صفحه محصول - مبانی نظری ارزیابی اثرات شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت جمعی دانشجویان

مبانی نظری ارزیابی اثرات شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت جمعی دانشجویان (docx) 74 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 74 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

گرایش محض 295275835660right42545بررسی تأثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت جمعی: مطالعه دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان چکیده در چند سال اخیر شبکه های اجتماعی مجازی با محبوبیت جهانی کم نظیری رو به رو شده اند و جوانان زیادی عضو این شبکه های اجتماعی مجازی شده اند. شبکه های اجتماعی مجازی در پذیرش و دست یابی افراد جامعه به ویژه جوانان به نگرش ها و رفتارها نقش تعیین کننده ای ایفا می کنند و به عنوان یکی از کارگزاران اصلی ایجاد تغییرات اجتماعی به شمار می آیند. تحقیق حاضر در همین راستا و برای بررسی رابطه بین شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان صورت گرفته است. تحقیق به روش پیمایش و با استفاده از تکنیک پرسشنامه انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق کلیه دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان می باشد که در سال 1392 در مقطع کارشناسی و بالاتر مشغول به تحصیل بوده اند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 400 نفر انتخاب و با استفاده از روش نمونه گیری طبقه بندی اطلاعات جمع آوری شده اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که از میان متغیرهای زمینه ای؛ متغیرهای سن، جنس، مقطع تحصیلی، دانشکده، میزان درآمد و قومیت با هویت جمعی رابطه معناداری دارند. همچنین یافته های تحقیق نشان می دهد که متغیرهای عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی، میزان استفاده از اینترنت، میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی، سابقه استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی، نوع اشتراک گذاری مطلب، نوع لایک و کامنت، عضویت در گروه ها و نوع اخبار با ابعاد هویت جمعی رابطه معناداری دارند. کلید واژه: جهانی شدن، شبکه های اجتماعی مجازی، فیس بوک، هویت جمعی فهرست مطالب عنوان صفحه 1- فصل اول: کلیات.....................................................................................................1 1-1-مقدمه.......................................................................................................................2 1-2-بیان مساله...................................................................................................................4 1-3-اهداف تحقیق.............................................................................................................7 1-4- اهمیت و ضرورت تحقیق...........................................................................................7 1-5- تعاریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی..........................................................................9 2- فصل دوم: چارچوب نظری و تجربی تحقیق.....................................................10 2-1- پیشینه تحقیق..............................................................................................................11 2-1- 1-مطالعات انجام شده داخلی......................................................................................11 2-1-2- مطالعات انجام شده خارجی....................................................................................14 2-1- 3-جمع بندی پیشینه تحقیق.........................................................................................17 2-2- مبانی نظری...............................................................................................................18 2-2-1- هویت...................................................................................................................18 2-2-1-1- هویت اجتماعی.................................................................................................19 2-2-1-2 کنش متقابل