل خواهد شد.
البته پیش از هر چیز باید به بررسی نوع پراکندگی نمونه پرداخته شود. بر این اساس که فرضیهی صفر محقق بر نرمال بودن جامعهی مورد بررسی استوار است. این فرضیه از طریق آزمون آماری آزمون کولوموگراف-اسمیرنوف مورد بررسی قرار میگیرد. نتایج آزمون به دلیل کوچک بودن عدد معنیداری از میزان 0.05 دال بر نرمال نبودن توزیع دادهها بود. از این رو محقق به منظور آزمون فرضهای آماری از آزمونهای ناپارامتریک کمک گرفته است.
4-3-1-1- محاسبهی نمرهی مؤلفههای ابعاد فساد و سلامت:
از آنجا که هنوز وزنهای مؤلفههای فساد مشخص نشده است و تعیین این وزنها به سیاستهای سازمان بستگی دارد یا ممکن است از روشهای دیگری به دست آید، وزن کلیهی بعدهای سنجش ادراک و تجربهی فساد، برابر 1 محاسبه شده است.
با توجه به گسترده و طولانی بودن محاسبهها و این مسأله که امکان انجام آنها با دست وجود ندارد، نرمافزاری برای انجام آن طراحی شده و نتایجی که در نگارهی 34 ارائه میشود، با همین نرمافزار به دست آمده است.
شکل SEQ شکل \* ARABIC 2: تصویر صفحهی ورود اطلاعات پرسشنامه به نرمافزار ویژهی سنجش سلامت و فساد اداری
شکل SEQ شکل \* ARABIC 3: تصویر صفحهی محاسبات خودکار Tij در نرمافزار ویژهی سنجش سلامت و فساد اداری
شکل SEQ شکل \* ARABIC 4: تصویر صفحهی خروجی (نمرات متغیرهای سلامت یا فساد اداری) در نرمافزار ویژهی سنجش سلامت و فساد اداری
در ادامه تصاویری از نرمافزار محاسبهی نمرهی سلامت و فساد اداری را مشاهده خوهید نموود:
این نگاره، تصویری از کلیهی سنجش صورت گرفته را نشان میدهد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 34: نمره سلامت و فساد اداری و نمرهی سلامت جامع
بعدگروهنمرهی جداگانه تجربه و ادراک بدون وزننمرهی ترکیبی بدون وزننمرهی نهایی نمره سلامت جامعسلامتشهروندان (تجربه)0.9540.9520.8680.544شهروندان (ادراک)0.905اربابرجوع(تجربه)0.9550.908اربابرجوع (ادراک)0.882خبرگان(ادراک)0.7490.749کارکنان(تجربه)0.8740.863کارکنان (ادراک)0.852فسادشهروندان(تجربه)0.4610.6920.780شهروندان(ادراک)0.942اربابرجوع(تجربه)0.8370.811اربابرجوع(ادراک)0.839خبرگان(ادراک)0.8290.829کارکنان(تجربه)0.7470.791کارکنان(ادراک)0.835
نگاهی به نمرههای به دست آمده در بخش تجربه و ادراک بیانگر نوعی همخوانی میان تجربه و ادراک سلامت است در تمامی گروهها با شدت و ضعف خاص خود میباشد اما در بعد فساد، تجربه و درک شهروندان تفاوت فاحشی دارد. به منظور دقت بیشتر در بررسی این فرضیه علاوه بر روش ویژهی سلامت اداری از آزمون ناپارامتریک U بهره گرفته شده است.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 35: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه کارکنان
ادراک/ تجربهتعدادمیانگین رتبهها مجموعه رتبههاادراک17789.00157.53.00تجربه150252.537875.00مجموع327
جدول SEQ جدول \* ARABIC 36: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه کارکنان
آزمونمان ویتنی (مقدار آماره U)0.000Z15.603-عدد معنیداری0.000
نتایج به دست آمده از آزمون آماری ناپارامتریک U حاکی از آن است که به لحاظ آماری تفاوت معنیداری میان ادراک و تجربه از فساد در میان گروه کارکنان دیده نمیشود. این عدم تفاوت در روش ویژهی سنجش سلامت جامع نیز مشهود است، چرا که تفاوت 0.02 میباشد. با این وجود میانگینهای به دست آمده حاکی از آن است که ادراک از فساد بیشتر از تجربه است و این نتیجه نیز با اطلاعات به دست آمده از روش ویژهی سنجش سلامت جامع همخوانی دارد. در واقع با اطلاعات به دست آمده فرض صفر مبتنی بر وجود تفاوت معنیدار میان ادراک و تجربهی فساد در گروه کارکنان رد میشود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 37: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه کارکنان
ادراک/ تجربهتعدادمیانگین رتبهها مجموعه رتبههاادراک6935.002415.00تجربه1376.00988.00مجموع82
جدول SEQ جدول \* ARABIC 38: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه کارکنان
آزمونمان ویتنی (مقدار آماره U)0.000Z5.703-عدد معنیداری0.000
نتایج به دست آمده از آزمون آماری ناپارامتریک U حاکی از آن است که به لحاظ آماری تفاوت معنیداری میان ادراک و تجربه از سلامت در میان گروه کارکنان دیده نمیشود. این عدم تفاوت در روش ویژهی سنجش سلامت جامع نیز مشهود است، چرا که تفاوت 0.01 میباشد. با این وجود میانگینهای به دست آمده حاکی از آن است که ادراک از فساد بیشتر از تجربه است و این نتیجه نیز با اطلاعات به دست آمده از روش ویژهی سنجش سلامت جامع همخوانی دارد. در واقع با اطلاعات به دست آمده فرض صفر مبتنی بر وجود تفاوت معنیدار میان ادراک و تجربهی سلامت در گروه کارکنان رد میشود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 39: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه اربابرجوع
ادراک/ تجربهتعدادمیانگین رتبهها مجموعه رتبههاادراک121172.0320816.00تجربه11359.116679.00مجموع234
جدول SEQ جدول \* ARABIC 40: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه اربابرجوع
آزمونمان ویتنی (مقدار آماره U)238.00Z12.76-عدد معنیداری0.000
نتایج به دست آمده از آزمون آماری ناپارامتریک U حاکی از آن است که به لحاظ آماری تفاوت معنیداری میان ادراک و تجربه از فساد در میان گروه اربابرجوع دیده نمیشود. این عدم تفاوت در روش ویژهی سنجش سلامت جامع نیز مشهود است، چرا که تفاوت 0.003 میباشد. با این وجود میانگینهای به دست آمده حاکی از آن است که ادراک از فساد بیشتر از تجربهی آن است و این نتیجه نیز با اطلاعات به دست آمده از روش ویژهی سنجش سلامت جامع همخوانی دارد. در واقع با اطلاعات به دست آمده فرض صفر مبتنی بر وجود تفاوت معنیدار میان ادراک و تجربهی فساد در گروه اربابرجوع رد میشود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 41: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه اربابرجوع
ادراک/ تجربهتعدادمیانگین رتبهها مجموعه رتبههاادراک14689.3413043.5تجربه137198.1227142.5مجموع283
جدول SEQ جدول \* ARABIC 42: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه اربابرجوع
آزمونمان ویتنی (مقدار آماره U)2312.5Z11.188-عدد معنیداری0.000
نتایج به دست آمده از آزمون آماری ناپارامتریک U حاکی از آن است که به لحاظ آماری تفاوت معنیداری میان ادراک و تجربه از سلامت در میان گروه اربابرجوع وجود ندارد. این عدم تفاوت فاحش در روش ویژهی سنجش سلامت جامع نیز مشهود است، چرا که تفاوت 0.02 میباشد. با این وجود میانگینهای به دست آمده حاکی از آن است که تجربه از سلامت بیشتر از ادراک آن است و این نتیجه نیز با اطلاعات به دست آمده از روش ویژهی سنجش سلامت جامع همخوانی دارد. در واقع با اطلاعات به دست آمده فرض صفر مبتنی بر وجود تفاوت معنیدار میان ادراک و تجربهی سلامت در گروه اربابرجوع رد میشود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 43: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه شهروندان
ادراک/ تجربهتعدادمیانگین رتبهها مجموعه رتبههاادراک16247.529193.00تجربه241121.133960.00مجموع257
جدول SEQ جدول \* ARABIC 44: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی فساد در گروه شهروندان
آزمونمان ویتنی (مقدار آماره U)32.000Z6.61-عدد معنیداری0.000
نتایج به دست آمده از آزمون آماری ناپارامتریک U، حاکی از آن است که به لحاظ آماری تفاوت معنیداری میان ادراک و تجربه از فساد در میان گروه شهروندان وجود ندارد. هر چند تفاوت میان تجربه و ادراک شهروندان از فساد در روش ویژهی سنجش سلامت جامع این تفاوت بسیار چشمگیر به نظر میرسد به گونهای که با نگاه به میانگین رتبهها نیز میتوان شاهد تفاوت فاحش بود که این بخش با اطلاعات به دست آمده از روش ویژهی سنجش سلامت جامع همخوانی دارد. در واقع با اطلاعات به دست آمده فرض صفر مبتنی بر وجود تفاوت معنیدار میان ادراک و تجربهی فساد در گروه شهروندان رد میشود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 45: جدول اطلاعات آماری برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه شهروندان
ادراک/ تجربهتعدادمیانگین رتبهها مجموعه رتبههاادراک324371.58109790.00تجربه354310.14120391.00مجموع678
جدول SEQ جدول \* ARABIC 46: نتایج آزمون مان- ویتنی (U) برای مقایسهی ادراک و تجربهی سلامت در گروه شهروندان
آزمونمان ویتنی (مقدار آماره U)46955.00Z4.099-عدد معنیداری0.000
نتایج به دست آمده از آزمون آماری ناپارامتریک U حاکی از آن است که به لحاظ آماری تفاوت معنیداری میان ادراک و تجربه از سلامت در میان گروه شهروندان وجود ندارد (به دلیل کوچکتر بودن عدد معنیداری از مقدار 0.05). این عدم تفاوت فاحش در روش ویژهی سنجش سلامت جامع نیز مشهود است. چرا که چیزی در حدود 0.05 میباشد. با این وجود میانگینهای به دست آمده حاکی از آن است که ادراک از سلامت بیشتر از تجربهی آن است و این نتیجه نیز با اطلاعات به دست آمده از روش ویژهی سنجش سلامت جامع همخوانی دارد. در واقع با اطلاعات به دست آمده فرض صفر مبتنی بر وجود تفاوت معنیدار میان ادراک و تجربهی سلامت در گروه اربابرجوع رد میشود.
محقق با وجود آن که آزمون آماری وجود تفاوت معنیدار میان ادراک و تجربهی سلامت و فساد را تأیید ننمود و در روش ویژهی سنجش سلامت جامع نیز تفاوتهای به دست آمده چندان فاحش به نظر نمیرسید، در ادامه نسبت به همین تفاوت اندک حساس شده و پیشنهاد ویژهای برای بهرهبرداری و یا اصلاح این شرایط ارائه میدهد.
بحثی که در ادامه میتوان به آن اشاره کرد در مورد نمرههایی است که به سلامت و فساد اختصاص یافته است، به این معنی که آیا ممکن است سلامت سازمان خوب ارزیابی شده و در عین حال فساد در آن نیز زیاد باشد. نکتهی قابل توضیح در این بخش این است که مؤلفههای ذکر شده برای ابعاد سلامت و فساد از ابتدا نیز به نحوی طراحی نشده است که از به عنوان مثال کم کردن 1 از نمرهی سلامت یا فساد، به نمرهی بعد دیگر رسید، چرا که هر کدام از ابعاد و مؤلفهها به جنبهای خاص و جداگانه تأکید دارد. در ضمن در محاسبهی این نمرههای وزنها محاسبه نشده و به عبارت دیگر تمامی وزنها برابر 1 در نظر گرفته شده است – از ابتدا نیز هدف این تحقیق تعیین و محاسبهی وزنها نبوده است. -
در نهایت نیز باید گفت که با این سنجش، به هدف اصلی تحقیق یعنی «آگاهی از نمرهی سلامت جامع شهرداری تهران در معاونت شهرسازی و معماری منطقهی 7 شهرداری تهران» دست یافته شده است. نمرهی سلامت جامع عدد 0.544 است که از وضعیت میانهی معاونت شهرسازی و معماری منطقهی 7 شهرداری تهران در برخورداری از سلامت جامع حکایت دارد. این نمره باید برای مدیران ارشد سازمانی همانند زنگ خطری به عنوان وجود مسألهای در سازمان – یعنی فاصلهی وضع مطلوب و موجود- به صدا درآورد.
در نهایت فرضیهی «وجود تفاوت معنادار در نمرات سلامت و فساد اداری حاصل از پرسش گروههای مورد پرسش» نیز از طریق نمرههای به دست آمده به روش ویژهی سنجش سلامت جامع قابل بررسی است که نمرهها در جهت عدم رد این فرضیه، قرار دارند.
4-3-1-2- تجزیه و تحلیل مؤلفههای بعدهای سلامت و فساد اداری:
برای بررسی این فرضیه که «نمرات عوامل پدیدههای سلامت و فساد اداری دارای رتبههای یکسان هستند» باید نمرههای به دست آمده از طریق روش ویژهی سنجش سلامت جامع را به طور جداگانه مورد بررسی قرار داد. در ادامه این نمرهها در گروههای 4 گانه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 47: نمرههای مؤلفههای بعدهای سلامت و فساد اداری
بعدمؤلفههاکارکنانخبرگاناربابرجوعشهرونداننمرهی ترکیبیسلامتشفافیت0.9370.8260.8650.9750.896پاسخگویی0.9580.840.9490.950.924فرهنگ سلامت0.9480.840.9660.8930.911فرهنگ کار0.7370.6290.6020.3260.573مسئولیت اجتماعی0.8490.8320.9190.8960.874فسادفساد مالی0.7090.7240.7370.5580.682فساد ارتباطی- تعاملی0.7260.850.9160.8320.831فساد در کیفیت کار0.7750.8450.8310.8070.814فساد در مناقصات و قراردادها0.6980.862----0.78فساد در تصمیمگیری0.8360.876----0.856فساد در دستگاه نظارتی0.6950.72----0.707
نمرههای حاصل از روش ویژهی تجزیه و تحلیل سلامت جامع در بالا در بررسی صحت فرضیههایی از این تحقیق راهگشا میباشد.
در بررسی فرضیهی معنادار بودن تفاوت نمرههای سلامت و فساد اداری در میان گروههای پاسخدهنده میتوان چنین استدلال کرد که شواهدی دال بر رد این فرضیه موجود نیست و میتوان به این موضوع اعتقاد داشت که در میان گروههای متفاوت کارمندان، خبرگان، اربابرجوع و شهروندان نمرههای یکسانی به سلامت و فساد اداری داده نمیشود.
4-3-2- تجزیه و تحلیل واریانس فریدمن:
برای بررسی این فرضیه که میان عوامل سلامت تفاوت معناداری وجود دارد و همچنین وضعیت مؤلفه فساد مالی در مقایسه با سایر مؤلفههای بعد فساد نیز به همین ترتیب است علاوه بر نمرههایی که از روش ویژهی محاسبهی نمرهی سلامت و فساد اداری به دست آمده است به عنوان آزمون جنبی از تجزیه و تحلیل فریدمن استفاده شد. در ادامه نتایج بررسیها به نمایش گذاشته خواهد و به سؤال تحقیق پاسخ داده میشود.
آماره آزمون فريدمن به شرح زير تعريف ميشود.
که در آن:
تعداد موارد يا پاسخدهندگان = n
تعداد متغيرهايي که رتبهبندي ميگردند = k
حاصل جمع رتبههاي داده شده به متغيرها از سوي پاسخدهندگان = R
H0: M0=M1=…= M4
H1:حداقل دو میانگین با هم برابر نیستند.
نمرههای مؤلفههای بعد فساد (فساد ارتباطی- تعاملی، فساد در تصمیمگیری، فساد در مناقصات و قراردادها و فساد در دستگاه نظارتی) برابر است.
خروجي Spss شامل دو جدول ميباشد. در جدول نخست، ميانگين رتبههاي هر مؤلفه ارائه شده و در جدول دوم نيز مشخصات آماري و آمارهی ارائه گردیده است.
4-3-2-1- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای فساد در گروه کارکنان
با توجه به خروجي Spss در گروه کارکنان مقدار عدد معنيداري (sig) کمتر از 01/0 و از سطح معنيداري استاندارد (5 % = ) کمتر است. بنابراين فرض H0 رد شده و H1 در سطح اطمينان 95 % به عنوان فرضيه سالم حفظ ميشود. بنابراين ميتوان گفت در وضعيت موجود، 6 مؤلفهی فساد اداری (فساد مالی، فساد ارتباطی- تعاملی، فساد در تصمیمگیری، فساد در مناقصات و قراردادها، فساد در کیفیت کار و فساد در دستگاه نظارتی) رتبههاي يکساني ندارند. پس از این جدولهاي مربوطه ارائه ميگردد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 48: میانگین رتبههای مؤلفههای فساد اداری از نظر گروه کارکنان در آزمون فریدمن
مؤلفههای فسادمیانگینفساد مالی1.84فساد ارتباطی- تعاملی3.61فساد در کیفیت کار3.63فساد در تصمیمگیری5.3فساد در مناقصات و قراردادها3.41فساد در دستگاه نظارتی3.2
جدول SEQ جدول \* ARABIC 49: معني داري آزمون فريدمن
مقادير محاسبه شدهبعدهاي آماري150تعداد270.2695درجه آزادي0.000عدد معنيداري (sig)
با توجه به نتایجی که در جداول بالا قابل مشاهده است با اطمینان میتوان گفت که هیچ کدام از مؤلفههای فساد از دیدگاه کارکنان با یکدیگر برابر نیست و با توجه به نمرههای میانگین میتوان با اغماض گفت مهمترین مؤلفه مؤثر در نمرهی فساد مربوط به تصمیمگیری است. این نتیجه با نتیجهی به دست آمده از روش ویژهی سنجش نمرهی سلامت و فساد اداری همخوانی دارد.
4-3-2-2- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای فساد در گروه خبرگان
با توجه به خروجي Spss در گروه خبرگان مقدار عدد معنيداري (sig) کمتر از 01/0 و از سطح معنيداري استاندارد (5 % = ) کمتر است. بنابراين فرض H0 رد شده و H1 در سطح اطمينان 95 % به عنوان فرضيه سالم حفظ ميشود. بنابراين ميتوان گفت وضعيت موجود 6 مؤلفهی فساد اداری (فساد مالی، فساد ارتباطی- تعاملی، فساد در تصمیمگیری، فساد در مناقصات و قراردادها، فساد در کیفیت کار و فساد در دستگاه نظارتی) رتبههاي يکساني ندارند. پس از این جدولهاي مربوطه ارائه ميگردد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 50: میانگین رتبههای مؤلفههای فساد اداری از نظر گروه خبرگان در آزمون فریدمن
مؤلفههای فسادمیانگینفساد مالی2.76فساد ارتباطی- تعاملی4.00فساد در کیفیت کار3.67فساد در تصمیمگیری4.11فساد در مناقصات و قراردادها3.8فساد در دستگاه نظارتی2.65
جدول SEQ جدول \* ARABIC 51: معنيداري آزمون فريدمن
مقادير محاسبه شدهبعدهاي آماري23تعداد13.4665درجه آزادي0.017عدد معنيداري (sig)
محقق باز هم با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون فریدمن تأکید میکند که میانگین مؤلفههای فساد با یکدیگر برابر نیست و مهمترین عامل با اغماض از نظر خبرگان، فساد در تصمیمگیری است. این نتیجه نیز پیوستگی کاملی با نتیجهی به دست آمده از روش سنجش نمرهی سلامت و فساد اداری دارد.
4-3-2-3- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای فساد در گروه اربابرجوع
با توجه به خروجي Spss در گروه اربابرجوعان مقدار عدد معنيداري (sig) کمتر از 01/0 و از سطح معنيداري استاندارد (5 % = ) کمتر است. بنابراين فرض H0رد شده و H1 در سطح اطمينان 95 % به عنوان فرضيه سالم حفظ ميشود. بنابراين ميتوان گفت وضعيت موجود 6 مؤلفه فساد اداری (فساد مالی، فساد ارتباطی- تعاملی، فساد در تصمیمگیری، فساد در مناقصات و قراردادها، فساد در کیفیت کار و فساد در دستگاه نظارتی) رتبههاي يکساني ندارند. پس از این جدولهاي مربوطه ارائه ميگردد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 52: میانگین رتبههای مؤلفههای فساد اداری از نظر گروه اربابرجوع در آزمون فریدمن
مؤلفههای فسادمیانگینفساد مالی1.18فساد ارتباطی- تعاملی2.46فساد در کیفیت کار2.36فساد در تصمیمگیریپرسیده نمیشود.فساد در مناقصات و قراردادهاپرسیده نمیشود.فساد در دستگاه نظارتیپرسیده نمیشود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 53: معنيداري آزمون فريدمن
مقادير محاسبه شدهبعدهاي آماري52تعداد57.9682درجه آزادي0.000عدد معنيداري (sig)
به طور کلی باز هم فرض عدم برابری مؤلفههای فساد تأیید میگردد اما نمیتوان فساد مالی را با اغماض به عنوان مهمترین عامل بروز فساد شناخته شود بلکه از نظر اربابرجوع فساد ارتباطی- تعاملی مهمترین عامل بروز اعمال فسادآمیز در شهرداری تهران و در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7 است.
4-3-2-4- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای فساد در گروه شهروندان
با توجه به خروجي Spss در گروه شهروندان مقدار عدد معنيداري (sig) بیشتر از 01/0 و از سطح معنيداري استاندارد (5 % = ) کمتر است. بنابراين فرض H0رد نشده و H1 در سطح اطمينان 95 % به عنوان فرضيه سالم حفظ نميشود. بنابراين ميتوان گفت وضعيت موجود 3 مؤلفه فساد اداری (فساد مالی، فساد ارتباطی- تعاملی و فساد در کیفیت کار) حدوداً رتبههاي يکساني دارند. پس از این جدولهاي مربوطه ارائه ميگردد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 54: میانگین رتبههای مؤلفههای فساد اداری از نظر گروه شهروندان در آزمون فریدمن
مؤلفههای فسادمیانگینفساد مالی1.75فساد ارتباطی- تعاملی2.56فساد در کیفیت کار1.69فساد در تصمیمگیریپرسیده نمیشود.فساد در مناقصات و قراردادهاپرسیده نمیشود.فساد در دستگاه نظارتیپرسیده نمیشود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 55: معنيداري آزمون فريدمن
مقادير محاسبه شدهبعدهاي آماري16تعداد7.6252درجه آزادي0.022عدد معنيداري (sig)
نتایج به دست آمده بیانگر این امر است که سه مؤلفه مؤثر در فساد در نظر شهروندان تقریباً دارای درجهی اهمیت یکسانی هستند. هر چند با اغماض میتوان گفت که فساد ارتباطی- تعاملی مهمترین عامل در بروز فساد محسوب میشود. در محاسبهی نمرههای فساد با روش سنجش سلامت و فساد اداری نیز همین نتیجه به دست آمده است هر چند نمرههای سه مؤلفه چندان هم برابر نیستند.
4-3-2-5- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای سلامت در گروه کارکنان
با توجه به خروجي Spss در گروه کارکنان مقدار عدد معنيداري (sig) کمتر از 01/0 و از سطح معنيداري استاندارد (5 % = ) کمتر است. بنابراين فرض H0رد شده و H1 در سطح اطمينان 95 % به عنوان فرضيه سالم حفظ ميشود. بنابراين ميتوان گفت وضعيت موجود 5 مؤلفهی سلامت اداری (شفافیت، پاسخگویی، سلامت کار، فرهنگ سلامت و مسئولیت اجتماعی) رتبههاي يکساني ندارند. پس از این جدولهاي مربوطه ارائه ميگردد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 56: میانگین رتبههای مؤلفههای سلامت اداری از نظر گروه کارکنان در آزمون فریدمن
مؤلفههای سلامتمیانگینشفافیت3.65پاسخگویی3.78سلامت کار2.09فرهنگ سلامت2.9مسئولیت اجتماعی2.58
جدول SEQ جدول \* ARABIC 57: معنيداري آزمون فريدمن
مقادير محاسبه شدهبعدهاي آماري39تعداد23.6364درجه آزادي0.000عدد معنيداري (sig)
نمرههای به دست آمده به خوبی بیانگر این امر است که هیچ یک از مؤلفههای سلامت از دیدگاه کارکنان دارای اثر برابری بر سلامت معاونت آنها نیست و مهمترین مؤلفه اثرگذار در تأمین سلامت خود را پاسخگویی ارزیابی میکنند. نتیجهی به دست آمده در این گروه و در بخش سلامت با نتیجهی به دست آمده در بخش سلامت گروه کارکنان در روش ویژهی سنجش نمرهی سلامت و فساد اداری همخوانی دارد.
4-3-2-6- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای سلامت در گروه خبرگان
با توجه به خروجي Spss در گروه خبرگان مقدار عدد معني داري (sig) بیشتر از 01/0 و از سطح معنيداري استاندارد (5 % = ) کمتر است. بنابراين فرض H0رد نشده و H1 در سطح اطمينان 95 % به عنوان فرضيه ناسالم رد ميشود. بنابراين ميتوان گفت وضعيت موجود 5 مؤلفهی سلامت اداری (شفافیت، پاسخگویی، فرهنگ سلامت، فرهنگ کار و مسئولیت اجتماعی) تقریباً دارای رتبههاي يکساني است. پس از این جدولهاي مربوطه ارائه ميگردد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 58: میانگین رتبههای مؤلفههای سلامت اداری از نظر گروه خبرگان در آزمون فریدمن
مؤلفههای سلامتمیانگینشفافیت2.21پاسخگویی3.21سلامت کار3.71فرهنگ سلامت3.17مسئولیت اجتماعی2.71
جدول SEQ جدول \* ARABIC 59: عدم معنيداري آزمون فريدمن
مقادير محاسبه شدهبعدهاي آماري12تعداد6.2714درجه آزادي0.18عدد معنيداري (sig)
در این بخش از تحلیل، نتایج به دست آمده آزمون فریدمن مشخص میشود که ابعاد 5گانهی سلامت اداری در نظر خبرگان از اهمیت برابری با یکدیگر برخوردارند. این نتیجه تا حدودی به نتیجهی به دست آمده از روش ویژهی سنجش سلامت و فساد اداری نزدیک است.
4-3-2-7- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای سلامت در گروه اربابرجوع
با توجه به خروجي Spss در گروه اربابرجوع مقدار عدد معني داري (sig) کمتر از 01/0 و از سطح معنيداري استاندارد (5 % = ) کمتر است. بنابراين فرض H0رد شده و H1 در سطح اطمينان 95 % به عنوان فرضيه سالم حفظ ميشود. بنابراين ميتوان گفت وضعيت موجود 5 مؤلفهی سلامت اداری (شفافیت، پاسخگویی، فرهنگ سلامت، فرهنگ کار و مسئولیت اجتماعی) رتبههاي يکساني ندارند. پس از این جدولهاي مربوطه ارائه ميگردد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 60: میانگین رتبههای مؤلفههای سلامت اداری از نظر گروه اربابرجوع در آزمون فریدمن
مؤلفههای سلامتمیانگینشفافیت2.78پاسخگویی2.47سلامت کار3.74فرهنگ سلامت4.00مسئولیت اجتماعی2.02
جدول SEQ جدول \* ARABIC 61: معنيداري آزمون فريدمن
مقادير محاسبه شدهبعدهاي آماري140تعداد165.2794درجه آزادي0.000عدد معنيداري (sig)
نمرههای به دست آمده از جداول بالا محقق را به این نتیجهگیری رهنمون میشوند که مؤلفههای سلامت اداری در نظر اربابرجوع دارای مراتب یکسانی نمیباشد. مهمترین عامل تأمین سلامت اداری در این گروه فرهنگ کار شناسایی شده است که باز هم با نتیجهی به دست آمده از روش سنجش نمرهی سلامت و فساد اداری همخوانی دارد.
4-3-2-8- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن مؤلفههای سلامت در گروه شهروندان
با توجه به خروجي Spss در گروه شهروندان مقدار عدد معني داري (sig) کمتر از 01/0 و از سطح معنيداري استاندارد (5 % = ) کمتر است. بنابراين فرض H0رد شده و H1 در سطح اطمينان 95 % به عنوان فرضيه سالم حفظ ميشود. بنابراين ميتوان گفت وضعيت موجود 5 مؤلفهی سلامت اداری (شفافیت، پاسخگویی، فرهنگ سلامت، فرهنگ کار و مسئولیت اجتماعی) رتبههاي يکساني ندارند. پس از این جدولهاي مربوطه ارائه ميگردد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 62: میانگین رتبههای مؤلفههای سلامت اداری از نظر گروه شهروندان در آزمون فریدمن
مؤلفههای سلامتمیانگینشفافیت3.57پاسخگویی2.92سلامت کار3.75فرهنگ سلامت2.17مسئولیت اجتماعی2.58
جدول SEQ جدول \* ARABIC 63: معنيداري آزمون فريدمن
مقادير محاسبه شدهبعدهاي آماري314تعداد253.9634درجه آزادي0.000عدد معنيداري (sig)
در نهایت مؤلفههای سلامت در نظر شهروندان با یکدیگر دارای ارزش یکسانی نیستند. مؤثرترین مؤلفه در تأمین سلامت اداری از نظر شهروندان سلامت کار است و این در حالی است که در روش ویژهی سنجش نمرهی سلامت و فساد اداری مؤثرترین مؤلفه، شفافیت بود.
4-3-2- 9- نمرههای تحلیل واریانس فریدمن بعد سلامت و فساد اداری در گروههای 4 گانه:
از دیگر فرضیات این تحقیق «وجود تفاوت معناداری میان عوامل ظهور و بروز فساد و سلامت اداری» است. با توجه به نمرههای به دست آمده به روش ویژهی سنجش سلامت جامع این فرضیه رد نمیشود اما از آزمون آماری فریدمن نیز کمک گرفته شد که در هر گروه نتایج زیر حاصل شد:
جدول SEQ جدول \* ARABIC 64: معنيداري آزمون فريدمن بعد سلامت و فساد اداری در گروههای 4 گانهی پرسش
گروه مورد سؤالبعدهاي آماريمقادير محاسبه شدهشهروندانتعداد1212.000درجه آزادي1عدد معنيداري (sig)0.001اربابرجوعتعداد5115.680درجه آزادي1عدد معنيداري (sig)0.000خبرگانتعداد44.000درجه آزادي1عدد معنيداري (sig)0.46کارمندانتعداد112.273درجه آزادي1عدد معنيداري (sig)0.132
با توجه به نتایج حاصل میتوان این نتیجه را حاصل کرد که به ویژه در دیدگاه گروه اربابرجوع، کارمندان و شهروندان عوامل ظهور و بروز سلامت و فساد اداری در سازمان مورد بررسی دارای میانگینهای برابری نیستند.
4-3-3- آزمون کروسکال والیس:
4-3-3-1- مقایسهی میانگین 4 گروه در مورد فساد و سلامت:
اگر دادهها براي آناليز واريانس مناسب نباشند (مثلاً هنگامي که واريانسها به طور قابل توجهي نابرابر هستند و يا دادهها چولگي دارند)، بايد از آزمون ناپارامتري که پيششرطي در مورد همگني واريانسها و يا توزيع نرمال لازم ندارند استفاده شود. در این شرایط با وجود داشتن دادههای نرمال از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه (Anova) استفاده میشود که معادل آزمون ناپارامتری آن کروسکال والیس میباشد.
H0: M0=M1=…= M4
H1:حداقل دو میانگین با هم برابر نیستند
جدول SEQ جدول \* ARABIC 65: جدول رتبهها
مؤلفهگروه مورد سنجشتعدادمیانگین رتبههافسادشهروندان1628.44اربابرجوع5270.85کارمندان150139.02خبرگان23181.26مجموع241سلامتشهروندان310156.22اربابرجوع139380.67خبرگان5393.6کارمندان 13459.19مجموع467
جدول SEQ جدول \* ARABIC 66: نتایج آزمون کروسکال والیس
فسادسلامتمقدار آمار خی دو82.351310.69درجهی آزادی33عدد معنیداری0.0000.000
نظر به عدم نرمال بودن دادهها که بر اساس آزمون کلموگروف – اسمیرنف، از آزمون کروسکال- والیس به منظور امتحان این فرضیه که آیا میانگین نمرههای سلامت و فساد در 4 گروه مورد پرسش برابر است یا خیر مورد استفاده قرار گرفته است که به جهت کوچکتر بودن عدد معنیداری از عدد 0.05 فرض صفر رد میشود و دلیلی بر رد فرضیهی تحقیق موجود نیست.
4-4- جمعبندی و نتیجهگیری:
در این فصل به بررسی و تجزیه و تحلیل دادههای گردآوری شده، بر اساس فرضیههای تحقیق پرداخته شد. در بررسیهای خود ابتدا آمار توصیفی را مورد توجه قرار دادیم و ضمن بررسی متغیرهای جمعیتی جامعهی مورد تحقیق، به توصیف سایر گویههای جمعیتشناختی پرسشنامهها همانند میزان تحصیلات و سن نیز پرداخته شد. از سوی دیگر با بررسی سؤالاتی سعی شد شرایط سلامت و فساد اداری موجود در شهرداری تهران به تصویر کشیده شود. با بررسی این سؤالها که آیا در شهرداری رشوه پرداخت میشود، سؤال از این که چند بار و به چه میزان رشوه پرداخت شده است، میزان مواجه با اعمالی نظیر پارتیبازی و معطل شدن به قصد انتفاع فاسد چه قدر بوده است، و آیا فرد پرسششونده افرادی از اعضای خانواده و یا آشنایان که در شهرداری رشوه به منظور پیشبرد کارشان رشوه پرداختهاند، مورد اخاذی قرار گرفتن چه قدر بوده است متأسفانه تصویر زیبایی از سلامت شهرداری به نمایش نمیگذاشت و با نمرهی بالایی بر اولویت دار بودن مسألهی فساد در شهرداری تهران تأکید میکرد. در مرحلهی بعد با استفاده از روش منحصر به فرد سنجش میزان سلامت و فساد اداری به محاسبهی نمرهی سلامت و فساد اداری در معاونت شهرسازی و معماری و منطقهی 7 شهرداری تهران پرداخته شد و با دقت و به تفکیک نیز نمرههای مؤلفههای بعدهای سلامت و فساد اداری مورد سنجش قرار گرفت و به این ترتیب در مورد هدف اصلی تحقیق که در پی یافتن نمرهی سلامت و فساد اداری شهرداری تهران در نمونهی مورد بررسی بود، تلاش صورت گرفت. در مورد سایر فرضیههای تحقیق نیز که به دنبال معناداری تفاوت نمرههای ابعاد سلامت و فساد اداری، ادراک و تجربهی سلامت و فساد اداری و گروههای متفاوت مورد پرسش بود؛ تحقیق شد. در بخش آمار استنباطی و به عنوان آزمونی جنبی با استفاده از آزمون فریدمن و آزمون مان- ویتنی و کروسکال – والیس در جهت تقویت یافتههای به دست آمده از روش ویژهی سنجش سلامت جامع اقدام شد که تفاوت فاحشی میان نتایج حاصل از روشها دیده نشد.
پنجم
5-1- مقدمه
در این تحقیق به وضعیت سلامت جامع شهرداری تهران، پرداخته شد. به منظور تحقیق در زمینهی سلامتِ این سازمان از مدلی با دو بعد سلامت اداری که دارای 5 مؤلفه، و فساد اداری که دارای 6 مؤلفه است؛ استفاده گردیده و مورد تحلیل قرار گرفتند؛ با این هدف که نمرهی سلامت و فساد اداری به عنوان یکی از پایهایترین اقدامات در جهت مبارزه با فساد و ارتقای سلامت اداری، به دست آید. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7 تهران به عنوان جامعهی هدف در نظر گرفته شد و گروهبندی ویژهای با توجه به مدل انتخابی پژوهشگر و روش ویژهی سنجش نمرهی سلامت و فساد اداری به شرح زیر صورت پذیرفت. گروههای مورد پرسش در این تحقیق مشتمل بر کارکنان شهرداری، خبرگان آشنا به امور شهرداری، اربابرجوعان به شهرداری که به نحوی از شهرداری خدمت دریافت نمودهاند و شهروندان تهرانی به عنوان مهمترین مخاطبان این سازمان بزرگ که حتی در صورت عدم مراجعه به این سازمان باز هم از اقدامات آن تأثیر مستقیم میگیرند؛ است. از آنجا که محقق توان تمامشماری در هیچ کدام از گروههای مورد پرسش را نداشته با در نظر گرفتن اصول حاکم بر علم آمار و نمونهگیری، در گروه کارمندان 200 نمونه، در گروه خبرگان 25 نمونه، در گروه اربابرجوع 150 نمونه و در نهایت در گروه شهروندان 390 نمونه را انتخاب و مورد پرسش قرار داد.
براي جمع آوري دادهها از پرسشنامه و براي تحليل آنها از نرم افزار SPSS و نرمافزاری که تحت محیط Access و به منظور سنجش نمرهی سلامت و فساد اداری به روش ویژهی مورد استفاده در این تحقیق طراحی شده است، بهره گرفته شد. همچنین محقق به عنوان آزمونی جنبی از آزمون ناپارامتریک تحلیل واریانس فریدمن و آزمون مان- ویتنی و کروسکال- والیس استفاده کرد. يافتههاي تحقيق ضمن تأييد تفاوت تأثیر هر یک از مؤلفههای فساد در بروز فساد و مؤلفههای سلامت در تأمین سلامت اداری، نشان ميدهد كه میان نظرات پاسخگويان با توجه به این که در کدام گروه قرار گرفتهاند تفاوت تأملبرانگیزی وجود دارد. هر چند حدس محقق در معناداری و فاحش بودن تفاوت میان تجربه و ادراک از سلامت و فساد اداری در میان گروههای پرسششونده رد شد اما نتایج چه در روش ویژهی سنجش سلامت جامع و چه در آزمون ناپارامتریک مان – ویتنی از مقایسهی نمره و میانگین به دست آمده بیانگر وجود تفاوت در این دو گروه سؤال بوده است که توجه محقق را به خود جلب نمود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 67: بررسی فرضیههای تحقیق
ردیففرضیهآزمون مورد استفادهوضعیت تأیید یا رد1عوامل ظهور و بروز فساد شامل عوامل مالی، فساد در تصمیمگیری و ... از رتبهی یکسان برخوردار است.روش ویژهی سنجش سلامت جامعآزمون فریدمنرد شد.2عوامل پدید آمدن سلامت اداری شامل شفافیت، پاسخگویی و... از رتبهی یکسان برخوردار است.روش ویژهی سنجش سلامت جامعآزمون فریدمنرد شد.3میان نمرات در بعد فساد حاصل از تجربه و ادراک پرسششوندگان تفاوت معناداری وجود دارد.روش ویژهی سنجش سلامت جامعآزمون مان- ویتنیرد شد.4میان نمرات در بعد سلامت حاصل از تجربه و ادراک پرسششوندگان تفاوت معناداری وجود دارد.روش ویژهی سنجش سلامت جامعآزمون مان- ویتنیرد شد.5میان نمرات سلامت و فساد اداری حاصل از گروه پرسششوندگان یعنی کارکنان، اربابرجوع، شهروندان و خبرگان تفاوت معناداری وجود دارد.روش ویژهی سنجش سلامت جامعآزمون کروسکال - والیستأیید شد.6میان نمرات سلامت اداری حاصل از گروه پرسششوندگان یعنی کارکنان، اربابرجوع، شهروندان و خبرگان تفاوت معناداری وجود دارد.روش ویژه سنجشآزمون کروسکال - والیستأیید شد.
به خوبی روشن است که از میان فرضیههای 6 گانهی بالا دو مورد تأیید و مابقی رد شده است که در ادامه به تحلیل دقیقتر نتایج به دست آمده پرداخته خواهد شد. ابتدا هر یک از مؤلفههای سلامت و فساد اداری و نمرههای آنها به طور جداگانه با دقت تحلیل و در نهایت نیز به تفاوتی که در میان ادراک و تجربهی پرسششوندگان در هر گروه ممکن است وجود داشته باشد و تفاوت در نمرههای سلامت و فساد به دست آمده در هر گروه پرداخته شد.
5-2-1- بررسی نمرهی سلامت و فساد اداری در مدل سلامت جامع اداری
همانگونه که در فصل چهارم، نمراتِ به دست آمده از طریق روش ویژهی سنجش نمرهی سلامت و فساد اداری نیز آمده بود، نمرهی مؤلفهی فساد 0.78 و نمرهی مؤلفهی سلامت 0.868 بودند و در نهایت نیز سلامت جامع شهرداری منطقهی 7 در معاونت شهرسازی و معماری نمرهی 0.544 را نشان داد.
پیش از بررسی این نمرات باید دو نکته در نمرههای به دست آمده از طریق این روش یادآوری گردد. از جمله نکات قابل تأمل در روش ابداعی سنجش نمره این است که، دو ماتریس از سوی طراح پیشنهاد شده است. اول ماتریس مقدار ویژه و دوم ماتریس وزن مؤلفهها. ماتریس مقدار ویژه بیانگر میزان تحمل سازمان نسبت به بروز فساد و یا عدم برخورداری از سلامت است و ماتریس وزن نیز بیانگر اهمیت مؤلفه در میان سایر مؤلفهها در نظر خبرگان درونسازمانی. در این تحقیق بنا به دلایلی که در بخش محدودیتهای تحقیق بیان خواهد شد تمامی نمرات بیوزن و مقادیر ویژه نیز تمامی برابر یک در نظر گرفته شده است. از این رو محقق پیشبینی میکند با در نظر گرفتن این مقادیر ممکن است نمرات به دست آمده اندکی تغییر نموده و عدد واقعیتری از نمرهی حاضر به دست آید.
اما در مورد نمرهها، محقق در فصل چهارم نیز توضیح داده بود که منطق کلی این مدل و روش سنجش به هیچ وجه به گونهای طراحی نشده است که با به دست آوردن نمرهی یک مؤلفه، به فرض مؤلفهی سلامت و کسر عدد به دست آمده از 1 به نمرهی مؤلفهی دوم بتوان دست یافت. بلکه هر کدام از این دو بعد دارای ماهیتی کاملاً مستقل و منحصر به فرد میباشد که در سلامت جامع نتیجهی نهایی حاصل از هر یک از این نمرات را خواهیم دید.