نمادین.............................................................................................20 2-2-1-3- سایر نظریه پردازان...............................................................................................21 2-2-2- شبکه های اجتماعی مجازی .....................................................................................23 2-2-3- شبکه های اجتماعی مجازی و هویت.........................................................................25 2-2-3-1- بری ولمن.............................................................................................................25 2-2-3-2-آنتونی گیدنز.........................................................................................................26 2-2-3-3- رولند رابرتسون.....................................................................................................27 2-2-3-4- مالکوم واتزر........................................................................................................ 28 2-2-3-5- مانوئل کاستلز......................................................................................................30 2-2-3-6- حوزه عمومی هابرماس........................................................................................31 2-2-3-7- نظریه کاشت........................................................................................................31 2-2-3-8-نظریه استفاده و رضامندی.......................................................................................32 2-2-3-9- فیس بوک و هویت...............................................................................................32 2-3- چارچوب نظری تحقیق..................................................................................................34 2-4- فرضیه های تحقیق...........................................................................................................37 3-فصل سوم: روش شناسی................................................................................................39 3-1- روش و ابزار جمع آوری اطلاعات...................................................................................40 3-2- تعاریف مفاهیم...............................................................................................................40 3-2-1- تعاریف مفهومی متغیرهای تحقیق...........................................................................40 3-2-2- تعاریف عملیاتی متغیرهای تحقیق.............................................................................43 3-3- سنجش........................................................................................................................48 3-3-1 طیف لیکرت..............................................................................................................48 3-4- اعتبار و پایایی...............................................................................................................49 3-5- جامعه آماری و حجم نمونه...........................................................................................50 3-6- مراحل انتخاب نمونه.....................................................................................................50 3-7- ابزار های تحلیل داده ها.................................................................................................52 4- فصل چهارم:یافته های تحقیق...................................................................................53 4-1- یافته های توصیفی..........................................................................................................54 4-2- آزمون فرضیات..............................................................................................................82 5- فصل پنجم: نتیجه گیری.............................................................................................111 