در این بخش باید به یک نکتهی ظریف نیز نظر داشت و آن این که در بعد سلامت هر چه نمره به یک نزدیک شود به معنی برخورداری بیشتر از سلامت و در نمرهی فساد هر چه عدد به سمت 1 میل کند به معنی فقدان سلامت و به عبارتی رواج بیشتر فساد است. به همین دلیل است که به خوبی قابل درک میشود که با وجود آن که شهرداری تهران در بعد سلامت نمرهای بیش از انتظار محقق به دست میآورد اما با این وجود به دلیل عدم موفقیت در کنترل بروز فساد در سازمان، باز هم نمیتواند نمرهی سلامت جامع بهتر از 0.5 را نصیب خود کند.
اکنون میتوان به استفاده از نموداری به خوبی محیط سلامت و فساد اداریِ شهرداری تهران در منطقهی 7 و در معاونت شهرسازی و معماری به خوبی مشخص کرد.
این محیط که توسط گروه پژوهشی مبدع مدل و روش پیشنهاد میشود بیانگر 4 نمرهای است که شهرداری از سوی 4 گروه مورد پرسش به دست میآورد و دارای خصوصیات زیر میباشد.
775970-243205Y: سلامت X: فسادفضای سلامت/ فسادبهترین حالتبدترین حالت00Y: سلامت X: فسادفضای سلامت/ فسادبهترین حالتبدترین حالت
1518920238760نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 27: فضای سلامت و فساد 00نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 27: فضای سلامت و فساد
با وجود چنین نمودار محیطی، تحلیل وضعیت کنونی سازمان به مراتب آسانتر خواهد بود و ارائهی نتایج در یک نمودار ساده و جامع به مدیران سطح عالی سازمان و استراتژیک نتایج به دست آمده را کاربردیتر مینماید. در ادامه این محیط برای شهرداری تهران منطقهی 7 معاونت شهرسازی و معماری نشان داده خواهد شد.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 28: فضای سلامت/ فساد در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7 شهرداری تهران
همانگونه که از نمودار بالا نیز برمیآید وضعیت سلامت و فساد اداری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7 در شرایط میانهای به سر میبرد.
بنا بر مراحل تحقیق علمی در بخش پایانی هر تحقیق، محقق موظف به مقایسهی نتایج و آمار به دست آمده با پژوهشهایی است که پیش از تحقیق وی و در ارتباط با موضوع اصلی به دست آمده است. نتایج به دست آمده از نمرهی سلامت جامع را میتوان با نمرهی کسب شده توسط ایران در سازمان شفافیت بینالملل مورد توجه قرار داد. همانگونه که پیش از نیز اشاره شده بود، سازمان شفافیت بینالملل (TI) به منظور رتبهبندی کشورهای عضو (در حال حاضر تعداد این کشورها به 175 عضو میرسد)، از شاخص ادراک فساد (CPI) استفاده میکند و بر اساس سؤالاتی که با کمک نمایندگیهای خود در هر کشور از نمایندگان بخش خصوصی و دولتی میپرسد به نمرهدهی اقدام میکند. در ادامه نمرههای اکتسابی از سوی ایران طی سالهای 2003 (زمان عضویت ایران در این سازمان) تا 2013 قابل مشاهده خواهد بود.
نمودار SEQ نمودار \* ARABIC 29: نمرهی ایران در شاخص CPI منتشر شده توسط سازمان شفافیت بینالملل (نمرات از 10-0)
با توجه به نمرات کسب شده توسط ایران در طول 11 سال اخیر و این که بالاترین نمرهی اکتسابی عدد 3 بوده است یعنی حتی کمتر از نیم، نمرهی 0.544 به عنوان نمرهی سلامت جامع و 0.78 در مؤلفهی فساد در سازمانی مانند شهرداری کلانشهر تهران نه تنها دور از انتظار به نظر نمیرسید بلکه شهرداری به عنوان یکی از بارزترین سازمانهای عمومی فعال در کشور و سازمانی که خدمات بسیاری به شهروندان ارائه میدهد، قابل انتظار است و با توجه به این ضربالمثل که مشت نمونهی خروار است با اندکی اغماض میتوان گفت که نمرهی شهرداری تهران میتواند منعکسکنندهی شرایط واقعی جامعه باشد که با نمرهی ایران در سازمان شفافیت بینالملل نیز دارای نتایج نسبتاً یکسانی و همجهتی است.
از سوی دیگر در داخل کشور نیز تا کنون پژوهشهایی با محوریت موضوع سلامت و فساد اداری صورت گرفته است که از جمله شاخصترین آنها پژوهشی است که توسط دکتر رفیعپور انجام شده است. نتایج حاصل از تحقیق ایشان در قالب کتابی با عنوان سرطان اجتماعی فساد منتشر شده است. در این تحقیق که دکتر رفیعپور آن را در سطح سازمانهای شهر تهران در سال 1386 به انجام رسانیدهاند رتبهبندی از میزان وجود فساد در سازمانها با در نظر گرفتن دو مورد پول و پارتی، شده است که نتایج در جدول زیر قابل مشاهده خواهد بود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 68: میزان فساد در برخی از سازمانها (584=N)
سازمانپولپارتیشهرداريها (مثلاً موقع گرفتن جواز يا پايان كار)6/76%8/60%پليس راهنمايي (مثلاً موقع خلاف يا تصادف)6/592/39پليس (وقتي آدم كارش به كلانتري ميافتد)6/507/56دادگاه و دادسرا2/424/71موقع دادن عوارض گمرك7/693/42موقع دادن ماليات8/650/41اداره ثبت اسناد (موقع گرفتن سند)2/551/48شهرداريها (مثلاً موقع گرفتن جواز يا پايان كار)8/601/54پليس راهنمايي (مثلاً موقع خلاف يا تصادف)6/497/47پليس (وقتي آدم كارش به كلانتري ميافتد)9/451/50دادگاه و دادسرا6/283/52بيمارستانها2/609/48داروخانهها0/388/71بيمه (موقع خسارت ماشين)6/76%8/60%اداره بيمه خدمات اجتماعي6/592/39مدارس دولتي (موقع نام نويسي بچه يا گرفتن معلم خصوصي)6/507/56بانكها (موقع وام گرفتن يا پول نو)2/424/71
(رفیعپور، 1386، ص.96)
با نگاهی به این جدول به نظر میرسد درست است که دکتر رفیعپور فساد در سازمانها را تنها با استفاده از دو شاخص پول (رشوه) و پارتی سنجیدهاند اما باز هم میتواند بیانگر تصویری از شرایط شهرداری باشد که در آن از 100 پرسششونده به طور میانگین 70 نفر به وجود فساد در شهرداری اعتقاد دارند، که نمرهی به دست آمده در مؤلفهی فساد نیز با این میانگین همخوانی دارد. البته میتوان برای دقت بیشتر به نمرهی مؤلفههای فساد مالی- از جمله شاخص آن دریافت و پرداخت رشوه- و فساد ارتباطی تعاملی- با وجود شاخص پارتیبازی- نیز اشاره نمود. با استفاده از مدل سنجش سلامت جامع نمرهی فساد مالی در شهرداری تهران 0.682 و نمرهی فساد ارتباطی تعاملی عدد 0.831 است، که در واقع باز هم شاهد همراستا بودن نمرههای حاصل از این تحقیق و تحقیق دکتر رفیعپور هستیم. البته ممکن است این نکته جلب توجه نماید که با توجه به نتایج تحقیق دکتر رفیعپور نمرهی فساد حاصل از پول بیشتر از پارتیبازی است، اما در مدل سلامت جامع این موضوع عکس است. محقق معتقد است که این تفاوت میتواند ناشی از دو علت باشد: 1- تفاوت در زمان پرسش و 2- باید دقت کرد که در مدل سلامت جامع در مؤلفهی فساد مالی یکی از شاخصها مربوط به ارتشاء میباشد و شاخصهای دیگری نظیر جعل اسناد و ... نیز در به دست آوردن نمرهی فساد مالی مؤثر است همینطور در مؤلفهی فساد ارتباطی تعاملی، پس این تفاوت میتواند قابل انتظار باشد.
از سوی دیگر در سال 1389 نیز پژوهشی با عنوان ادراکات، تجربیات و نگرشهای ارباب رجوع سازمانها به فساد اداری توسط مرکز سلامت اداری دانشکدهی مدیریت دانشگاه تهران انجام شده است که در شهر تهران به بررسی فساد اداری- مالی دستگاههای دولتی، نظارتی و عمومی پرداخته بود. بر اساس نتایج به دست آمده از این تحقیق انتظار پرسششوندگان از رواج فساد در بخش دولتی و عمومی عدد 53.25% را به خود اختصاص داده بود. به این معنی که بیش از نیمی از مردم تهران به رواج فساد در دستگاههای دولتی و عمومی اعتقاد دارند که نمرات به دست آمده از ادراک و تجربهی فساد این یافتهها را تأیید مینماید.
5-2-2- بررسی رتبهی مؤلفههای ابعاد سلامت و فساد اداری در مدل سلامت جامع اداری
محقق به منظور بررسی رتبهی مؤلفههای مطرح شده در دو بعد سلامت و فساد اداری از دو روش استفاده کرده است. روش اول در واقع روش ویژهی سنجش نمرهی سلامت و فساد اداری است که در ادامه نتایج به دست آمده قابل مشاهده است و شرح کامل منطق حاکم بر این روش در فصل سوم آمده است.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 69: نمرهی مؤلفههای سلامت و فساد اداری به تفکیک
بعدمؤلفهنمرهسلامتشفافیت0.896پاسخگویی0.924فرهنگ سلامت0.911فرهنگ کار0.573مسئولیت اجتماعی0.874فسادفساد مالی0.682فساد ارتباطی- تعاملی0.831فساد در کیفیت کار0.814فساد در مناقصات و قراردادها0.78فساد در تصمیمگیری0.856فساد در دستگاه نظارتی0.707
باز هم تأکید میگردد که در بعد سلامت نزدیک شدن نمره به عدد 1 به معنی سلامت بیشتر و در بعد فساد بالعکس معنی میدهد. از این رو در رابطه با سلامت قویترین مؤلفه در تأمین سلامت اداری شهرداری را میتوان، مؤلفهی پاسخگویی با نمرهی 0.924 معرفی نمود و مشکلدارترین مؤلفه در سلامت اداری فرهنگ کار است.
در بعد فساد، و با توجه به منطق ویژهی سنجش، مهمترین عاملی که منجر به بروز فساد در معاونت شهرسازی و معماری منطقهی 7 شهرداری شده فساد در تصمیمگیری است و متأسفانه با فاصلهی بسیار اندکی میتوان گفت که مؤلفهای که کمترین اثر را در بروز فساد شهرداری تهران دارد فساد مالی است. هر چند با دارا بودن نمرهی بیشتر از میانگین باز هم نمیتوان وضعیت چندان مساعدی نیز در مورد این مؤلفه به منظور کرد. به طور کلی وضعیت تمامی مؤلفههای فساد اداری بالاتر از حد میانگین است به نحوی که با وجود به دست آوردن نمرات بالایی در مؤلفههای بعد سلامت باز هم باعث شده است که وضعیت سلامت جامع این سازمان از میانگین بالاتر نرود؛ و این موضوعی قابل بحث و تأمل برای سازمان شهرداری تهران میباشد.
دومین روشی که به منظور یک امتحان جنبی برای بررسی فرضیههای پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است، روش تحلیل واریانس فریدمن بود. این تحلیل که بیشترین کاربرد آن در بررسی تساوی و یا عدم تساوی میانگینهای متغیرهای تعریف شده در برنامهی Spss میباشد و این موضوع را با عدد معناداری (sig)کوچکتر از 0.01 میتوان امتحان نمود اما با اغماض برای رتبهبندی اهمیت شاخصهای مؤثر در بروز سلامت و فساد اداری هم مورد بهرهبرداری قرار گرفت. با توجه به اطلاعاتی که در فصل چهارم به تفصیل به آنها پرداخته شده است میتوان در کل چنین نتیجهگیری کرد که بنا بر نتایج آزمون فریدمن در تمامی موارد بجز بعد فساد در نظر شهروندان و بعد سلامت در گروه خبرگان، میانگین رتبهی مؤلفهها برابر نیست. بر این اساس مهمترین مؤلفه در تأمین سلامت اداری در این روش، بیانگر مؤلفهی فرهنگ سلامت و اثرگذارترین مؤلفه در بروز فساد اداری نیز فساد در تصمیمگیری است. همانگونه که این نتایج با روش نتایج به دست آمده از روش ویژهی سنجش سلامت و فساد اداری نیز مقایسه میشود یکسان است. محقق این هماهنگی در به دست آوردن نتایج را به این دلیل مورد تأکید قرار میدهد که میتواند بر قابل اعتماد بودن و سنجش دقیق روش ابداعی برای سنجش نمرهی سلامت و فساد اداری بیفزاید.
در مقایسهی میان نتایج پژوهشهای پیشین با این بخش از نتایج به دست آمده از تحقیق به پژوهشی که از سال 1390 در شهرداری تهران به منظور طراحی مدل سنجش فساد اداری (سلامت) و اعتبار آن صورت گرفته است، اشاره میگردد. البته به این دلیل که شهرداری تهران به محرمانه بودن نمرات به دست آمده از این پروژه تأکید ویژهای داشته است، محقق به رسم امانتداری در اطلاعات، قادر به ذکر نمرات به دست آمده از طریق انجام این پروژه نیست. اما با مساعدتهای صورت گرفته، امکان دسترسی به نمرات فراهم شد و در این بخش تنها نتایج کلی توسط محقق مورد اشاره قرار خواهد گرفت.
به طور کلی نمرات به دست آمده در مؤلفهی سلامت و شاخصهای آن به مراتب بیشتر از نمرهای است که در سال 1391 توسط گروه پژوهشی شهرداری به دست آمده است. نمرهی مؤلفهی سلامت در سال 1391 حدود 0.7 بوده است. اما در مورد مؤلفهی فساد و شاخصهای آن تبعیت بیشتری با پروژهی اجرا شده در سال 1391 دیده میشود. نمرهی مؤلفهی فساد در سال 1391 حدود 0.8 بوده است که نشان از یکسان بودن نتایج به دست آمده با اندک اغماض دارد که با توجه به گذشت زمان از اولین سنجش و محدود شدن تحقیق در یک معاونت از مناطق شهرداری این تغییرات اندک قابل پیشبینی هستند.
5-2-3- بررسی تفاوت نمرات ادراک و تجربه در سلامت و فساد اداری
نظر به این که مدل سلامت جامع و روش ویژهی سنجش سلامت و فساد اداریِ مورد استفاده در این تحقیق میان سؤالاتی که در پی ادراک پرسششوندگان بود و یا تجربهی آنها، تفاوت قائل شده است؛ بررسی نمرات هر کدام از تجربه و یا ادراک میتواند تصویر بهتری از آنچه که جامعهی شهری تهران در مورد عملکرد سازمان شهرداری تهران درک میکند و آنچه واقعاً میبیند به دست آورد.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 70: نمرهی سلامت و فساد اداری به تفکیک ادراک و تجربهی گروههای پرسششونده
بعدگروهنمرهی جداگانه تجربه و ادراک بدون وزنسلامتشهروندان (تجربه)0.954شهروندان (ادراک)0.905اربابرجوع(تجربه)0.955اربابرجوع (ادراک)0.882خبرگان(ادراک)0.749کارکنان(تجربه)0.874کارکنان (ادراک)0.852فسادشهروندان(تجربه)0.461شهروندان(ادراک)0.942اربابرجوع(تجربه)0.837اربابرجوع(ادراک)0.839خبرگان(ادراک)0.829کارکنان(تجربه)0.747کارکنان(ادراک)0.835
نکته: پیش از هر گونه توضیحی لازم به ذکر است که در مورد خبرگان تنها ادراک ایشان از وضعیت شهرداری تهران مورد سؤال بوده است چرا که خبرگان به دلیل آشنایی که به ماهیت سازمان و آنچه باید باشد، مورد سؤال قرار میگیرند و تجربهی ایشان مقصود پژوهش نمیباشد زیرا خبرگان را میتواند گروهی از افراد دانشگاهی و ... نیز تشکیل دهند که در شهرداری شاغل نباشند. از سوی دیگر در گروه کارکنان شهرداری بخش عمدهای را مدیران ارشد سازمانی تشکیل میدهند که به عبارتی خبرگان درونسازمانیاند و از این گروه به طور ویژه تجربه نیز مورد سؤال است.
نمرات آمده در جدول بیانگر این موضوع است که گروههای مورد پرسش معمولاً در مورد بعد فساد درک بدتری نسبت به سازمان دارند در حالی که وقتی از تجربهی آنها سؤال میشود وضعیت سازمان، تا حدودی بهتر معرفی میشود. این تفاوت به ویژه در درک و تجربهی شهروندان به فاحشترین تفاوت خود میرسد به گونهای مشاهده میشود درک شهروندان از رواج فساد در شهرداری نمرهی 0.942 را نشان میدهد به این معنی که شهروندان تهرانی، شهرداری را مطلقاً فاسد ارزیابی میکنند در حالی که وقتی از تجربهی ایشان همانند تعداد دفعات پرداخت رشوه، اجبار به اعمالی نظیر پارتیبازی و ... سؤال میشود که فرد به طور مستقیم با آن درگیر بوده و دارای تجربهی زیستهای است نمرهی فساد حتی به زیر عدد 0.5 نزول میکند به این معنی که در عمل وضعیت شهرداری از آنچه مردم در ذهن دارند به مراتب بهتر است. البته محقق در این جا به این نکته نیز توجه دارد که به محض آن که از افراد در مورد ارتکاب اعمال فسادآمیزی که به نحوی خود آنان نیز در بروز آن درگیر بودهاند سؤال میشوند، تا حدودی از شفافیتشان نسبت به پرسشگر میکاهند اما قرار دادن سؤالاتی نظیر این که آیا شاهد بروز رفتار فسادآمیز بودهاید، در میان فامیل و دوست افرادی را میشناسید یا خیر راهحلی بوده که در پرسشنامهها گنجانیده شده است و تقریباً میتوان گفت که ذهنیت جاری در جامعه به نسبت واقعیت موجود خیلی بدتر است. حتی در مورد نمرات سلامت نیز چنین دیده میشود که درک از سلامت کمی و فقط کمی پایینتر از تجربهی ایشان از سلامت میباشد. هر چند این تفاوتها به اندازهای کوچک هستند که نشان از تبعیت نسبی درک و تجربهی افراد جامعه در مورد میزان سلامت سازمان شهرداری است.
در مورد تفاوت نمرات اکتسابی در ادراک و تجربهی پرسششوندگان تقریباً میتوان گفت که در پژوهشهای اندکی صورت گرفته است که این تمایز، مورد توجه باشد و از نمرهی ترکیبی استفاده گردد. البته نگارنده به صورت اجمالی و در مصاحبههای خود متوجه شد که در سازمان بازرسی کل کشور تحقیقی به منظور یافتن تفاوت واقعیت میزان ارتشاء و ادراک مردم از میزان رواج آن صورت گرفته است، اما اطلاعات محقق از این حد فراتر نرفت که تفاوت قابل ملاحظهای میان تجربه و ادراک یافته شد و ادراک افراد جامعه بیشتر از تجربهی آنها از رواج رشوه بوده است، اما متأسفانه این اطلاعات کاملاً محرمانه اعلام شد و محقق از دادن اطلاعات بیشتر باز میماند هر چند همین میزان اطلاعات نیز دال بر تبعیت نتایج به دست آمده در این تحقیق و پژوهش صورت گرفته است. از سوی دیگر به منظور مقایسه میان ادراک و تجربهی افراد از فساد و سلامت اداری میتوان از شاخص میزان پرداخت رشوه (BPI) کمک گرفت. این شاخص نیز توسط سازمان شفافیت بینالملل در مورد کشورهایی با اقتصادهای بزرگ در جهان در سالهای 1999،2002،2006، 2008 و 2011 مورد سنجش قرار گرفته است بهره جست. این شاخص درست در مقابل شاخص CPI که برای سنجش ادراک از فساد است قرار میگیرد و به تجربهی مستقیم پرداخت رشوه میپردازد. نمرهی این شاخص نیز از 0 تا 10 است که هر چه به نمرهی 10 نزدیک شویم به معنی پرداخت رشوهی کمتر است (www.Transparency.org 2013). در ادامه به مقایسهی نمرات CPI و BPI در سال 2011 در چندین کشور پرداخته و نتایج حاصل از آن را با نتیجهی این تحقیق مقایسه خواهیم نمود.
جدول SEQ جدول \* ARABIC 71: مقایسه نمرهی دو شاخص CPI و BPI در سال 2011
نام کشورنمرهی ادراک فساد(CPI)نمرهی پرداخت رشوه(BPI)سوئیس9.38.8ژاپن8.08.6سنگاپور9.28.3انگلستان7.88.3ایالات متحدهی آمریکا7.18.1کرهی جنوبی5.47.9برزیل3.87.7مالزی4.37.6هند3.17.5ترکیه4.27.5امارات متحده عربی6.87.3چین3.66.5
به طور قطع با دیدن این نمرات میتوان تأیید کرد که تفاوتی میان ادراک و تجربه است که تا به این بخش وجود تفاوت میان ادراک و تجربهی سنجیده شده میان مؤلفههای مدل سلامت جامع را نیز به ویژه در بعد فساد تأیید میکند. اما نوع تفاوت در میان تجربیات و ادراکات در میان کشورهای مختلف متفاوت است. اما با اغماض و به ویژه با در نظر داشتن کشورهایی که به لحاظ منطقهای و اقتصادی به ایران نزدیکترند (نمیتوان کشور ایران را به طور مستقیم مقایسه کرد به دلیل عدم احتساب ایران در میان کشورهای با اقتصاد بزرگ و در نتیجه عدم استخراج نمرهی BPI)، همانند ترکیه، امارات متحده عربی و هند میتوان گفت که معمولاً درک مردم جامعه از رواج فساد بیشتر از واقعیت جاری در جامعه است که در تحقیق انجام گرفته در شهر تهران و در میان مؤلفههای فساد نیز این تفاوت تأیید میشود.
5-3- بحث دربارهی نتایج
هدف اصلی که این تحقیق، آگاهی از نمرهی سلامت و فساد اداری (سلامت جامع)، در سازمان شهرداری تهران بود که به این منظور با بررسی تحقیقهای داخلی و خارجی و تجربیاتی که در زمینهی سنجش سلامت و فساد صورت گرفته است، مدلی که در کشور ایران اسلامی طراحی و به اجرا گذاشته شده بود، انتخاب گردید. با استفاده از روش منحصر به فردی که در آن از ایدهی سنجش فقر کمک گرفته شده است و در نوع خود برای اولین بار مورد استفادهی عملی قرار گرفت و از نظریهپردازی صرف خارج شد. ایدهی کلی این روش، سنجشی دقیق و تا حد امکان کامل یعنی تا جایی که در علوم انسانی میتوان از قطعیت برخوردار بود، با در نظر گرفتن تمامی متغیرهای اثرگذار بر پدیدهای بس پیچیده و کیفی همانند فساد و سلامت اداری؛ است. بر اساس روش مورد نظر نمرهی به دست آمده حاکی از این امر است که شهرداری تهران در بعد سلامت وضعیت خوبی دارد. این وضعیت خوب را شاید بتوان به توجههای ویژهی شهرداری تهران به عنوان یک سازمان اجتماعی – تعریفی که اکنون از این سازمان توسط مدیران ارشد آن صورت میگیرد. - مبذول شده است؛ نسبت داد. اقداماتی نظیر انجام پروژههای پیوستهای اجتماعی، توجه به شورایاریها، حضور شهرداری تهران در اموری که به لحاظ ساختار کشوری در واقع بر عهدهی سازمانهای دولتی و وزارتخانه است اما به دلیل درهم آمیختگی بسیار آنها با امور شهری، شهرداری نیز به این امور ورود کرده و سعی در هماهنگی با سازمانهای موازی خود نموده است، ایجاد سامانههای ثبت شکایت مانند 1888 و ... همگی باعث میشود که محقق انتظار این نمره را داشته باشد. متأسفانه بعد فساد در شهرداری تهران از شرایط مناسبی برخوردار نیست. برخلاف آنچه تصور عموم است ارتشاء و اختلاس بیشترین نوع بروز فساد در شهرداری را تشکیل نمیدهد، بلکه فساد در تصمیمگیری و ترجیح نفع شخصی و گروهی بر نفع عموم بیشترین اثر را در بروز فساد در شهرداری دارا میباشد.
5-4- پيشنهادها بر مبناي يافتههاي تحقيق
مبارزه با فساد اداری و ارتقای سلامت اداری یکی از اقدامات عاجلی است که در نظام جمهوری اسلامی ایران لازم است، با توجه به آرمانهای عظیم انقلاب اسلامی و الزامات قانونی که مهمترین آن را قانون ارتقای سلامت اداری تشکیل میدهد و با توجه به این که از عمر آزمایشی این قانون نیز گذشته است، اما اقدام عملی چشمگیری در راستای تحقق آن صورت نگرفته است؛ و انجام تحقیقهایی در حوزهی عمل چه در سطوح خرد جامعه و چه در سطوح کلان و میانی آن لازم و ضروری است.
به نظر محقق و با توجه به پیشینهی پژوهشهای انجام گرفته میتوان به جرأت گفت که اولین گام برای قدم نهادن در مسیر مبارزه با فساد و ارتقای سلامت اداری، آگاهی از میزان و درجهی ابتلا به این بیماری است، تا پس از تشخیص این که این بیماری چه میزان پیش رفته است نسبت به علل به وجود آمدن بیماری فساد و راه و روشهای دست یافتن به درمان و یا حفظ سلامت آن اقدام نمود. از این رو استفاده از مدل سنجش، مورد توجه محقق بوده است. اما خروجی هر توصیف و سنجشی، دادن پیشنهادهای کاربردی و عملی برای مدیران سازمان است. پیشنهادهایی که در ادامه توسط محقق ارائه خواهد شد مبتنی بر فرضیات تحقیق، نتایج به دست آمده و اطلاعات جمعآوری شده از سوی محقق در طول تحقیق است.
نتایج تحقیق نشان میدهد که تفاوت میان نمرهی دو بعد سلامت و فساد به شدت زیاد است که این تفاوت عمده نشانگر مسألهای در سازمان است. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7 تهران در بعد سلامت اداری نمرهی خوب و قابل قبولی کسب کرده است اما این نمره به تنهایی برای کسب نمرهی مناسب در سلامت جامع کافی نبوده است. بلکه نمرهی نه چندان مناسب همین سازمان در بعد فساد اداری باعث شده است که نمرهی سلامت جامع سازمان به عدد 0.5 تنزل یابد. از این رو از جمله پیشنهادهایی که میتوان به سازمان ارائه کرد که منجر به کاهش نمرهی بعد فساد اداری گردد. توجه کردن به اقدامات زیر است:
با توجه به این که پاسخهای دریافتی از کارمندان نشان میدهد، دورههای آموزشی مبارزه با فساد و ارتقای سلامت اداری در شهرداری تهران چندان مورد توجه نبوده است، از این رو به ادارهی تشکیلات و آموزش شهرداری تهران پیشنهاد میشود نسبت به برگزاری دورههای تخصصی آشنایی با مباحث رایج در موضوع مبارزه با فساد و ارتقای سلامت اداری در سطوح مدیران ارشد و کارشناسان شهرداری اقدام نماید و برای کارشناسان اجرایی که با اربابرجوع در تماس بیشتر هستند جنس آموزشها باید بیشتر از نوع آگاهی از قوانین، تخلفات اداری، نحوهی بازرسی و ارزیابی سازمان از عملکرد ایشان و انواع تنبیهها و تشویقهای سازمانی برای برخورد با فساد و بهبود سلامت اداری باشد.
با توجه به این که بالاترین نمره در بعد فساد به مؤلفهی فساد در تصمیمگیری مربوط میشود و همچنین با در نظر گرفتن مشاهدهها و مصاحبههایی که محقق در طول انجام تحقیق داشت، به مدیران ارشد سازمانی پیشنهاد میشود که نگاه دوبارهای بر نحوهی صدور دستور در سازمان داشته باشند به این ترتیب که باید تا حد امکان از وجود امضای طلایی در سازمان کاست. یکی از بهترین شیوهها در این راستا، حذف شدن کاغذ در امور اداری و استفاده از سیستمهای IT base در سازمان است. به این ترتیب که به جای ارسال دستی نامهها و یا دریافت دستورها، از بستر موجود اتوماسیون اداری سازمان استفاده شود تا امکان اعمال نظر و سلیقه در مسیر ارسال گزارش و دستور به حداقل ممکن برسد. البته تحقق این هدف نیازمند برداشتن گامی در جهت بهبود فرایندهای سازمانی و شناسایی گلوگاهها و مراکز قدرت در سازمان است.
بروز فساد مالی از دیگر مشکلات مهم شهرداری به ویژه در معاونت شهرسازی است. به منظور مبارزه با این پدیده، راهکارهای گوناگونی موجود است اما محقق با توجه به شناختی که از ماهیت این مسأله در سازمان مورد بررسی یافته است، پیشنهاد میدهد تا حد امکان از ارتباطهای رودرروی کارمند و اربابرجوع کاسته شود. در راستای تحقق همین هدف شهرداری اقدام به تأسیس دفاتر خدمات الکترونیک شهر نموده است که متأسفانه به دلیل عدم نظارت دقیق و تأیید صلاحیتهای لازم، این دفاتر خود به معضل جدی برای اربابرجوع بدل گشته و حجم مبادلات مالی غیرقانونی افزایش یافته است. یعنی در واقع محل مبادلات غیرقانونی از درون سازمان به خارج از آن انتقال یافت اما مشکلات پیشین را هم چنان به سازمان تحمیل مینماید. برای مبارزه با این پدیده در دفاتر خدمات الکترونیک شهرداری تهران، پیشنهاد میشود که در سامانهی 1888 کد جدیدی برای شکایت از این دفاتر باز شده و با افزایش تعداد خاصی از شکایتها نسبت به لغو پروانه فعالیت آن دفتر اقدام شود. اما این تنها راه حل نیست بلکه سیستمهای نظارتی به منظور دادن مجوز به این گونه دفاتر باید به مراتب قویتر از پیش باشد چرا که در حال حاضر بسیاری از دفاتر به اسم اعضای خانواده، فامیل و یا آشنایان کارمندان شهرداری است که خود این زمینه را برای بروز اشکال دیگر فساد نظیر فساد ارتباطی- تعاملی افزایش میدهد. برای کاهش ارتباطهای رودرروی کارمندان و اربابرجوع نیز راهحلهای دیگری به غیر از برونسپاری وجود دارد و آن استفاده از بستر اینترنت است. به این ترتیب که به ویژه در معاونت شهرسازی و معماری بیشتر مراجعهها مربوط به دریافت مجوز است که با طراحی سایتی قوی میتوان این درخواستها را در سیستم ثبت کرده که بدون مراجعه فرد و بدون آن که آشنایی ویژهای میان اربابرجوع و کارمند برقرار شود درخواست بررسی شده (البته این امکان هم باید در سایت فراهم باشد که فرد امکان ارائه مدارک از طریق سایت را نیز دارا باشد تا نیازی به حضور مجدد و ارائهی دستی مدارک نباشد)، در صورت نیاز به کارشناسیهای میدانی بدون هیچ آگاهی و احتمالاً تبانی قبلی هر یک از کارشناسان توسط سیستم از محل و نوع بازرسی با خبر شده و پس از انجام بازرسی باز هم از طریق سیستم نتیجهی ارزیابی خود را به کارشناس مربوط داده و در نهایت نیز از طریق راههای الکترونیک نتیجه به اربابرجوع منتقل شود.
در صورت ایجاد بسترهای مناسب به طور سیستماتیک با استفاده از اینترنت در برگزاری مناقصات و ثبت نامها تا حد زیادی نیز در مناقصات و قراردادها نیز میتوان از بروز فساد اداری جلوگیری نمود.
تقویت دستگاه نظارتی سازمان به نحوی که هر کارمند در صورت انجام عملی فسادآمیز این تصور و احتمال را در ذهن داشته باشد، حتماً دستگاه نظارتی متوجه آن خواهد شد و با آن برخورد خواهد کرد، بروز فساد اداری در سازمان را به مراتب کاهش خواهد داد. از این رو باید دستگاه نظارتی قوی در سازمان حاضر باشد. به منظور تقویت دستگاه نظارتی نیز میتوان به استخدام نیروی متخصص آشنا با قوانین، برگزاری مستمر کارگاههای آموزشی برای کارکنان بخش نظارتی به ویژه با موضوع آشنایی با انواع کیسهای تخلف و فساد و... اشاره کرد.
در فرضیهی دیگری از این تحقیق به بررسی نمرههای اکتسابی در هر یک از مؤلفههای سلامت و فساد اداری پرداخته شد. در مؤلفههای فساد اداری تقریباً پیشنهادهایی که به منظور کاهش نمرهی بعد فساد اداری ارایه شدند دوباره قابل طرح است که از بیان مجدد آن خودداری میشود. اما در خصوص مؤلفههای سلامت اداری با وجود داشتن نمرههای قابل قبول و بالا، باز هم سازمان باید در جهت تقویت و یا حداقل حفظ وضعیت خود باشد. پیشنهادهایی که ارائه میشوند در این راستا خواهند بود:
نمرههای به دست آمده در بعد سلامت، در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7 نشان میدهد که درست است که در تخصیص منابع اعم از بودجه، نیروی انسانی و تکنولوژی تخلف و امر خلاف قانون کم است، اما کارایی این بخش به شدت دچار مشکل است. در استفاده از تکنولوژی مناسب، سازمان باید به جای سیاست یکسانسازی، ابتدا نیازهای تکنولوژیک هر بخش را سنجیده سپس متناسب با نیاز آن بخش، بودجه و تکنولوژی مناسب را اختصاص دهد. اما پیش از این باید در سازمان موضوع را با شفافیت با کارمندان در میان گذارده تا از نارضایتیهای احتمالی بکاهد. به این معنی که در سازمان به عنوان مثال رایانه که امروزه، تقریباً مورد استفادهی تمامی کارمندان سازمان است (و یا در مورد هر تکنولوژی دیگری) دستهبندی مشخصی به لحاظ کیفیت و کارایی وجود داشته باشد و با توجه به نیاز شغلی هر متصدی درجهای از کیفیت و کارایی تکنولوژیک به ردیف شغلی و نه فرد اختصاص یابد. اما این اطلاعات دستهبندی تکنولوژی و مشاغل باید به طور شفاف در اختیار تمامی کارمندان باشد تا به این ترتیب اولاً نارضایتی احتمالی کاهش یافته و دوماً از صرف بودجههای بیمورد توسط خود کارمندان جلوگیری شود. چرا که با وجود اطلاعات شفاف در سازمان دیگر هیچ کارمند، دپارتمان و یا مدیری نمیتواند ادعای برخورداری از مزیت ویژهای را داشته باشد. با توجه به ظرفیت موجود سازمان در شفافیت و نمرهی قابل قبولی که سازمان در این مؤلفه به دست آورده است جریان شفاف اطلاعات در سازمان دور از انتظار و دستنیافتنی به نظر نمیرسد. شاید در این بخش بتوان پیشنهاد داد که باید در سازمان به تولید اطلاعات دقیق تأکید بیشتری شود که تهیهی این اطلاعات در حوزهی مدیران سطح استراتژیک و منابع انسانی سازمان است.
به منظور تقویت بعد سلامت اداری و مؤلفههای آن در شهرداری پیشنهاد میشود که در ابتدا وظایفی را که در شهر توسط شهرداری و سایر سازمانهای دولتی و خصوصی به طور موازی انجام میشوند شناسایی شده و سپس با برقراری جلسات منظم در جهت کاهش موازیکاریها برآمده شود. به ویژه تعامل شهرداری تهران با سازمان محیط زیست در زیباسازی فضای شهری که به عنوان پیشانی شهر بیش از هر چیز دیگر در نوع نگاه مردم به سازمان شهرداری اهمیت دارد، باید مورد توجه خاص مسئولان دو سازمان قرار گیرد. به نظر محقق چنین جلسات و همکاریهایی میتواند سرآغاز دست یافتن به سیستم یکپارچهی مدیریت شهری نیز باشد.
شهرداری تهران با استفاده از اهمیت قائل شدن به شورایاریها و تشکیل هیئت امنا در محلههای شهر تهران توانسته است تا حد زیادی بعد اجتماعی خود را پررنگ نماید. از این رو پیشنهاد میشود این روند هم چنان ادامه یابد و هر سال بر قدرت شورایاریها در ادارهی محلهها افزوده شود. چرا که از این طریق مردم شهر، خود نسبت به ادارهی شهر خود اقدام نموده و همین موضوع میتواند انگیزهی بروز اعمال مفسدانه را به دلیل ذینفع شدن مستقیم و محسوس در ادارهی شهر، در افراد خارج از سازمان کاهش دهد.
در بخشهای پیشین این فرضیه که میان ادراک و تجربهی پرسششوندگان از فساد و سلامت اداری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران تفاوت وجود دارد، رد نشد. اما این تفاوت در میان ادراک و تجربهی مؤلفههای سلامت خیلی کمتر از فساد است. این امر میتواند دلایل گوناگونی داشته باشد، که محقق با توجه به پژوهشهای پیشین و همچنین تجربههای میدانی کسب کرده در این تحقیق میتواند علت احتمالی را چنین خلاصه نماید. به دلیل آن که سلامت اداری دارای ماهیت مثبتی است پرسششوندگان چنانچه در این زمینه دارای تجربهای نیز باشند به راحتی آن را بیان خواهند نمود اما در مورد فساد این موضوع کاملاً عکس است و به دلیل قبیح بودن اعمال فسادآمیز و یا ترس از تنبیهها و مجازاتهای تبعی، افراد در بیان تجربهشان از فساد به اندازهی بیان ادراکشان از فساد خود را آزاد نمیبینند. از این رو تفاوت ادراک و تجربه در فساد اداری به مراتب بیشتر از سلامت اداری است. همچنین محقق با مقایسهی دادههای سنجش تجربهی فساد و سنجش ادراک فساد در کشورهای دنیا این مسأله را نشان داد که تفاوت ادراک و تجربه در کشورهای توسعهیافته به مراتب کمتر از کشورهای در حال توسعهای نظیر ایران است. با توجه به نظریهها و پژوهشهای موجود در این زمینه معمولاً در کشورهای توسعهیافته به دلیل وجود آزادی مطبوعات و آزادی بیان بیشتر نسبت به کشورهای در حال توسعه، افراد از دادن اطلاعات دقیق در مورد تجربهی خود با استرس و مشکلات کمتری روبرو هستند حتی به گونهای که در قوانین مبارزه با فساد اروپا و آمریکا قوانینی با عنوان حمایت از افشاکنندگان فساد وجود دارد و به قوت پیگیری میشود. از این رو اگر این علت برای تفاوت میان ادراک و تجربه به ویژه در مورد فساد اداری مورد قبول واقع گردد؛ میتوان پیشنهاد داد تا محیط برای اظهارنظر صادقانه بازتر شده و حتی سازمانی مانند شهرداری تهران برای کارمندان و یا اربابرجوعانی که نسبت به افشای امری فسادآمیز مبادرت ورزیدهاند برنامههای حمایتی نظیر دادن پاداش در صورت اثبات درستی ادعا، محرمانه نگه داشتن هویت ایشان و ... را اجرا نماید.
در فرضیهی دیگر این تحقیق وجود تفاوت میان نظرات کارمندان، شهروندان، خبرگان و اربابرجوعان تأیید شد. به این ترتیب که در بعد سلامت شهروندان نمرهی سلامت اداری معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7 بهتر از کارکنان همین بخش دانسته و خبرگان کمترین نمره را در میان 3 گروه دیگر میدهد. در مورد فساد نیز شهروندان این معاونت را کمتر از اربابرجوع و خبره و کارکنان فاسد میدادند. این تفاوت را میتوان در عدم آشنایی شهروند و اربابرجوع نسبت به سازمان دانست. این که شهروندان شهرداری را سالمتر از کارمندان و خبرگان سازمان بدانند، ضربهی محکمی به سازمان نمیزند و در ضمن بیانگر ارزیابی دقیق و صادقانهی کارمندان سازمان نسبت به خود است، اما اگر سازمان بخواهد از این تفاوت به راحتی بگذرد در واقع ظرفیتهای بالقوه و بالفعل خود را هدر داده است. در یک جملهی ساده میتوان گفت که شهروندان نمرهی بهتری به سلامت جامع شهرداری منطقهی 7 نسبت به واقعیت آن میدهند، از این رو شهرداری یک گام جلو است و چنانچه در عمل نیز به نمرهی سلامت بالاتری دست یابد به تلاش زیادی به منظور اصلاح تصویر خود در جامعه ندارد. اما همین موضوع گاهاً به شدت به ضرر این سازمان است از آنجا که به محض این که شهروندی به یک اربابرجوع تبدیل میشود به شدت در نمرهای که به سازمان میدهد تغییر نظر داده و سازمان را فاسدتر معرفی میکند. چنین ارزیابیهایی در دراز مدت در جامعه تأثیر خود را به جا گذارده و از آنجا که تبلیغات دهان به دهان با سرعت بیشتری در جامعه پخش شده و در افکار عمومی تأثیر بیشتری دارد، شهرداری را دچار مشکل جدی خواهد نمود. از این رو سازمان از این ظرفیت موجود باید استفاده کرده و شرایط خود را بهبود بخشیده تا در هزینههای تبلیغات خود بکاهد.
در ادامه تعدادی پیشنهاد در سطح برنامهریزیهای کلان سازمان نیز ارائه خواهد شد.
در بعد برنامهریزیهای استراتژیک در سازمان به شهرداری تهران توصیه میگردد با تهیهی برنامهای با نظارت ستاد ارتقای سلامت اداری، سنجش سلامت و فساد اداری را به طور سالیانه در شهرداری به موقع اجرا گذاشته (البته با تعیین وزن و مقدار ویژهی ثابت و بدون امکان دستکاری)، تا به این ترتیب بتواند پایش سالیانهای از وضعیت خود داشته و با مقایسهی نمرههای اکتسابی با سال پایه و سالهای قبل، متوجه پیشرفتها و یا ضعفهای خود شود و با توجه به پیدا کردن ضعفها اقداماتی در جهت مبارزه با آن نمایند.
در بخش برنامهریزیهای عملیاتی سازمان و با توجه به قابلیتی که مدل معرفی شده و روش سنجش نمره دارد شهرداری به راحتی میتواند نمرهی سلامت و فساد هر دپارتمان را به طور مجزا استخراج نموده و با مقایسهی هر دپارتمان- این دپارتمانها میتواند شهرداری مناطق 22 گانه، سازمانها و ادارات و ... و یا هر تعریفی که محقق از دپارتمان داشته باشد. - گلوگاههای سازمان شهرداری استخراج شده و مشکل اصلی در هر بخش به طور مجزا مشخص شود. این مجزا بودن نمرات در هر بخش با توجه به ماهیت جداگانهی برخی از سازمانها و ادارات شهرداری در تهیهی برنامهای مؤثر و اثربخش میتواند کارایی بیشتری به برنامهریز ارائه دهد.