5-1- بحث و نتیجه گیری.......................................................................................................112 5-2- پیشنهادات....................................................................................................................118 منابع....................................................................................................................................120 پیوست.................................................................................................................................125 فصل اول: کلیات 1-1-مقدمه امروزه شبکه های اجتماعی مجازی، به بخشی جدایی ناپذیر از شبکه جهانی وب تبدیل شده است و تصور اینترنت بدون حضور این جوامع مجازی، غیرممکن به نظر می رسد. حتی بسیاری از کاربران اینترنت، بیشتر فعالیت های خود از جمله مرور اخبار، دریافت اطلاعات و پرداختن به سرگرمی ها را از طریق شبکه های اجتماعی انجام می دهند و اینترنت برای آنها، معادلی به‌جز شبکه های اجتماعی مجازی ندارد. شبکه های اجتماعی مجازی خدمات و کارکردهای متعددی به کاربران ارائه می دهد که در گذشته توسط اینترنت به صورت کلی، یا وبلاگ، ایمیل، یوتیوب و حتی تلویزیون و ماهواره ارائه می شدند و شبکه های اجتماعی مجازی همه خدماتی را که توسط اینها به صورت جداگانه ارائه می شدند را جمع می کند و همگی اینها را به کاربران ارائه می دهد. با این کار شبکه های اجتماعی مجازی جهان را واقعاً به صورت یک دهکده جهانی درآورده است و اکثر افراد، کارشناسان رسانه‌های جمعی و همچنین نظریه پردازان اذعان دارند که شبکه های اجتماعی مجازی در این زمینه، یعنی در به وجود آوردن یک دهکده جهانی موفق بوده است. شبکه های اجتماعی مجازی کاربرانی از همه کشورها دارد و افراد از کشورهای مختلف در این شبکه های اجتماعی مجازی عضویت دارند و با یکدیگر در ارتباط می‌باشند. با توجه به اینکه شبکه های اجتماعی مجازی این قابلیت را هم دارند که بر گوشی همراه نصب شوند و کاربران هم با گوشی همراه از خدمات شبکه های اجتماعی مجازی استفاده می کنند. پس کاربران زیادی از طریق گوشی همراه عضو شبکه های اجتماعی مجازی شده اند و این باعث شده است که شبکه های اجتماعی مجازی محبوبیت بیشتری کسب کنند تا حدی که حدود چهارصد میلیون نفر فقط از طریق گوشی همراه وارد فیس بوک می شوند و با گوشی همراه خودشان از امکانات و خدمات فیس بوک استفاده می کنند. شبکه های اجتماعی مجازی متعددی در حال حاضر وجود دارد و تا حد زیادی خدماتی شبیه به هم به کاربران ارائه می دهند. از نظر محبوبیت، شبکه اجتماعی فیس بوک حرف اول را می زند و بیشترین کاربران عضو این شبکه اجتماعی مجازی شده اند. در کشور ما هم با وجود فیلتر بودن شبکه های اجتماعی مجازی، افراد زیادی عضو این شبکه های اجتماعی مجازی شده اند و از خدمات و کارکردهای این شبکه های اجتماعی مجازی استفاده می کنند و از طریق شبکه های اجتماعی مجازی با دوستان خود در ایران و خارج از ایران در ارتباط می باشند و دوست دارند که این از فناوری‌های نوین در حوزه ارتباطات استفاده کنند و از بقیه در زمینه ارتباطات عقب نیفتند و شاید هم برای افراد زیادی این شبکه های اجتماعی مجازی مکانی برای آرامش و مکانی به دور از کنترل باشد و افراد زیادی هم احساس می کنند که شبکه های اجتماعی مجازی مکان مناسبی نمی باشد. به طور کلی و به دور از مناسب یا نامناسب بودن شبکه های اجتماعی مجازی باید بپذیریم که شبکه های اجتماعی مجازی در حال حاضر محبوبیت بی نظیری هم در جهان و هم در کشور ما دارند و هر روز تعداد زیادی عضو این شبکه های اجتماعی مجازی می شوند. شبکه های اجتماعی مجازی که باعث دگرگونی های زیادی در حوزه ارتباطات و تعاملات انسانی شده اند و زمینه ارتباط افراد را با دیگران به راحتی فراهم کرده اند و این قابلیت را به وجود آورده اند که افراد به راحتی با افراد دیگر از هر کشور یا فرهنگ و هویتی در ارتباط باشند و می توانند تحت تأثیر آنان قرار بگیرند و یا حتی بر افراد دیگر تأثیر بگذارند و از سوی دیگر با رشد استفاده از این ابزارهای ارتباط جمعی در داخل کشور، نگرانی هایی در مورد فضای نسبتاً باز حاکم بر آنها و تأثیرات زیاد شبکه های اجتماعی مجازی به وجود آمده است؛ طوری که از متولیان فرهنگی کشور گرفته تا مسئولان امنیتی و حتی بسیاری از خانواده‌ها، از تبعات