به منظور نهادی شدن رفتارهای سالم در سازمان و دوری از اعمال فسادآمیز، پیشنهاد میگردد بخش متصدی سنجش، برنامههای تنبیهی و تشویقی را برای دپارتمانهایی که بیشترین و کمترین نمرهی سلامت جامع را کسب نمودهاند و یا پیشرفت و افت چشمگیری در نمرات داشتهاند طراحی نماید. پیشبینی محقق این است که با اهرمهای تشویقی و تنبیهی احتمال کاهش نمرهی فساد اداری ممکن خواهد بود.
با توجه به آن که بر اساس نتایج به دست آمده از پرسشنامهها معاونت شهرسازی و معماری، خدمات شهری و فنی و عمرانی از جمله معاونتهایی بودند که دارای بیشترین احتمال بروز فساد بودهاند، به شهرداری پیشنهاد میشود که اولین برنامههای خود در مبارزه با فساد و ارتقای سلامت اداری را از این معاونتها آغاز نماید.
نمرههای به دست آمده در بعد سلامت، در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری منطقهی 7 نشان میدهد که درست است که در تخصیص منابع اعم از بودجه، نیروی انسانی و تکنولوژی تخلف و امر خلاف قانون کم است، اما کارایی این بخش به شدت دچار مشکل است. در استفاده از تکنولوژی مناسب، سازمان باید به جای سیاست یکسانسازی، ابتدا نیازهای تکنولوژیک را سنجیده و به هر بخش متناسب با نیاز بودجه تخصیص داده و تکنولوژی مناسب را اختصاص دهد. اما پیش از این باید به لحاظ رفتاری در سازمان موضوع را با شفافیت با کارمندان در میان گذارده تا از نارضایتیهای احتمالی بکاهد که با توجه به ظرفیت سازمان برای شفاف بودن، این موضوع دور از انتظار و دستنیافتنی به نظر نمیرسد.
5-5- پيشنهادها براي پژوهشهاي آتی
با توجه به این که محقق در این تحقیق به دلیل محدودیتهایی که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد، قصد تعیین وزن مؤلفههای مدل را نداشت، به پژوهشگران آتی توصیه میشود که نسبت به تعیین دقیق وزن مؤلفههای دو بعد سلامت و فساد اداری از طریق روش دلفی و استفاده از نرمافزارهای دقیقی نظیر Topsis به منظور تعیین دقیقتر نمره اقدام نمایند.
استفاده از مقدار ویژهای که در روش سنجش سلامت جامع مورد توجه طراح بوده است باعث میشود که نمرهی به دست آمده هر چه بیشتر به واقعیت متن و بستر جامعه نزدیک شود. از این رو توصیه میشود در پژوهشهای آینده برای تعیین دقیق این مقدار تلاش شده و با استفاده از روشهای مصاحبهی عمیق و تحلیل محتوای رسانهها، توزیع پرسشنامههای خبرگی و ... استفاده شود. هر چند لازم به تأکید است که محقق پس از تعیین دقیق این مقدار همانند وزن مؤلفهها باید در دورههای متوالی یک مقدار ثابت در نظر گیرد تا نمرهی حاصل، نمرهای علمی، دقیق و قابل مقایسه باشد.
در این تحقیق تنها یک معاونت از یک منطقه در شهرداری تهران مورد سنجش قرار گرفته است، محقق معتقد است دیگر معاونتها و سازمانهای شهرداری نیاز دارند با استفاده از مدل و روش ویژهی سنجش سلامت جامع، سنجش شده تا در ارائهی سیاستهای کارآمد به این سازمان تصویر کاملتری در دست باشد.
شاید مهمترین راهی که تحقیق سنجش سلامت جامع بر روی محققهای آتی باز میکند بررسی علل بروز فساد و یا سالم ماندن سازمان با توجه به مشخص شدن نمرهی هر بعد و هر مؤلفه در ظرف سازمان است. چرا که مقدمهی هر تبیینی، توصیف است که مدل سلامت جامع و روش ویژهی سنجش سلامت و فساد اداری، توصیف را صورت داده و گامی به جلو برداشته است. به ویژه محقق توصیه میکند که رابطهی فساد اداری با نحوه و روشهای تصمیمسازی در سازمان از طریق امتحان انواع مدلهای تصمیمسازی مانند تجزيه و تحليل هزينه-منفعت، مدل جايگزيني و ...
به دلیل نو بودن مدل میزان حساسیت آن نسبت به اقدامات ضد فساد مشخص نشده است. پیشنهاد میشود که در تحقیقهای آتی، محققان به منظور ارزیابی میزان دقت این مدل ابتدا برنامهای ویژه برای مبارزه با فساد در معاونت شهرسازی و معماری منطقهی 7 شهرداری اجرا شده و سپس با اجرای مجدد سنجش، میزان دقت و حساسیت مدل مورد بررسی قرار گیرد.
5-6- محدودیتهای این تحقیق
محقق در انجام هر پژوهشی با محدودیتهای علمی و عملی بسیاری روبرو است و به طور کلی این ماهیت دانش بشری است که به طور دائمی با محدودیت نسبی دست و پنجه نرم کند. این پژوهش نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. از این رو محقق میتواند عمدهی محدودیتها را بدون در نظر گرفتن اولویت وزندار هر یک از در مسیر پژوهش چنین بیان کند:
این پژوهش تنها در یک منطقه و معاونت از شهرداری تهران صورت گرفته است.
با توجه به این که بخش عمدهای از پژوهشِ یک محقق را مطالعهی منابع دست اول و دوم تشکیل میدهد و امروزه با توجه به دسترس بودن دادهها در شبکهی جهانی اینترنت، استفاده از پایگاههای دادهی بینالمللی از جمله مهمترین امکانات یک محقق در دسترسی به این دادهها است؛ اما متأسفانه در دسترس نبودن تمامی مقالات به روز و عدم وجود شرایط خرید مقالات برای محقق مانع بزرگی برای دسترسی به منابع به روز ایجاد نمود، که هر چند با اقدامات دانشگاه تهران تا حدودی این مشکل هموار شده است اما باز هم میتواند امکان دسترسی به اطلاعات گستردهتر شود.
با توجه به حساسیتبرانگیز بودن موضوع فساد، جلب همکاری سازمانی و افراد پرسششونده برای محقق در برخی از مراحل تقریباً غیرممکن به نظر میرسید. به ویژه که در مرحلهی توزیع پرسشنامه ادارهی حراست شهرداری تهران با جدیت تمام از توزیع پرسشنامه میان کارمندان و اربابرجوع جداً خودداری مینمود و به این ترتیب بخش اعظمی از انرژی و زمان محقق در فرایندهای اداری و فردی دریافت اجازهی رسمی تلف گردید.
دریافت دقیق اطلاعات از تعدادِ کارمندان شاغل در سازمان نیز به دشواری مقدور شد، چرا که این اطلاعات نیز به زعم شهرداری تهران از جمله اطلاعاتی نبود که به راحتی در دسترس محقق قرار گیرد. همین حساسیت بیش از حد باعث شد که نمونهگیری با آمار و اطلاعات افراد شاغل در معاونت صورت گیرد که این موضوع میتواند باعث عدم نمونهگیری دقیق در میان کارمندان شود و متأسفانه این محدودیت از سوی محقق قابل رفع نبود. پس عدم کفایت نمونهها نیز از دیگر محدودیتهایی است که بنا به شرایط موجود محقق با آن میتواند روبرو باشد.
از دیگر محدودیتهای قابل اشاره در این تحقیق میتوان به پایین بودن پایایی برخی از متغیرهای سلامت و فساد اداری اشاره کرد که با توجه به این که محقق اقدامات لازم جهت بالا بردن پایایی تا حد امکان خود را نموده بود، اما موفق به افزایش حجم نمونه به این منظور نگردید. از این میتوان گفت از دیگر محدودیتهای این تحقیق بوده است.
فهرست منابع و مآخذ:احمدی زهرانی، م. (1388). بررسی علل گرایش کارکنان به فساد در شهرداری اصفهان (شهرداری منطقه 9 اصفهان). تهران: دانشکده مدیریت- دانشگاه تهران- پردیس قم.احمدی، گ. (1387). بررسی عوامل رفتاری و ساختاری موثر بر فساد اداری در سازمان منتخب (مطالعه موردی سازمان مسکن و شهرسازی استان تهران). قم: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران پردیس قم.استادی، ر(1388). تحلیل کیفی درباره احتمال شیوع پدیده فساد در ساختار نیروی انتظامی. تهران: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.افشاری نادری، ا. (1376). علل فساد و کج روی های کارمندان و مدیران اداری در ایران. نامعلوم: نامعلوم.افشاری، ا. (1373). بررسی راه های جلوگیری از فساد مالی ناشی از پورسانت در معاملات توسط مدیران. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.اکبر زاده، ر. (1387). بررسی عوامل مدیریتی مؤثر در ارتکاب به کجرویهای مالی در سازمان های دولتی. نامعلوم: نامعلوم.الوانی، سید مهدی؛ داناییفر، حسن؛. (1380). گفتارهایی در فلسفه تئوری سازمان دولتی (نسخه چاپ اول). تهران: صفار.الوانی، م. س.، زرندی، س.، و عرب سرخی، ا. (1388). مؤلفه های تدوین استراتژی مبارزه با فساد جمهوری اسلامی ایران. تهران: دانشگاه علامه و دانشگاه تهران.سازمان بازرسی. (1379). بررسی کج روی های اداری و مالی در دستگاه های مشمول بازرسی. تهران: سازمان بازرسی کل کشور.بازرگانی. (1392، آبان 15). فساد و سلامت اداری در نیروی پلیس جمهوری اسلامی ایران. (ا. بحری، مصاحبه كننده)برکچیان، س. ر. (1376). بررسی ارتباط فساد مالی در دستگاه های دولتی با حقوق و مزایا یا دستمزد. نامعلوم: نامعلوم.بهمن، ی. (1389). بررسی تأثیر سیاست خصوصی سازی بر میزان فساد اداری. بررسی تأثیر سیاست خصوصیسازی بر میزان فساد اداری. تهران، تهران، تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی- دانشگاه تهران.توکلی، ع. (1386). طراحی شاخص های کلی سنجش فساد اداری در ایران. قم: دانشگاه تهران واحد قم.توکلی، ع. (1389). طراحی شاخصهای ملی سنجش فسد اداری ایران. قم: دانشگاه تهران.جباریپور، م. (1389). تجزیه و تحلیل خط مشیهای مبارزه با فساد در برنامههای 4گانهی توسعهی جمهوری اسلامی ایران. پایان نامهی کارشناسی ارشد دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، 1-225.جفره، م. (1376). علل کج روی های اداری ایران. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.جهانبخش، گ. (1387). بررسی رابطه بین استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و کاهش فساد اداری در بانک رفاه. قم: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران واحد قم.حبیبی، ل. (1391). تدوین الگوی مبارزه با فساد اداری در شهرداری کلانشهر های ایران شهرداری تهران. تهران: دانشگاه تهران- دانشکده مدیریت.حبیبی، ل. (1391). تدوین الگوی مبارزه با فساد در شهرداری کلانشهرهای ایران شهرداری تهران. رساله دکتری دانشگاه تهران دانشکده مدیریت.حبیبی، ن. (1375). فساد اداری. تهران: وثفی.حسینی هاشمزاده، د؛ حبیبی، ل؛. (1391). مقایسه ادراکات، تجربیات و نگرشهای کارکنان زن و مرد نسبت به فساد اداری. فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی، 119-100.حسینی، س. د.، عابدیجعفری، ح.، و همکاران. (1389). نظر سنجی از خبرگان درباره ی استراتژی های مبارزه با فساد و ارتقاء سلامت اداری. تهران: مرکز سلامت اداری دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.حسینی، س. د.، عابدیجعفری، ح.، و همکاران. (1390). ادراک ها ، تجربیات و نگرش های ارباب رجوع سازمان ها به فساد اداری. تهران: مرکز سلامت اداری دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.حقانی، ف. ا. (1379). بررسی علل اقتصادی فساد مالی در ایران. بابلسر: دانشکده علوم انسانی اجتماعی – دانشگاه مازندران.حمیدفر، خ. (1377). اختلاس ارتشاء و عوامل موثر در ارتکاب آن ها. نامعلوم: نامعلوم.خاکی، غ. (1379). روش تحقیق در مدیریت. تهران: مرکز انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.خانی، م. (1384). سیاست کیفری ایران در قبال فساد اداری با رویکردی به اسناد بین المللی. تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی- دانشگاه تهران.خبره، و. (1392، مهر 25). سنجش سلامت اداری در دستگاههای اجرایی و حکومتی جمهوری اسلامی ایران. (ل. حبیبی، مصاحبه كننده)خلف خانی، م. (1388). آسیب شناسی اجتماعی فساد اداری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی . دفتر گسترش تولید علم.دادگر، حسن؛ معصومینیا(1383). فساد مالی. تهران: کانون اندیشه جوان.ذاکری، م. (1384). فساد اداری و تأثیر آن بر روند توسعه در ایران. تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی- دانشگاه تهران.رجبی، ح. ب. (بدون تاريخ). بررسیفتوای تکفیر در مذاهب اسلامی. تهران: کتابخانه تخصصی حج.رحمتی، ا. (1385). بررسی مقارنه ای و ناقدانه ی آراء مذاهب پنج گانه درباره ی مسأله رشوه. نامعلوم: نامعلوم.رز-اکرمن، س. (1382). فساد و دولت: علتها،پیامدها و اصلاحات. (ح. راغفر، مترجم) تهران: انتشارات نقش و نگار.رضایی، س. (1386). تحلیل سیاست خصوصی سازی و پیامدهای آن برای توسعه ملی و فساد اقتصادی و مالی در ایران. تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.رفیع پور، ف. (1386). سرطان اجتماعی فساد (نسخه اول). تهران: شرکت سهامی انتشار.روستایی صدر آبادی، ح. (1385). بررسی تطبیقی رشوه در فقه و قانون مجازات اسلامی و ارایه راهکارهای کاهش رشوه. نامعلوم: نامعلوم.زاهدی، ش. ز.، محمدنبی، س.، و شهبازی، م. (1388). بررسی عوامل مؤثر بر کاهش فساد اداری(مطالعهی موردی در شهرداری تهران). مدیریت فرهنگ سازمانی، 7(20)، 29-55.زرندی، س. (1385). طراحی چارچوبی برای تضمین سلامت و اجتناب از فساد اداری در سازمانهای مبتنی بر فناوری اطلاعات. تهران: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.زیادلو، غ. (1384). بررسی عوامل موثر بر بروز فساد اداری در دو بخش دولتی و غیر دولتی. تهران: دانشگاه آزاد – واحد علوم و تحقیقات.سعادت، ز. (1384). ارتشاء در نظام حقوقی ایران و اسناد بین المللی. تهران: دانشکده حقوق -دانشگاه شهید بهشتی.سکاران، ا. (1391). روشهای تحقیق در مدیریت. (م. صائبی، و م. شیرازی، مترجم) تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی ریاست جمهوری.شریف بجستانی، ن. (1385). تأثیر اجرای موازین حقوق بشر در پیش گیری و مقابله با فساد اداری. تهران: دانشکده حقوق- دانشگاه شهید بهشتی.شقاقی شهر، و. (-). تحلیل عوامل اقتصادی اثرگذار بر پدیده فساد مالی. تهران: سازمان بازرسی کل کشور.شکری، خ. (1392). گزارش دستاوردهای آموزشی سه دهه جمهوری اسلامی ایران در حوزه ارتقاء سلامت اداری. اولین همایش غیردولتی روز ملی ارتقای سلامت اداری و مبارزه با فساد . تهران- 8 اردیبهشت- تالار بینالمللی رایزن: منتشر نشده.صالحی صدقیانی ، جمشید؛ ابراهیمی، ایرج(1381).تحلیل آماری پیشرفته. تهران: هستان.صنعتی نیا، ع. (1377). بررسی و مقایسه ویژگی های فردی کارمندان متخلف و غیر متخلف در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران. نامعلوم: نامعلوم.عابدی جعفری، ح؛ کریمیان، م؛ قدمیاری، ع؛ شکری، خ؛ حسینی هاشم زاده، د. (بهمن 1390). تدوین بسته اجرایی سیاستهای کلی نظام اداری کشور. تهران: معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست جمهوری مرکز آموزش مدیریت دولتی کشور.عابدیجعفری، ح؛ محدثی، ح؛ حسینی هاشم زاده، د؛. (1389). تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور.عباس پور، م. (1385). بررسی عوامل موثر بر فساد اداری در ادارات دولتی شهرستان شاهرود. نامعلوم: نامعلوم.عباس زادگان، س. م. (1383). فساد اداری (نسخه اول). تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.عباسی، مهدی؛ جمالپور، میکائیل(1390). نقش فرهنگ سازمانی در ارتقای سلامت اداری و سطح رضایتمندی مردم. ماهنامه مهندسی فرهنگی، 55-44 ، 5(56-55)عربی. (1384). سیاست کیفری ایران در قبال فساد اداری با رویکردی به اسناد بین المللی. تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.عظیمی، ح. (1390). طراحی الگوی عوامل سازمانی و مدیریتی مؤثر بر فساد اداری- مالی با آسیب شناسی در سازمان های دولتی. اصفهان: دانشگاه اصفهان دانشکده علوم اداری اقتصاد.فاضلی هریکندی، ح. (1380). رشوه در فقه شیعه با بررسی تطبیقی در قانون مجازات اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع)،دانشکده الهیات و معارف اسلامی و ارشاد.فاضلی، م. (1388). سنجش فساد اداری و میزان تمایل شهروندان به گزارش دهی و اعلام موارد فساد. تهران: سازمان بازرسی کل کشور.فاضلی، م. (1388). مقدمهای بر سنجش فساد. تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامیفاضلی، م. (1391). تدوین و اعتبارسنجی مدل سنجش سلامت و فساد اداری شهرداری تهران. تهران: مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران( منتشر نشده).فرخ سرشت، ب. (1382). بررسی عوامل موثر در بروز فساد اداری به منظور ارایه الگویی جهت کاهش اثرات آن در روند توسعه .... تهران: دانشگاه آزاد -واحد علوم تحقیقات.فولادی سوادکوهی، ر. (1381). بررسی ماهیت جرم ارتشاء در حقوق کیفری ایران. بابلسر: دانشکده علوم انسانی و اجتماعی- دانشگاه مازندران.کوراهی مقدم، س. (1383). بررسی نقش نظام ارزشی مدیران و مجریان بخش دولتی ایران در بروز فساد اداری و ارایه الگوی اخلاقی در جهت مقابله با فساد اداری. تهران: دانشگاه آزاد - واحد علوم و تحقیقات.کیوی، ریمون؛ کامپنهود، لوک وان؛. (1385). روش تحقیق در علوم اجتماعی. (ع. نیک گهر، مترجم) تهران: توتیا.لطیفی، م. (1380). فساد اداری، انواع گوناگون آن و فرآیندهای جامع مبارزه با آن. دومین همایش علمی- پژوهشی نظارت و بازرسی. تهران: مقالات دریافتی.مجلس. (1377). پارامترهای اقتصادی و اجتماعی موثر بر فساد اداری در ایران. تهران: دفتر بررسی های اقتصادی مجلس.مدیریت، س. (1380). برنامه مبارزه با فساد و ارتقای سلامت در نظام اداری. تهران: معاونت منابع انسانی سازمان مدیریت.مهاجری، ه. (1372). عوامل موثر در تحول نظام اداری. نامعلوم: نامعلوم.موسوی، ا. س. (1388). تأثیر رویکردهای ارزشی در مقابله با فساد (با تأکید بر سازوکار نظارت در ایران). قم: دانشکده حقوق- دانشگاه تهران – پردیس قم.میمندی، ح. ز. (1381). عوامل موثر بر سلامت نظام اداری ایران. همایش سلامت اداری. تهران: دبیرخانه همایش سلامت اداریناطقی، م. (1384). بررسی اثر فساد مالی بر نابرابری و رشد اقتصادی (مطالعه بین کشوری با تاکید بر ایران). بابلسر: دانشکده علوم اقتصادی اداری- دانشگاه مازندران.نجاری. (1387). علل تخلفات اداری. تهران: سازمان بازرسی کل کشور.نعمتی، لواسانی، و بنا. (1377). فساد اداری، ضعف یابی توجهی. تهران: چاپ در روزنامه جمهوری اسلامی. BIBLIOGRAPHY Lany,Anthony; Azfa,rOmar . (2005). UNDERSTANDING CORRUPTION & INTEGRITY. In TOOLS FOR ASSESSING CORRUPTION & INTEGRITY IN INSTITUTIONS (pp. 3-150). The IRIS Center, University Research Corporation International.http://bazresi.ir/Portal/Home/Default.aspx?CategoryID=1e15a0d7-df6e-475e-94fb-38bcaa445309. (1392, شهریور 17). Retrieved شهریور 17, 1392, from www.bazresi.ir: http://www.bazresi.irO.B.SERVER. (1996). O.B.SERVER.Public Sector Integrity Index Stands at 8.43 The ACRC Issued the 2011 Index. (2011). The Republic of Korea: Anti-Corruption & Civil Rights CommissionThe .archive.transparency.org/policy_research/nis/national_integrity_system_assessment/. (2013, September 5). Retrieved from www.transparency.org.bpi.transparency.org/pbi2011/in_detali/. (2013, September 2). Retrieved September 2, 2013, from www.transparency.org: http://www.transparency.orgwww.transparency.org/gcb2013/in_detail/. (2013, September 2). Retrieved September 2, 2013, from www.transparency.org: http://www.transparency.orgAbdul Jabbar, S. F. (2013). Corruption: delving into the muddy water through the lens of Islam. Journal of Financial Crime, 20(2), 139-147.Armstrong, E. (2005). Integrity, Transparency and Accountability in Public Administration: Recent Trends, Regional and International Developments and Emerging Issues. UNODC, Public Service Ethics in Africa. New York: United Nations.Brown, M. T. (2005). Copration Integrity: Rethinking organizational Ethics and leadership . Cambridge University Press.Carvaial, R. (1999). Large Scale corruption: deffinition,cuase and cures, systematce practice and action research. Systematic practice and Action research, 12(4), 335-353.Consulting, D. (2004). UNITED NATIONS ORGANIZATIONAL INTEGRITY SURVEY. United State.Davis, James; Ruhe, John;. (2003). Perception of country corruption: Antecedens & outcomes . Journal of Business Ethics.De Graff, G. (Spring 2007). Cause of Corruption: Towards a Contextual Theory of corruption. publice Administration Quartery, 20-54.Dion, M. (2013). Uncertainties and presumptions about corruption. SOCIAL RESPONSIBILITY JOURNAL, 9(3), 412-426.Fisher, F. (2006). Restor the Health of Your Organization: A Practical Guide to Curing and Preventing Corruption in local Goverments. United Nations Human Settelement Program UN HABITAT, 1&2, 1-78.Gallup, I. (1999). Basic Methodological aspects of Crruption Measurment: Lesson Learned from the Literature and pilot Study. Internet: Institute Gallup.Gottschalk, Petter; Dean, Geoff; Glomseth, Rune;. (2012). Police misconduct and crime:bad apples or systems failure? Journal of Money Laundering Control, 15(1), 6-24.Graycar, Adam; Sidebottom, Aiden;. (2012). Corruption and control: a corruption reduction approach. Journal of Financial Crime, 19(4), 384-399.Haan, Inade; Benner, Hans;. (2008). A Tool to Assess the Integrity of Publice Sector Organization. International Journal of Auditing.Hough, R. M., & Tatum, K. M. (2012). An examination of Florida policies on force continuums. Policing: An International Journal of Police Strategies & Management, 35(1), 39-54.Huberts, L. W., Kaptein, M., & Lasthuizen, K. (2007). A study of the impact of three leadership Styles on Integrity violations committed by Police Offers. Policing: An international Journal of Police Strategices & Management, 30(4), 587-607.Kaptein, Muel; Van Reenen, Peit;. (2001). Integrity management of police organizations. Policing: An International Journal of police Strategice & Management, 24(3), 281-300.Kaufmann, D; Gray, C;. (1998). Corruption and Development. Finsnce and Development, 35(1), 7-10.Kayes, Christopher D.; Stirling, David; Nielsen, Tjai M.;. (2007). Building organizational integrity. Business Horizons, 61—70.Kolthoff, Emile; Erakovich, Rodney; Lasthuizen, Karin;. (2010). Comparative analysis of ethical leadership and ethical culture in local government The USA, The Netherlands, Montenegro and Serbia. International Journal of Public Sector Management, 23(7), . 596-612.Kolthoff, Emile; Huberts, Leo; Heavel, Hans van den;. (2006-2007). Is in integrity at stak? The ethics of new publice management.LaFree, G; Morris, N;. (2004). Corruption as a Global Social Problem. In G. Ritzer, International Handbook of Social Problems (pp. 600-618). Thoussand Oaks.CA: Sage Publication.Lambsdorff, J. G. (1999). Corruption in Empirical Research — A Review. 9th International Anti-Corruption Conference, (pp. 2-18). Durban, South Africa.Langseth, P., & Stepenhurst, F. (1997). The Role of Publice Administration in fighting Corruption. International Journal of Pblice Sector Management, 10(5).Lanyi, Anthony; Azfar, Omar;. (2005). TOOLS FOR ASSESSING CORRUPTION & INTEGRITY IN INSTITUTIONS A HANDBOOK. Maryland: IRIS.Lidholm, E. (2006/2007). Aid and Corruption-Possible solutions for the Babati District, Tanzania. Aid and Corruption. Södertörn University College: Södertörn University College/Environment and Development Programme.McShane, Karl; Nilsson, Johan. (2010, 8). DETERMINANTS OF CORRUPTION A STUDY OF ZAMBIAN MINISTRIES. DETERMINANTS OF CORRUPTION. Lund, Sweden: Department of Economics at the University of Lund.Meyer, Michael E.; Steyn, Jean; Gopal, Nirmala;. (2013). Exploring the public parameter of police integrity. Policing: An International Journal of Police Strategies & Management, 36(1), 140-156.Mintrop, H. (2012). Bridging accountability obligations, professional values and (perceived) student needs with integrity. Journal of Educational Administration, 50(5), 695-726.Mukherjee, Mukherjee; Roy, Aparajita;. (2014). Percieved Corruption Frequency ans Size of corruption in Economics. Indian Growth and Development, 7(1), 1-28.Nordin, Rumaizah Mohd; Takim, Roshana; Nawawi, Abdul Hadi;. (2013). Behavioural Factors of Corruption in the Construction Industry. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 11(8), 64-74.O Becker, S., Egger, P., & Seidel, T. (June 2008). Corruption Epidemics. University of Stirling, 1-18.Olken, B. A. (2007). Monitoring Corruotion: Evidence from a Feild Experiment in Indonesai. Journal of Political Economy, 115(2), 200-249.Piliponyte, J. (Aug. 2005). Diagnosis of corruption: A Review of Exicting Instruments & A Case Study of Lithuania. Australian Political Studies Association Conference 2005, 28-30 Sep. Dudein, New Zelan.Randi L. Sims;Baiyun Gong;Cynthia P. Ruppel. (2012). A contingency theory of corruption: The effect of human development and national culture. The Social Science Journal, 90-97.Robbins, S. P. (2012). Organizational Behavior.Rocha, Jose Luis; Brown, Ed; Cloke, Jonathan;. (2011). Of legitimate and illegitimate corruption Bankruptcies in Nicaragua. critical perspectives on international business, 7(2), 159-176.Saunders, M., Lewis, P., & Thornhill, A. (2009). Research methods for business students. London: Person.Sesen, H. (2013). Personality or environment? A comprehensive study on the entrepreneurial intentions of university students. Education þ Training, 55(7), 624-640.Sims, Randi L.; Gong, Baiyn; Ruppel, Cynthia;. (2014). A Contigency theory of corruoption: The effect of human development and national culture. The Social Science Journal, 42(1), 76-91.Singleton, L. G. (2013). Exploring early academic responses to Functions of the Executive. Journal of Management History, 19(4), 592-511.Six, Ferederique; De Bakker, Frank G.A; Huberts, Leo W.J.C;. (2007). Jugging a corporate leader's integrity: An illustrated three component model. European management journal, 25(3), 185-194.Six, Ferederique; De Bakker, Frank G.A; Huberts, Leo W.J.C;. (2007). Jugging a corporate leader's integrity: An illustrated three component model. European management journal, 25(3), 185-194.Six, Fredrique; De Bekker, Frank G.A.; Hubert, Leo W.J.C.;. (2007). Jugging a corporate Leaer's Integrity: An Illustrated Three - component Model. European Management Journal, 25(3), 185-194.So¨o¨t, M.-L. (2012). The role of management in tackling corruption. Baltic Journal of Management, 7(3), 287-301.Sutherland, E. (2014). Corruption and Internet Governance - Bribery,Coronysim and Neopotism. Emarald Group Limited, 16(2), 1-16.Thompson, D. F. (1993). Mediated corruption. The case of the Keating Five. American political Sience Review, 87, 369-381.Transparency, I. (2013, Feb 17). http://www.transparency.org/country#IRN. Retrieved Feb 17, 2013, from http://www.transparency.org/.UNODC. (2013). UNITED NATIONS CONVENTION AGAINST CORRUPTION. p. 65.Wittmer, D; Coursey, D.;. (1996). Ethical work climates: comparing top managers in public. Journal of Public Administration Research and Theory, 6(4), 559-72.WorldBank. (2013, Mar 27). http://data.worldbank.org/country/iran-islamic-republic. Retrieved 2010, from http://www.worldbank.org/.
پیوستها:
در این بخش پرسشنامههای استفاده شده توسط محقق قابل ملاحظه است.
-15049548895به نامِ خداوند رحمتگر مهربانمقدمه (1)سلام، سؤالاتی که در این پرسشنامه ملاحظه مینمایید، به پایاننامهای درباره وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران مربوط میشود. هدف نهايی اين تحقيق، شناسایی نقاط قوت و ضعف شهرداری در رابطه با مبارزه با فساد و تأمین سلامت اداری است. این پژوهش برای نگارش پایاننامه کارشناسیارشد، در دانشکده مدیریت دانشگاه نگاشته میشود. در اين بررسی بر اساس يک شیوه علمی و به طور کاملاً تصادفی به تعدادی از کارکنان شهرداری مراجعه و از ایشان تقاضا میشود تا با تکمیل پرسشنامه محقق را در دستیابی به اهداف پژوهش یاری رسانند. ديدگاهها و نظرات شما به هر نحوی که بيان شود محترم، با ارزش و قابل استفاده و نزد محقق امانت است. از اينرو، خواهشمند است تجربيات، نگرشها و نظرات خود را درباره موضوع پژوهش کاملاً آزادانه، صادقانه و به راحتی بيان کنيد، لطفاً سؤالات را با دقت کامل بخوانید و پاسخهای مورد نظرتان را درجای مشخص شده علامت بزنید از اين که وقت با ارزش خود را در اختيار بنده میگذاريد، از شما صمیمانه سپاسگزارم. 00به نامِ خداوند رحمتگر مهربانمقدمه (1)سلام، سؤالاتی که در این پرسشنامه ملاحظه مینمایید، به پایاننامهای درباره وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران مربوط میشود. هدف نهايی اين تحقيق، شناسایی نقاط قوت و ضعف شهرداری در رابطه با مبارزه با فساد و تأمین سلامت اداری است. این پژوهش برای نگارش پایاننامه کارشناسیارشد، در دانشکده مدیریت دانشگاه نگاشته میشود. در اين بررسی بر اساس يک شیوه علمی و به طور کاملاً تصادفی به تعدادی از کارکنان شهرداری مراجعه و از ایشان تقاضا میشود تا با تکمیل پرسشنامه محقق را در دستیابی به اهداف پژوهش یاری رسانند. ديدگاهها و نظرات شما به هر نحوی که بيان شود محترم، با ارزش و قابل استفاده و نزد محقق امانت است. از اينرو، خواهشمند است تجربيات، نگرشها و نظرات خود را درباره موضوع پژوهش کاملاً آزادانه، صادقانه و به راحتی بيان کنيد، لطفاً سؤالات را با دقت کامل بخوانید و پاسخهای مورد نظرتان را درجای مشخص شده علامت بزنید از اين که وقت با ارزش خود را در اختيار بنده میگذاريد، از شما صمیمانه سپاسگزارم. پیوست شمارهی 1: پرسشنامهی کارمندان (تجربه)
1. وضعیت استخدام/همکاری شما در شهرداری منطبق با کدامیک از گزینه های زیر است؟
1- روزمزد 2- پیمانی 3- رسمی آزمایشی 4-رسمی 5- سایر نام ببرید.....................
2. سه ماه گذشته را در نظر بگیرید. در این سه ماه، خود شما، واقعاً چقدر مواردی واقعی از اقدامات زیر را شاهد بودهاید؟
ردیف(دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)هیچخيلي كمكممتوسطزيادخيلي زياد2-1حقوق و مزایای خودتان یا یکی از کارکنان کمتر از مقدار قانونی پرداخت شود.1234562-2شبکهای از کارکنان شهرداری که با هماهنگی هم کار غیرقانونی انجام دهند.1234562-3به تخلف دو کارمند، به شکل تبعیضآمیز و متفاوتی رسیدگی شود.1234562-4عدالت در تصمیمگیری در خصوص خودتان یا یکی از همکارانتان رعایت نشود.1234562-5فردی بدون رعایت اصول و شایستگیهای اداری ارتقای اداری بیابد.1234562-6تبعیضی در بین کارکنان در دادن پاداش و مزایا اعمال شود.1234562-7خویشاوند مدیری به سمتی گماشته شود.1234562-8کسی بدون شایستگیهای لازم در شهرداری بهکار گرفته شود.123456
4. شما در شهرداری کار کردهاید و با وضعیت آن آشنا هستید. بفرمایید هر یک از مقولات زیر چقدر در شهرداری تهران رواج دارد؟
ردیف(دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)خيلي كمكممتوسطزيادخيلي زياد4-1دادن و گرفتن رشوه123454-2پارتیبازی 123454-3تأخیر انداختن در کار به قصد دریافت رشوه و ...123454-4عدم حضور کارکنان در زمان اداری (غیبت از کار)123454-5تبعیض و یکسان اجرا نکردن قانون برای همگان123454-6سوء استفاده از قدرت قانونی و اداری123454-7تحت فشار قرار دادن ارباب رجوع و اخاذی123454-8اختلاس123454-9استفاده از اموال عمومی برای مقاصد شخصی123454-10اعمال نفوذ در واگذاری پیمانکاریها123454-11فساد در کارپردازیها و تأمین کالا123454-12فساد در برگزاری مناقصهها123454-13استفادهی غیرقانونی از اطلاعات سازمانی شهرداری123454-14فساد در صدور مجوزها123454-15تصمیمگیری جمعی از مدیران شهرداری برای منافع گروه خودشان123454-16کاستن از کیفیت پیمانکاریها برای کاهش هزینه و سود بیشتر123454-17جعل اسناد123454-18مناقصهی صوری و ترک تشریفات مناقصه123454-19هدر دادن منابع عمومی و اموال شهرداری123454-20واگذاری قراردادها به شرکتها و افراد وابسته به مدیران شهرداری123454-21سرقت از اموال شهرداری123454-22تبانی ناظران و پیمانکاران123454-23فساد در دستگاههای نظارتی شهرداری123454-24فساد در واگذاری پروژههای کلان123454-25فساد شبکهای با همکاری مدیران و کارکنان در سطوح مختلف123454-26حضور دلالها و واسطهها12345
5. به نظر شما، با توجه به نوع کار هر یک از سازمانها و معاونتهای زیر، به طور کلی احتمال بروز فساد در هر یک چقدر است؟
ردیفمعاونتها یا سازمانهاخیلی کمکممتوسطزیاد خیلی زیادنمیدانم5-1معاونت هماهنگی و امور مناطق 1234575-2معاونت مالی و اقتصاد شهری1234575-3معاونت فنی و عمرانی 1234575-4 معاونت خدمات شهری 1234575-5معاونت حمل و نقل ترافیک 1234575-6معاونت شهرسازی و معماری 1234575-7معاونت برنامهریزی،توسعه و امور شوراها1234575-8معاونت امور اجتماعی و فرهنگی 1234575-9معاونت توسعه منابع انسانی1234575-10مرکز سامانه مدیریت شهری 137 1234575-11مرکز نظارت همگانی 1888 1234575-12ستاد شورایاریهای شهر تهران 1234575-13حراست کل شهرداری تهران 123457
6. لطفاً ميزان موافقت يا مخالفت خود را با عبارات زير مشخص نماييد.
عبارات/ (دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)كاملاً موافقمموافقمبينابينمخالفمكاملاً مخالفم6-1. در شهرداری تهران امکان پیشنهاد برای اصلاح و بهبود برخی از رویههای کاری وجود دارد.123456-2. رویهها و روند امور موجود در شهرداری تهران مشخص است و ابهام ندارد.123456-3. برخی استانداردها و رویههای موجود در شهرداری تهران عملی نیست و قابلیت تحقق ندارد.123456-4. روند امور در شهرداری تهران عموماً تبعیضآمیز نیست.123456-5. در شهرداری تهران از قوانین و مقررات تبعیت میشود.123456-6. شهرداری تهران اقداماتی برای مبارزه با فساد انجام میدهد.123456-7. امکان انتقاد و طرح ایرادها در شهرداری تهران و انعکاس آنها به مدیران وجود دارد. 123456-8. کارکنان و مسئولان شهرداری تهران در ارایه خدمات به مردم قواعد و هنجارهای اخلاقی را رعایت میکنند.123456-9. از آنجا که کارکنان و مدیران شهرداری تهران مطابق قوانین عمل میکنند، از اعتبار و وجههی بالایی برخوردارند.123456-10. در شهرداری تهران برای انجام وظایف و مسوولیتها تلاش جدی صورت میگیرد و اهمال و طفرهروی از کار دیده نمیشود.123456-11. کارکنان در شهرداری تهران پیامدهای کار خود را قبول نموده و از پذیرش مسوولیت شانه خالی نمیکنند و در قبال اعمال خود پاسخگو هستند.123456-12. اقدامات،کارها،برنامهها و نتایج مربوط به آنها در شهرداری تهران دوام و ثبات دارد و دائماً تغییر نمیکند.123456-13. در شهرداری تهران راههای کارآمد و مناسبی برای برملا کردن و افشای امور فاسد وجود دارد (یعنی کارکنان میتوانند بدون نگرانی از افشای نامشان فساد اعضای سازمان را گزارش کنند).123456-14. در شهرداری تهران تاکنون به نحو مطلوب و مناسبی که انتظار میرفته افراد فاسد مجازات شدهاند.123456-15. نظام حسابرسی درون شهرداری تهران مو را از ماست کشیده و به سختی میتوان در آن مرتکب فسادهای مالی شد.123456-16. در شهرداری تهران استفادهی ناروا و غیرقانونی از بودجه وجود دارد.123456-17. در شهرداری تهران دستوراتی به کارکنان داده میشود که موجب تبعیض در اجرای برخی امور میشود.123456-18. اگر فرد از چنین دستوراتی تخطی کند، از برخی امتیازات محروم میگردد.(به پرسش قبل توجه کنید)123456-19. شهرداری تهران از نیروی انسانی در جای مناسب و متناسب با تخصصشان بهره میگیرد تا بیشترین کارایی را داشته باشند.123456-20. در شهرداری تهران از اطلاعات مناسب و روزآمد در سطوح مختلف به خوبی استفاده میشود. 123456-21. شهرداری تهران در خدماترسانی و ادارهی شهر از امکانات فنی به بهترین نحو بهره میبرد.123456-22. شهرداری تهران در حفظ سلامت محیط زیست کوشا است و بدان آسیب نمیرساند.123456-23. شهرداری تهران اقداماتی برای بهبود محیط زیست انجام میدهد.123456-24. شهرداری تهران امور محوله را هماهنگ با دیگر سازمانهای شهری مسئول انجام میدهد تا کمترین کارشکنی و مشکلآفرینی را برای دیگر سازمانها پدید آورد.123456-25. شهرداری تهران نسبت به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی عملکرد خود توجه دارد. 123456-26. شهرداری تهران نسبت به کالبد و سیمای شهر مسئولانه عمل میکند.123456-27. شهرداری تهران سازمان قابل اعتمادی است.12345
7. آیا در تبلیغات شهرداری شخصاً شاهد حیف و میل بودجه و مصرف آن در موارد ناروا و غیرقانونی بودهاید.
1. بلی 2. خیر برو به پرسش 9 3. نمیدانم/ به یاد ندارم
7-1. در تبلیغات شهرداری تهران چه میزان هزینههای ناروا و غیرقانونی وجود دارد؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
8. آیا در شهرداری تهران استفادهی ناروا و غیرقانونی از بودجه برای سفرها و دیگر فعالیتها وجود دارد؟.
1. بلی 2. خیر 3. نمیدانم/ به یاد ندارم
8-1. در صورت بلی به چه میزان استفادهی ناروا و غیرقانونی از بودجه برای سفرها و دیگر فعالیتها وجود دارد ؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
9. آیا در شهرداری تهران استفادهی غیرقانونی و نامناسب از هزینههای پروژههای شهری وجود دارد.؟
1. بلی 2. خیر برو به پرسش 11 3. نمیدانم/ به یاد ندارم
9-1. میزان استفاده غیرقانونی و نامناسب از هزینههای پروژههای شهری در شهرداری چقدر است؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
10. آیا در سازمان شما دورههای آموزشی مرتبط با موضوع فساد برگزار شده است؟
1. بلی 2. خیر 3. نميدانم/ به ياد ندارم
10-1. اگر بلی آیا در این دورههای آموزشی (مرتبط با موضوع فساد) شرکت کردهاید. 1. بلی 2. خیر
ویژگیهای پاسخگو:
-5162554127500
11. جنس : 1. زن 2. مرد
12. چند سال داريد؟ ................... سال
13. ميزان تحصيلات شما چقدر است؟
1- بيسواد2- در حد خواندن و نوشتن 3- نهضت سوادآموزي4- ابتدايي5- راهنمايي، سيكل
6- دبيرستان 7- ديپلم، پيشدانشگاهي8- فوقديپلم9- ليسانس 10- فوقليسانس
11- دكتری 12- مقدمات حوزوي 13- سطح يك حوزوي (لمعتين) 14- سطح دو حوزوي (رسائل و مكاسب)
15- سطح سه حوزوي (كفايهالاصول) 16- سطح عالي حوزوي (خارج فقه و اصول)
14. چند سال سابقهی فعالیت در شهرداری تهران دارید؟ ............... سال
15. سمت: 1- معاونین شهردار و شهردار منطقه 2- مدیر ارشد 3- مدیرکل/معاون مدیرکل
4- روسای ادارات/ روسای گروهها 5- کارشناس 6- کارمند دفتری و پایینتر از سطوح کارشناسی
7-سایر نام ببرید...............
16. متأهل يا مجرد هستيد؟
1- متأهل2- مجرد 3- بدون همسر(به دليل فوت) 4- بدون همسر (طلاق) 5- ساير
[از اين كه حوصله به خرج داديد و اين پرسشنامه نسبتاً طولاني را تکمیل کردید، صميمانه سپاسگزاریم]
-121285318770به نامِ خداوند رحمتگر مهربانمقدمه (2)سلام، سؤالاتی که در این پرسشنامه ملاحظه مینمایید، به تحقيقی درباره وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران مربوط میشود. هدف نهايی اين تحقيق، شناسایی نقاط قوت و ضعف شهرداری در مبارزه با فساد و ارتقای سلامت اداری است. این پژوهش برای پایاننامه کارشناسیارشد، در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران صورت میگیرد. در اين بررسی بر اساس يک شيوة علمی و به طور کاملاً تصادفی به تعدادی از کارکنان شهرداری مراجعه و از ایشان تقاضا میشود تا با تکمیل پرسشنامه محقق را در دستیابی به اهداف پژوهش یاری رسانند. ديدگاهها و نظرات شما به هر نحوی که بيان شود محترم، با ارزش و قابل استفاده و نزد محقق امانت است. از اينرو، خواهشمند است. تجربيات و نگرشها و نظرات خود درباره موضوع پژوهش را کاملاً آزادانه، صادقانه و به راحتی بيان کنيد، تا محقق بتواند تصوير درست و روشنی از وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران، به دست آورد.از اين که وقت با ارزش خود را در اختيار ما میگذاريد، از شما صمیمانه سپاس گزاریم. 00به نامِ خداوند رحمتگر مهربانمقدمه (2)سلام، سؤالاتی که در این پرسشنامه ملاحظه مینمایید، به تحقيقی درباره وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران مربوط میشود. هدف نهايی اين تحقيق، شناسایی نقاط قوت و ضعف شهرداری در مبارزه با فساد و ارتقای سلامت اداری است. این پژوهش برای پایاننامه کارشناسیارشد، در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران صورت میگیرد. در اين بررسی بر اساس يک شيوة علمی و به طور کاملاً تصادفی به تعدادی از کارکنان شهرداری مراجعه و از ایشان تقاضا میشود تا با تکمیل پرسشنامه محقق را در دستیابی به اهداف پژوهش یاری رسانند. ديدگاهها و نظرات شما به هر نحوی که بيان شود محترم، با ارزش و قابل استفاده و نزد محقق امانت است. از اينرو، خواهشمند است. تجربيات و نگرشها و نظرات خود درباره موضوع پژوهش را کاملاً آزادانه، صادقانه و به راحتی بيان کنيد، تا محقق بتواند تصوير درست و روشنی از وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران، به دست آورد.از اين که وقت با ارزش خود را در اختيار ما میگذاريد، از شما صمیمانه سپاس گزاریم. پیوست شمارهی 2: پرسشنامه کارکنان ادراک
1. لطفاً به پرسشهای مندرج در این جدول پاسخ دهید.
پرسشها / (دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)خيلي كمكممتوسطزيادخيلي زياد1-1. چقدر در شهرداری، روالها و مقررات براي همهی کارکنان به يكسان اجرا ميشود؟123451-2.چقدر روالها و مقررات شهرداری به نفع همه کارکنان وبدون طرفداري از افراد خاص است؟123451-3. مجموعه مديريت شهرداری چقدر به موقع درباره تصميماتش دربارهی کارکنان به شما اطلاعرساني ميكند؟123451-4.چقدر مجموعه مديريت شهرداری متناسب نياز هر كدام از کارمندان با آنها ارتباط برقرار ميكند؟123451-5. چقدر در شهرداری فرصت داده ميشود تا به تصميماتي كه درباره شما گرفته ميشود، اعتراض كنيد؟123451-6. چقدر در شيوههاي عمل و تصميمگيري دربارهی کارکنان شهرداری، اصول اخلاقي رعايت ميشود؟ 123451-7. مجموعه مديريت شهرداری، چقدر به شما احترام ميگذارد؟123451-8. مجموعه مديريت شهرداری چقدر متناسب شأنتان با شما برخورد ميكند؟123451-9.مجموعه مديريت شهرداری چقدر در ارتباطات با شما،صاف و ساده وبي غل و غش است؟12345
2. به طور کلی فکر میکنید مردم چقدر به سلامت و فقدان فساد در شهرداری اعتقاد دارند؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
3. فکر میکنید مردم وقتی برای کاری وارد شهرداری میشوند، چقدر خود را آماده رشوه، پارتیبازی و زد و بند برای راه افتادن کارشان میکنند؟
1- خیلی کم 2- کم 3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
4. اگر مردم در شهرداری با موردی از درخواست رشوه یا پارتیبازی مواجه شوند، چقدر تعجب میکنند؟
1- خیلی کم 2- کم 3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
5. نظر شما دربارهی اینکه مدیران شهرداری بر اساس شایستگی انتخاب میشوند و نه بر اساس ملاحظات و روابط سیاسی چیست؟
1- کاملاً موافقم 2- موافقم 3 -نظری ندارم 4- مخالفم 5- کاملاً مخالفم
6. نظر شما دربارهی شیوهی انجام نظارت در شهرداری تهران چیست؟
عبارات / (دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)كاملاً موافقمموافقمبينابينمخالفمکاملاً مخالفم6-1. بخشهای نظارتی شهرداری بسیار قوی هستند و از هر خطایی آگاه میشوند.123456-2.کارکنان بخشهای نظارتی شهرداری بسیار متخصص هستند و بیطرفانه با همهی کارکنان خاطی برخورد میکنند.123456-3. دستگاههای نظارتی شهرداری مجازاتهای عادلانه را درخصوص همهی کارکنان خاطی اعمال میکنند.12345
7. چقدر شاهد بودهاید که شهرداری کاری را انجام دهد که قانونی نیست؟
1- خیلی کم 2- کم 3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
8. نظر شما دربارهی هر یک از عبارات زیر چیست؟
عبارات / (دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)كاملاً موافقمموافقمبينابينمخالفمکاملاً مخالفم8-1. مجازات فساد در شهرداری خیلی سنگین است.123458-2. اگر کسی در شهرداری فسادی انجام دهد، احتمال گیرافتادنش خیلی زیاد است.123458-3. اگر کسی به دلیل فساد گیر دستگاههای نظارتی شهرداری بیفتد، به هیچ طریقی نمیتواند از مجازات فرار کند.123458-4. دستگاههای نظارتی شهرداری موارد فساد را خوب کشف کرده و مجازاتهای تعیین شده را بر خاطیان اعمال میکنند.12345
9. آیا در سازمان شما دورههای آموزشی مرتبط با موضوع فساد برگزار شده است؟
1. بلی 2. خیر 3. نميدانم/ به ياد ندارم
9-1. اگر بلی آیا در این دورههای آموزشی (مرتبط با موضوع فساد) شرکت کردهاید. 1. بلی 2. خیر
10. به نظر شما، با توجه به نوع کار هر یک از سازمانها و معاونتهای زیر، به طور کلی احتمال بروز فساد در هر یک چقدر است؟
ردیفمعاونتها یا سازمانهاخیلی کمکممتوسطزیاد خیلی زیادنمیدانم10-1معاونت هماهنگی و امور مناطق 12345710-2معاونت مالی و اقتصاد شهری12345710-3معاونت فنی و عمرانی 12345710-4 معاونت خدمات شهری 12345710-5معاونت حمل و نقل ترافیک 12345710-6معاونت شهرسازی و معماری 12345710-7معاونت برنامهریزی،توسعه و امور شوراها12345710-8معاونت امور اجتماعی و فرهنگی 12345710-9معاونت توسعه منابع انسانی12345710-10مرکز سامانه مدیریت شهری 137 12345710-11مرکز نظارت همگانی 1888 12345710-12ستاد شورایاریهای شهر تهران 12345710-13حراست کل شهرداری تهران 123457
ویژگیهای پاسخگو:
-4667254127500
11. جنس : 1. زن 2. مرد
12. چند سال داريد؟ ................... سال
13. ميزان تحصيلات شما چقدر است؟
1- بيسواد2- در حد خواندن و نوشتن 3- نهضت سوادآموزي 4- ابتدايي5- راهنمايي، سيكل
6- دبيرستان 7- ديپلم، پيشدانشگاهي8- فوقديپلم9- ليسانس10- فوقليسانس
11- دكترا 12- مقدمات حوزوي13- سطح يك حوزوي (لمعتين) 14- سطح دو حوزوي (رسائل و مكاسب) 15- سطح سه حوزوي (كفايهالاصول) 16- سطح عالي حوزوي (خارج فقه و اصول)
14. چند سال سابقهی فعالیت در شهرداری تهران دارید؟ ............... سال
15. سمت: 1- معاونین شهردار و شهردار منطقه 2. مدیر ارشد 3.مدیرکل/معاون مدیرکل
4. روسای ادارات/ روسای گروهها 5. کارشناس 6. کارمند دفتری و پایینتر از سطوح کارشناسی
16. متأهل يا مجرد هستيد؟
1- متأهل2- مجرد 3- بدون همسر(به دليل فوت) 4- بدون همسر (طلاق) 5- ساير
[از اين كه حوصله به خرج داديد و اين پرسشنامه نسبتاً طولاني را تکمیل کردید، صميمانه سپاسگزاریم]
پیوست شمارهی 3: پرسشنامهی خبرگان
-19748532385به نامِ خداوند رحمتگر مهربانمقدمه (3)سلام، سؤالاتی که در این پرسشنامه ملاحظه مینمایید، به پایاننامهای درباره وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران مربوط میشود. هدف نهايی اين تحقيق شناسایی نقاط قوت و ضعف شهرداری در مبارزه با فساد و ارتقای سلامت اداری است. این در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران انجام میشود. جنابعالی به عنوان یکی از کارشناسان آشنا با وضعیت اداری شهرداری تهران، برای پر کردن این پرسشنامه انتخاب شدهاید. از اينرو، خواهشمند است تجربيات، نگرشها و نظرات خود درباره موضوع پژوهش را کاملاً آزادانه، صادقانه و به راحتی بيان کنيد، تا محقق بتواند تصوير درست و روشنی از وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران، به دست آورد.از اين که وقت با ارزش خود را در اختيار ما میگذاريد، از شما صمیمانه سپاسگزاریم. 00به نامِ خداوند رحمتگر مهربانمقدمه (3)سلام، سؤالاتی که در این پرسشنامه ملاحظه مینمایید، به پایاننامهای درباره وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران مربوط میشود. هدف نهايی اين تحقيق شناسایی نقاط قوت و ضعف شهرداری در مبارزه با فساد و ارتقای سلامت اداری است. این در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران انجام میشود. جنابعالی به عنوان یکی از کارشناسان آشنا با وضعیت اداری شهرداری تهران، برای پر کردن این پرسشنامه انتخاب شدهاید. از اينرو، خواهشمند است تجربيات، نگرشها و نظرات خود درباره موضوع پژوهش را کاملاً آزادانه، صادقانه و به راحتی بيان کنيد، تا محقق بتواند تصوير درست و روشنی از وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران، به دست آورد.از اين که وقت با ارزش خود را در اختيار ما میگذاريد، از شما صمیمانه سپاسگزاریم.
1. به نظر شما شیوع فساد تا چه اندازه مشکل و مسئله اولویتدار شهرداری تهران است؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
2. به نظر شما، وضعیت فساد در شهرداری تهران در مقایسه با فساد در بقیهی سازمانها و ادارات کشور چگونه است؟
1- خیلی کمتر است 2- کمتر است 3-به همان اندازه است 4- زیادتر است 5- خیلی زیادتر است
3. شما با شهرداری همکاری کردهاید و با وضعیت آن آشنا هستید. بفرمایید هر یک از مقولات زیر، چقدر در شهرداری تهران رواج دارد؟
ردیف(دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)خيلي كمكممتوسطزيادخيلي زياد3-1دادن و گرفتن رشوه123453-2پارتیبازی 123453-3تأخیر انداختن در کار به قصد دریافت رشوه و ...123453-4عدم حضور کارکنان در زمان اداری (غیبت از کار)123453-5تبعیض و یکسان اجرا نکردن قانون برای همگان123453-6سوء استفاده از قدرت قانونی و اداری123453-7تحت فشار قرار دادن ارباب رجوع و اخاذی123453-8اختلاس123453-9استفاده از اموال عمومی برای مقاصد شخصی123453-10اعمال نفوذ در واگذاری پیمانکاریها123453-11فساد در کارپردازیها و تأمین کالا123453-12فساد در برگزاری مناقصهها123453-13استفادهی غیرقانونی از اطلاعات سازمانی شهرداری123453-14فساد در صدور مجوزها123453-15تصمیمگیری جمعی از مدیران شهرداری برای منافع گروه خودشان123453-16کاستن از کیفیت پیمانکاریها برای کاهش هزینه و سود بیشتر123453-17جعل اسناد123453-18مناقصهی صوری و ترک تشریفات مناقصه123453-19هدر دادن منابع عمومی و اموال شهرداری123453-20واگذاری قراردادها به شرکتها و افراد وابسته به مدیران شهرداری123453-21سرقت از اموال شهرداری123453-22تبانی ناظران و پیمانکاران123453-23فساد در دستگاههای نظارتی شهرداری123453-24فساد در واگذاری پروژههای کلان123453-25فساد شبکهای با همکاری مدیران و کارکنان در سطوح مختلف123453-26حضور دلالها و واسطهها12345
4. به نظر شما، با توجه به نوع کار هر یک از سازمانها و معاونتهای زیر، به طور کلی احتمال بروز فساد در هر یک چقدر است؟
ردیفمعاونتها یا سازمانهاخیلی کمکممتوسطزیاد خیلی زیادنمیدانم4-1معاونت هماهنگی و امور مناطق 1234574-2معاونت مالی و اقتصاد شهری1234574-3معاونت فنی و عمرانی 1234574-4 معاونت خدمات شهری 1234574-5معاونت حمل و نقل ترافیک 1234574-6معاونت شهرسازی و معماری 1234574-7معاونت برنامهریزی،توسعه و امور شوراها1234574-8معاونت امور اجتماعی و فرهنگی 1234574-9معاونت توسعه منابع انسانی1234574-10مرکز سامانه مدیریت شهری 137 1234574-11مرکز نظارت همگانی 1888 1234574-12ستاد شورایاریهای شهر تهران 1234574-13حراست کل شهرداری تهران 123457
5. لطفاً ميزان موافقت يا مخالفت خود را با عبارات زير مشخص نماييد.
عبارات/ (دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)كاملاً موافقمموافقمبينابينمخالفمكاملاً مخالفم5-1. برخی استانداردها و رویههای موجود در شهرداری تهران عملی نیست و قابلیت تحقق ندارد.123455-2. روند امور در شهرداری تهران عموماً تبعیضآمیز نیست.123455-3. در شهرداری تهران از قوانین و مقررات تبعیت میشود.123455-4. شهرداری تهران اقداماتی برای مبارزه با فساد در شهرداری انجام میدهد.123455-5. از آنجا که کارکنان و مدیران شهرداری تهران مطابق قوانین عمل میکنند، از اعتبار و وجههی بالایی برخوردارند.123455-6. اقدامات، کارها، برنامهها و نتایج مربوط به آنها در شهرداری تهران دوام و ثبات دارد.123455-7. نظام حسابرسی درون شهرداری تهران مو را از ماست کشیده و به سختی میتوان در آن مرتکب فسادهای مالی شد.123455-8. در شهرداری تهران استفادهی ناروا و غیرقانونی از بودجه وجود دارد.123455-9. شهرداری تهران از نیروی انسانی در جای مناسب و متناسب با تخصصشان بهره میگیرد تا بیشترین کارایی را داشته باشند.123455-10. در شهرداری تهران از اطلاعات مناسب و روزآمد در سطوح مختلف به خوبی استفاده میشود.123455-11. شهرداری تهران در خدماترسانی و ادارهی شهر از امکانات فنی به بهترین نحو بهره میبرد.123455-12. شهرداری تهران در حفظ سلامت محیط زیست کوشا است و بدان آسیب نمیرساند.123455-13. شهرداری تهران اقداماتی برای بهبود محیط زیست انجام میدهد.123455-14. شهرداری تهران امور محوله را هماهنگ با دیگر سازمانهای شهری مسوول انجام میدهد تا کمترین کارشکنی و مشکلآفرینی را برای دیگر سازمانها پدید آورد.123455-15. شهرداری تهران نسبت به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی عملکرد خود توجه دارد.123455-16. شهرداری تهران نسبت به کالبد و سیمای شهر مسئولانه عمل میکند.123455-17.در شهرداری تهران امکان پیشنهاد برای اصلاح و بهبود برخی از استانداردها و رویههای کاری وجود دارد.12345
6 . آیا در تبلیغات شهرداری شخصاً شاهد حیف و میل بودجه و مصرف آن در موارد ناروا و غیرقانونی بودهاید؟
1. بلی 2. خیر
6-1. در صورت بلی، در تبلیغات شهرداری تهران چه میزان هزینههای ناروا و غیرقانونی وجود دارد؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
7. آیا در شهرداری تهران استفادهی ناروا و غیرقانونی از بودجه برای سفرها و دیگر فعالیتها وجود دارد؟
1. بلی 2. خیر
7-1. در صورت بلی، به نظر شما اين استفادهی ناروا و غیرقانونی از بودجه برای سفرها و دیگر فعالیتها به چه میزان است؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
8. آیا در شهرداری تهران استفادهی غیرقانونی و نامناسب از هزینههای پروژههای شهری وجود دارد؟
1. بلی 2. خیر
8-1. در صورت بلی، میزان استفاده غیرقانونی و نامناسب از هزینههای پروژههای شهری در شهرداری چقدر است؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
9. نظر شما دربارهی سؤالات زیر در مورد وضعیت شهرداری چیست؟
پرسشها/ (دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)خيلي كمكممتوسطزيادخيلي زياد9-1. انتخاب و انتصاب مدیران تا چه حد مبتنی بر رعایت اصول شایسته سالاری است؟123459-2.در ارتقای مدیران شهرداری تا چه حد رعایت اصول شایسته سالاری مدنظر قرار میگیرد؟123459-3. طول عمر مدیریتی مدیران شهرداری(ثبات در پستها/مسئولیتهای محوله)چقدر است؟123459-4. تا چه حد میان تخصص نیروها و مسئولیتهای محوله به آنان تناسب وجود دارد؟12345
10. آیا در شهرداری دورههای آموزشی مرتبط با موضوع فساد برگزار شده است؟
1. بلی 2. خیر 3. نميدانم/ به ياد ندارم 4. در شهرداری شاغل نیستم
ویژگیهای پاسخگو:
-3143258699500
11. جنس : 1. زن 2. مرد
12. چند سال داريد؟ ................... سال
13. ميزان تحصيلات شما چقدر است؟
1- دبيرستان 2- ديپلم، پيشدانشگاهي3- فوقديپلم4- ليسانس5- فوقليسانس
6- دكتری 7- مقدمات حوزوي 8- سطح يك حوزوي (لمعتين) 9- سطح دو حوزوي (رسائل و مكاسب)
10- سطح سه حوزوي (كفايهالاصول) 11- سطح عالي حوزوي (خارج فقه و اصول)
14. چند سال سابقهی فعالیت در شهرداری تهران دارید؟ ............... سال
15. سمت: 1- معاونین شهردار و شهرداران مناطق 2- مدیر ارشد 3-مدیرکل/معاون مدیرکل
4- روسای ادارات/ روسای گروهها 5- کارشناس 6- کارمند دفتری و پایینتر از سطوح کارشناسی
7- مدیران دفاتر خدمات الکترونیک 8- پیمانکار 9- سایر نام ببرید.....................
16. دو مورد از بالاترین سمتهایی که در طول خدمت خود در شهرداری تهران داشتهاید را نام ببرید؟
الف) ................................................... ب).................................................................ج) در شهرداری شاغل نبودهام
17. متأهل يا مجرد هستيد؟
1- متأهل2- مجرد 3- بدون همسر(به دليل فوت) 4- بدون همسر (طلاق) 5- ساير
[از اين كه حوصله به خرج داديد و اين پرسشنامه نسبتاً طولاني را تکمیل کردید، صميمانه سپاسگزاریم]
پیوست شمارهی 4: پرسشنامهی اربابرجوع
-254635114935به نامِ خداوند رحمتگر مهربانمقدمه (4)سلام، سؤالاتی که هم اکنون از شما میپرسم، به تحقيقی درباره وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران مربوط میشود. هدف نهايی اين تحقيق بهبود و ارتقاء سلامت نظام اداری در شهرداری است. این پژوهش در نگارش پایاننامه کارشناسیارشد دانشکده مدیریت دانشگاه تهران اجرا میشود. در اين بررسی بر اساس يک شيوه علمی و به طور کاملاً تصادفی به تعدادی از ارباب رجوع شهرداری مراجعه و در صورت تمايل با ایشان مصاحبه میشود. ديدگاهها و نظرات شما به هر نحوی که بيان شود محترم، با ارزش و قابل استفاده و نزد محقق امانت است. از اينرو، خواهشمند است تجربيات، نگرشها و نظرات خود درباره موضوع پژوهش را کاملاً آزادانه، صادقانه و به راحتی بيان کنيد، تا محقق بتواند تصوير درست و روشنی از وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران، به دست آورد.از اين که وقت با ارزش خود را در اختيار ما میگذاريد، از شما صمیمانه سپاسگزاریم. 00به نامِ خداوند رحمتگر مهربانمقدمه (4)سلام، سؤالاتی که هم اکنون از شما میپرسم، به تحقيقی درباره وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران مربوط میشود. هدف نهايی اين تحقيق بهبود و ارتقاء سلامت نظام اداری در شهرداری است. این پژوهش در نگارش پایاننامه کارشناسیارشد دانشکده مدیریت دانشگاه تهران اجرا میشود. در اين بررسی بر اساس يک شيوه علمی و به طور کاملاً تصادفی به تعدادی از ارباب رجوع شهرداری مراجعه و در صورت تمايل با ایشان مصاحبه میشود. ديدگاهها و نظرات شما به هر نحوی که بيان شود محترم، با ارزش و قابل استفاده و نزد محقق امانت است. از اينرو، خواهشمند است تجربيات، نگرشها و نظرات خود درباره موضوع پژوهش را کاملاً آزادانه، صادقانه و به راحتی بيان کنيد، تا محقق بتواند تصوير درست و روشنی از وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران، به دست آورد.از اين که وقت با ارزش خود را در اختيار ما میگذاريد، از شما صمیمانه سپاسگزاریم.
1. لطفاً به عنوان اولین سؤال بفرمایید: برای چه کاری به شهرداری مراجعه کردهاید؟ ......................................................................
2. چند وقت است که برای انجام این کار به شهرداری مراجعه میکنید؟
الف).................. سال ب).....................ماه ج)................. هفته د).................روز ه) اولین بار است مراجعه میکنم
3. به نظر شما دادن و گرفتن رشوه در شهرداری چقدر رواج دارد؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
4. به نظر شما پارتیبازی چقدر در شهرداری رواج دارد؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
5. به نظر شما کارکنان شهرداری چقدر از قدرتی که دارند برای منافع خودشان سوءاستفاده میکنند؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
6. آیا کسی در شهرداری از شما درخواست رشوه کرد؟ 1- بله 2- خیر
7. آیا رشوه را پرداختید؟ 1- بله 2- خیر
8. ببخشید که میپرسم، لطفاً بفرمایید، چند بار رشوه پرداخت کردید؟...........بار
9. باز هم ببخشید، ولی اگر ممکن است، بفرمایید در مجموع چقدر رشوه پرداختید ؟ .............................. تومان
10. چقدر احساس کردید که کارکنان برای وادار کردن شما به دادن پول، در کار شما تأخیر ایجاد میکنند؟
1- هیچ 2- خیلی کم 3- کم 4-متوسط 5-زیاد 6- خیلی زیاد
11. در این مدتی که در شهرداری کار دارید، چقدر فقط به دلیل حاضر نبودن کارکنان شهرداری در محل کارشان معطل شدهاید؟
1- هیچ 2- خیلی کم 3- کم 4-متوسط 5-زیاد 6- خیلی زیاد
12. چقدر پیش آمده که احساس کنید کسی در شهرداری به نوعی شما را تحت فشار قرار داده تا از شما اخاذی کند؟
1- هیچ 2- خیلی کم 3- کم 4-متوسط 5-زیاد 6- خیلی زیاد
13. به نظر شما کارکنان شهرداری چقدر قانون را برای افراد مختلف به صورتهای مختلف اجرا میکنند و اجرای قانون برای همه یکسان نیست؟
1- هیچ 2- خیلی کم 3- کم 4-متوسط 5-زیاد 6- خیلی زیاد
14. به نظر شما به طور کلی فساد مالی در شهرداری چقدر رواج دارد؟
1- هیچ 2- خیلی کم 3- کم 4-متوسط 5-زیاد 6- خیلی زیاد
15.خود شما وقتی برای کاری وارد شهرداری میشوید، چقدر خود را آماده رشوه دادن، پارتیبازی و زد و بند برای راه افتادن کارتان میکنید؟
1- هیچ 2- خیلی کم 3- کم 4-متوسط 5-زیاد 6- خیلی زیاد
16.ممکن است صادقانه بفرمایید برای انجام کارتان چقدر اقدام به پارتیبازی یا اقدامات مشابه کردید؟
1- هیچ 2- خیلی کم 3- کم 4-متوسط 5-زیاد 6- خیلی زیاد
17. لطفاً ميزان موافقت يا مخالفت خود را با عبارات زير مشخص نماييد.
عبارات/ (دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)كاملاً موافقمموافقمبينابينمخالفمکاملاً مخالفم17-1. رویهها و روند امور موجود در شهرداری تهران مشخص است و ابهام ندارد.1234517-2. روند امور در شهرداری تهران عموماً تبعیضآمیز نیست.1234517-3. در شهرداری تهران از قوانین و مقررات و روند قانونی امور تبعیت میشود.1234517-4. امکان انتقاد و طرح ایرادها در شهرداری تهران وجود دارد و میتوان اینگونه نظرات را به راحتی به مدیران و مقامات مربوطه منتقل نماییم.1234517-5. کارکنان و مسئولان شهرداری تهران در ارایه خدمات به مردم قواعد و هنجارهای اخلاقی را رعایت میکنند.1234517-6. در شهرداری تهران برای انجام وظایف و مسوولیتها تلاش جدی صورت میگیرد و اهمال و طفرهروی از کار دیده نمیشود.1234517-7. کارکنان شهرداری تهران در انجام وظایف، تبعیضآمیز عمل نمیکنند.1234517-8. کارکنان شهرداری تهران در ارائهی خدمات و وظایفشان از مخفیکاری و پیچیده کردن امور اجتناب میکنند و در صورت نیاز، روند درست کار را به ارباب رجوع توضیح میدهند.1234517-9. شهرداری تهران سازمان قابل اعتمادی است.1234517-10. در شهرداری تهران روشها و رویههای کاری نادرستی وجود دارد.1234517-11. شهرداری تهران به پیشنهادهای مردم توجه میکند و آنها را عملی میسازد.12345
18. نظر شما دربارهی هر یک از عبارات زیر چیست؟
عبارات/ (دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)کاملاً موافقمموافقمبينابينمخالفمکاملاً مخالفم18-1. دستگاههای نظارتی شهرداری موارد فساد را خوب کشف کرده و مجازاتهای تعیین شده را بر خاطیان اعمال میکنند. 1234518-2. اگر کسی به دلیل فساد گیر دستگاههای نظارتی شهرداری بیفتد، به هیچ طریقی نمیتواند از مجازات فرار کند.1234518-3. اگر کسی در شهرداری فسادی انجام دهد، احتمال گیر افتادنش خیلی زیاد است.1234518-4. مجازات فساد در شهرداری خیلی سنگین است.12345
19.لطفاً به پرسشهای مندرج در این جدول پاسخ دهید.
پرسشها/(دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)خيلي كمكممتوسطزيادخيلي زياد19-1. در مجموع چقدر به نبودن فساد در شهرداری اعتقاد دارید؟1234519-2. چقدر انتظار دارید که در شهرداری برای انجام کارتان از شما رشوه درخواست کنند؟1234519-3. در کل کارکنان شهرداری را چقدر اهل فساد مالی، رشوه گرفتن و زد و بند میدانید؟1234519-4. چقدر با قوانین شهرداری آشنا هستید؟1234519-5. اگر کارکنان شهرداری بخواهند حقوق شما را رعایت نکنند، چقدر با قوانین آشنا هستید تا مانع این کار شوید؟1234519-6. کارکنان شهرداری چقدر در خصوص کارهایی که انجام میدهند برای ارباب رجوع توضیح کافی ارائه میکنند؟1234519-7.مبالغی که در شهرداری از مردم گرفته میشود، تا چه اندازه شفاف و مطابق قانون است؟1234519-8. شهرداری تهران در حفظ سلامت محیط زیست کوشا است و بدان آسیب نمیرساند.1234519-9. شهرداری تهران اقداماتی برای بهبود محیط زیست انجام میدهد.1234519-10. شهرداری تهران امور محوله را هماهنگ با دیگر سازمانهای شهری مسوول انجام میدهد تا کمترین کارشکنی و مشکلآفرینی را برای دیگر سازمانها پدید آورد.1234519-11. شهرداری تهران نسبت به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی عملکرد خود توجه دارد.1234519-12. شهرداری تهران نسبت به کالبد و سیمای شهر مسئولانه عمل میکند.12345
-31432527940000ویژگیهای پاسخگو:
20. جنس : 1. زن 2. مرد
21. چند سال داريد؟ ................... سال
22. ميزان تحصيلات شما چقدر است؟
1- بيسواد2- در حد خواندن و نوشتن 3- نهضت سوادآموزي4- ابتدايي5- راهنمايي، سيكل
6- دبيرستان 7- ديپلم، پيشدانشگاهي8- فوقديپلم9- ليسانس10- فوقليسانس
11- دكتری 12- مقدمات حوزوي13- سطح يك حوزوي (لمعتين) 14- سطح دو حوزوي (رسائل و مكاسب)
15- سطح سه حوزوي (كفايهالاصول) 16- سطح عالي حوزوي (خارج فقه و اصول)
23. وضع فعاليت شما چيست؟
1- خانهدار2- بيكار در جستوجوي كار 3- دانشآموز 4- دانشجو 5- طلبه 6- شاغل 7- داراي درآمد بدون كار (بازنشسته و ...) 8- ساير (نام ببريد) ............................
24. در صورتی که شاغل هستید، در بخش خصوصی کار میکنید یا بخش دولتی؟
1. بخش دولتی 2. بخش خصوصی
25. در بخش خصوصی حقوق بگیر هستید یا برای خودتان کار میکنید؟
1.حقوق بگیر 2. برای خودش کار میکند
26. متأهل يا مجرد هستيد؟
1- متأهل2- مجرد 3- بدون همسر(به دليل فوت) 4- بدون همسر (طلاق) 5- ساير
از اين كه حوصله به خرج داديد و در اين گفتگوي نسبتاً طولاني با ما همراهی کردید، صميمانه سپاسگزاریم64071563595251. نام سازمان/نهاد/شرکت: ................................ 2. نام پرسشگر:.................................. 3. تاريخِ تكميل پرسشنامه: ..........................001. نام سازمان/نهاد/شرکت: ................................ 2. نام پرسشگر:.................................. 3. تاريخِ تكميل پرسشنامه: ..........................64071563595251. نام سازمان/نهاد/شرکت: ................................ 2. نام پرسشگر:.................................. 3. تاريخِ تكميل پرسشنامه: ..........................001. نام سازمان/نهاد/شرکت: ................................ 2. نام پرسشگر:.................................. 3. تاريخِ تكميل پرسشنامه: ...........................
پیوست شمارهی 5: پرسشنامهی شهروندان
-207010184785به نامِ خداوند رحمتگر مهربانمقدمه (5)سلام، سؤالاتی که هم اکنون از شما میپرسم، به پایاننامهای درباره وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران مربوط میشود. هدف نهايی اين تحقيق بهبود و ارتقاء سلامت نظام اداری در شهرداری. این پژوهش در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران اجرا میشود. در اين بررسی بر اساس يک شیوه علمی و به طور کاملاً تصادفی به تعدادی از شهروندان مراجعه و در صورت تمايل با ایشان مصاحبه میشود. ديدگاهها و نظرات شما به هر نحوی که بيان شود محترم، با ارزش و قابل استفاده و نزد محققان امانت است. از اينرو، خواهشمند است نظرات خود را درباره موضوع پژوهش کاملاً آزادانه، صادقانه و به راحتی بيان کنيد، تا محقق بتواند تصوير درست و روشنی از وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران، به دست آورد.از اين که وقت با ارزش خود را در اختيار ما میگذاريد، از شما صمیمانه سپاسگزاریم. 00به نامِ خداوند رحمتگر مهربانمقدمه (5)سلام، سؤالاتی که هم اکنون از شما میپرسم، به پایاننامهای درباره وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران مربوط میشود. هدف نهايی اين تحقيق بهبود و ارتقاء سلامت نظام اداری در شهرداری. این پژوهش در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران اجرا میشود. در اين بررسی بر اساس يک شیوه علمی و به طور کاملاً تصادفی به تعدادی از شهروندان مراجعه و در صورت تمايل با ایشان مصاحبه میشود. ديدگاهها و نظرات شما به هر نحوی که بيان شود محترم، با ارزش و قابل استفاده و نزد محققان امانت است. از اينرو، خواهشمند است نظرات خود را درباره موضوع پژوهش کاملاً آزادانه، صادقانه و به راحتی بيان کنيد، تا محقق بتواند تصوير درست و روشنی از وضعیت سلامت اداری در شهرداری تهران، به دست آورد.از اين که وقت با ارزش خود را در اختيار ما میگذاريد، از شما صمیمانه سپاسگزاریم.
1. آیا در یک سال گذشته برای انجام کاری به شهرداری مراجعه کردهاید؟ 1- بله 2- خیر
2.چقدر طول کشید تا کارتان در شهرداری به سرانجام برسد؟
الف)............ سال ب).............ماه ج)............. هفته د)................روز ه) بعد از گذشت ............. هنوز کارم تمام نشده است.
3. در این مدتی که در شهرداری کار داشتید، چقدر فقط به دلیل حاضر نبودن کارکنان شهرداری در محل کارشان معطل شدید؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
4. چقدر احساس کردید که کارکنان برای وادار کردن شما به دادن رشوه، در کار شما عمداً تأخیر ایجاد میکنند؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
5. چقدر پیش آمده که احساس کنید کسی در شهرداری به نوعی شما را تحت فشار قرار داده تا از شما اخاذی کند؟
1- خیلی کم 2- کم3-متوسط 4-زیاد 5- خیلی زیاد
6. آیا کسی در شهرداری از شما درخواست رشوه کرده؟ 1- بله 2- خیر برو به پرسش 13
7. آیا رشوه را پرداختید؟ 1- بله 2- خیر برو به پرسش 13
8. ببخشید که میپرسم، لطفاً بفرمایید، چند بار رشوه پرداخت کردهاید؟...........بار
9. باز هم ببخشید، ولی اگر ممکن است، بفرمایید در مجموع چقدر رشوه پرداختهاید ؟ .............................. تومان
10. ممکن است صادقانه بفرمایید برای انجام کارتان چقدر پارتیبازی یا اقدامات مشابه انجام دادهاید؟
1- هیچ 2- خیلی کم 3- کم4-متوسط 5-زیاد 6- خیلی زیاد
11. آيا پيش آمده است كه در شهرداری و به علت پارتيبازي ديگران، از رسيدن به موقع به حق خود باز بمانید؟
1. بلی 2. خیر 3. نميدانم/ به ياد ندارم
12. آیا در زمانی که کارتان را در شهرداری دنبال میکردید، کسی یا موردی را مشاهده کردید که مطمئن باشید از رشوه یا هر عمل فاسد دیگری استفاده کرده باشد.؟ 1. بلی 2. خیر 3. نميدانم/ به ياد ندارم
13. آيا در یک سال گذشته پيش آمده است كه فردي از اعضاي خانواده شما براي كاري به شهرداری مراجعه كند و براي انجام كار از او رشوه درخواست كنند؟ 1. بلی 2. خیر 3. نميدانم/ به ياد ندارم
14. آيا كسي را ميشناسيد كه به كاركنان شهرداری براي تسهيل امور رشوه داده باشد؟ 1. خير 2. بلي (چند نفر........................... )
15. لطفاً به پرسشهای مندرج در جدول زیر پاسخ دهید.
پرسشها / (دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)خيلي كمكممتوسطزيادخيلي زياد15-1. به نظر شما دادن و گرفتن رشوه در شهرداری تهران چقدر رواج دارد؟1234515-2. به نظر شما پارتیبازی چقدر در شهرداری تهران رواج دارد؟1234515-3. به نظر شما کارکنان شهرداری تهران چقدر از قدرتی که دارند برای منافع شخصی خودشان سوءاستفاده میکنند؟1234515-4. به نظر شما کارکنان شهرداری تهران چقدر قانون را برای افراد مختلف به صورتهای مختلف اجرا میکنند؟ (اجرای قانون برای همه یکسان نیست؟)12345
16. لطفاً ميزان موافقت يا مخالفت خود را با عبارات زير مشخص نماييد.
عبارات/ (دور یکی از اعداد خانههای مقابل را دایره بکشید)كاملاً موافقمموافقمبينابينمخالفمكاملاً مخالفم2) خيلي زياد 3) زياد 4) متوسط 5) كم 6) خيلي كم 7) اصلاًكاملا مخالفم16-1. در شهرداری تهران امکان پیشنهاد برای اصلاح و بهبود برخی از رویههای کاری وجود دارد.1234516-2. شهرداری تهران اقداماتی برای مبارزه با فساد در شهرداری انجام میدهد.1234516-3. امکان انتقاد و طرح ایرادها در شهرداری تهران و انعکاس آنها به مدیران وجود دارد.1234516-4. کارکنان و مسئولان شهرداری تهران در ارایه خدمات به مردم قواعد و هنجارهای اخلاقی را رعایت میکنند.1234516-5. از آنجا که کارکنان و مدیران شهرداری تهران مطابق قوانین عمل میکنند، از اعتبار و وجههی بالایی برخوردارند.1234516-6.اقدامات،کارها، برنامهها و نتایج مربوط به آنها در شهرداری تهران دوام و ثبات دارد و دائماً تغییر نمیکند.1234516-7. در شهرداری تهران در ارایه خدمات، تبعیضآمیز عمل نمیشود.1234516-8. شهرداری تهران در حفظ سلامت محیط زیست کوشا است و بدان آسیب نمیرساند.1234516-9. شهرداری تهران اقداماتی برای بهبود محیط زیست انجام میدهد.1234516-10. شهرداری تهران نسبت به کالبد و سیمای شهر مسئولانه عمل میکند.1234516-11. شهرداری تهران سازمان قابل اعتمادی است.12345
ویژگیهای پاسخگو:
-4546602159000
17. جنس: 1. زن 2. مرد
18. چند سال داريد؟ ................... سال
19. ميزان تحصيلات شما چقدر است؟
1- بيسواد2- در حد خواندن و نوشتن 3- نهضت سوادآموزي4- ابتدايي5- راهنمايي، سيكل
6- دبيرستان 7- ديپلم، پيشدانشگاهي8- فوقديپلم9- ليسانس10- فوقليسانس
11- دكتری 12- مقدمات حوزوي 13- سطح يك حوزوي (لمعتين) 14- سطح دو حوزوي (رسائل و مكاسب)
15- سطح سه حوزوي (كفايهالاصول) 16- سطح عالي حوزوي (خارج فقه و اصول)
20. وضع فعاليت شما چيست؟
1- خانهدار2- بيكار در جستوجوي كار 3- دانشآموز4- دانشجو 5- طلبه
6- شاغل 7- داراي درآمد بدون كار (بازنشسته و ...) 8- ساير (نام ببريد) ......................................
21. متأهل يا مجرد هستيد؟
1- متأهل2- مجرد 3- بدون همسر(به دليل فوت) 4- بدون همسر (طلاق) 5- ساير
[از اين كه حوصله به خرج داديد و در اين گفتگوي نسبتاً طولاني با ما همراهی کردید، صميمانه سپاسگزاریم]
Abstract:
Nowadays Corruption which means abuse of legal power for individual benefits is happening in all over the world and in any countries. It happens in different level from macro- to micro. Corruption affects society badly and cause lots of problems and issues like citizen dissatisfaction from government, development poverty, stopping economical & social development and etc. Hence fighting against social phenomenon and improve in organizational Integrity, is one the important issue in management and social science. According to the importance of the issue and previews studies, author tried to find out a method which is measured the corruption and integrity degree in some organizations that have important role to govern a city like municipality. So in first Step began to search in the meaning of corruption and integrity, find out different approaches, models and methods. Second step focused on the Strengths and weaknesses points of each founded method and models and in final step researcher selected a method and model that had most Coincident features according to the research goal. This model and measurement method known as Comprehensive integrity model was designed by a scientific group for Tehran's municipality in 2011. This model and its special measuring method tested in pilot regions of Tehran and according to the document after modifying apply in whole Tehran's municipality. Researcher has decided apply this model and method in urban region No. 7 and only in department of Planning and Architecture. The methodology in this research is descriptive survey by questionnaire. Gathering data also analyze by statistics methods.
Survey groups including municipality's special department personnel, Expertise, Clients and Tehran's citizen which are questioned about their experiment and perception of corruption and integrity in municipality by the indexes that model define for two different dimensions of integrity and corruption.
Findings show the comprehensive integrity score in specific department of Tehran municipality is around 0.5 from 1. According to the different scores in corruption and integrity dimension and the score of 0.7 from 1 in corruption dimension it seems the organization is facing to the problem. With a glance to the sub-score of corruption dimension will find out the Problem highest thread is corruption in decision making so our offer to solve the problem is planning the educational courses about the corruption and integrity also the principle of planning and decision making for top and middle management.
At the end it is important to say in this research is a proof of this native model capability. So strongly recommend to Tehran's municipality top management, planning an annual monitoring of whole and department by department of organization so that them will have a good observance of their progress or fall also to assessing of policy against corruption or developing organizational integrity, productivity.
University of Tehran
Faculty of Management
Assessing organizational Integrity and Corruption model Survey in Tehran municipality
(case of study: Tehran’s miniucipalty region 7)
By: Elnaz Bahri Roodposti
Under supervision of: Mojtaba Amiry Ph.D
A thesis submitted to graduate studies office in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Art in Urban Management
May, 2014