منفی احتمالی مستتر در به کارگیری شبکه های اجتماعی توسط کاربران داخلی که عمدتاً قشر جوان و نوجوان هستند، ابراز نگرانی کرده اند. تقریباً روزی نیست که در رسانه های کشورمان، هشداری در مورد مخاطرات فرهنگی و امنیتی موجود در شبکه های اجتماعی منتشر نشود. همه افراد از مسئولان گرفته تا افراد عادی در مورد شبکه های اجتماعی مجازی حرف می زنند و اظهارنظر می کنند و تقریباً می توان گفت که تا حد زیادی بدون سند و مدرک اظهارنظر می کنند چون که با توجه به نوظهور بودن شبکه های اجتماعی مجازی مطالعات زیادی در مورد شبکه های اجتماعی مجازی در کشور ما انجام نشده است تا پی ببریم که شبکه های اجتماعی مجازی چه تأثیرات مثبت یا منفی بر کاربرانش دارد و آیا شبکه های اجتماعی مجازی این قابلیت را دارند که در هویت، سبک زندگی، نحوه نگرش و. کاربران تغییراتی به وجود بیاورد و یا آیا بین شبکه های اجتماعی مجازی و هویت رابطه ای وجود دارد؟ تحقیق حاضر با توجه به این موضوع که مطالعات زیادی در مورد شبکه های اجتماعی مجازی و تاثیرات آن بر کاربران انجام نشده است، به بررسی این موضوع می پردازد که شبکه های اجتماعی مجازی چه رابطه با هویت جمعی دارند؟ و اینکه آیا شبکه های اجتماعی مجازی تأثیر مثبت یا منفی بر هویت جمعی دارند؟ -2-1 بیان مساله هویت جمعی در زمره موضوعاتی به شمار می‌آید که در تئوری‌ها و دیدگاه‌های گوناگون جامعه شناسی به دلیل قرابت و تداخل معنایی و مفهومی با پدیده‌های فراگیری نظیر بازنمایی، آگاهی، عضویت و تعلق جمعی، انسجام اجتماعی، نمادگرایی و معنا به عنوان تعیین کننده جهت گیری های شناختی، عاطفی و عملی افراد مورد توجه ویژه ای قرار گرفته و به شیوه‌های متفاوتی مفهوم سازی شده است. به همین جهت اشتغال نظری و عملی به هویت، به مشخصه اساسی آثار نظری و تجربی جامعه شناسی در دوران معاصر درآمده است (قادر زاده، 36:1390-35). هویت جمعی عام در سطح اجتماع جامعه‌ای (هویت ملی) از اصلی‌ترین شاخص های مدرنیته و جهان مدرن به شمار می‌رود و می توان آن را مهم‌ترین هدف و معیار توسعه اجتماعی قلمداد نمود (چلبی، 1378: 69). هویت جمعی حوزه یا قلمروی از حیات اجتماعی است که افراد خود را با ضمیر ما متعلق و منتسب به آن می دانند و در برابر آن احساس تعهد و تکلیف می کنند (عبداللهی و حسین بر، 1385: 107). منظور از هویت جمعی، سطحی از هویت جمعی افراد از میان سطوح چهارگانه قومی، دینی، ملی و جهانی است. هویت های جمعی (ملی، دینی، قومی و ...) جملگی ساخته می شوند و افراد آن را کسب می کنند. امروزه ما در موقعیت‌های مختلف با هویت های متعددی سر و کار داریم و تبع موقعیت و شرایطی که در آن قرار داریم، خود را تعریف می کنیم. مرزهای نفوذ ناپذیر بین مقولات و گروه های هویتی، دیگر مستحکم نیستند، بلکه به شدّت آسیب پذیر و شکننده‌اند. دنیای ارتباطات پیش آهنگ این تغییرات است. احساس هویت، فرایند معنا بخشی و معنا سازی در زندگی است. این معنا قابلیت به چالش کشیده شدن و به بحران دچار شدن را دارد. منابع و ابزارهای اصلی ساخت و حفظ هویت ها عبارتند از: مکان و فضا، زمان، دین، زبان و فرهنگ که مهمترین و غنی‌ترین منبع هویتی به شمار می‌رود. در گذشته این منابع (مکان و فضا، زمان، فرهنگ و زبان) هویت فرد را می‌ساختند، ولی امروزه، وسایل نوین ارتباطی و فرایند جهانی شدن با متحول ساختن فضا و زمان و جدا کردن آن‌ها از مکان، فضایی انحصاری که در اختیار جوامع و فرهنگ‌ها بود تا هویت سازی کنند، از بین برده و در نتیجه توانایی جوامع در هویت سازی و هویت یابی افراد را به میزان بسیار زیادی کاهش داده است. به بیان دیگر، در گذشته پیوند تنگاتنگ فضا، زمان و فرهنگ یا مکان و سرزمین معین، نیازهای هویتی افراد را به خوبی تأمین می‌کرد و انسان ها در دنیای کوچک، محدود، پایدار و منسجم به هویت و معنای مورد نیاز خود دست می‌یافتند، ولی فضای مجازی با پاره کردن این پیوند و نفوذپذیر کردن و فرو ریختن زندگی اجتماعی، آن دنیاها را به شدت متزلزل ساخته است (عباسی قادری و خلیلی کاشانی، 1389: 28). در دوران کنونی شبکه های ارتباطی از قبیل اینترنت و تلفن همراه جهان را به صورت دهکده ای درآورده‌اند و همین امر باعث شده هویت ها ی متنوع و متعدد به راحتی با یکدیگر در ارتباط باشند و در یکدیگر تأثیر بگذارند. کاربر اینترنت با گشت وگذار در جهان مجازی با روش‌های گوناگون زندگی جدید جهانی آشنا می شود و به این ترتیب شهروندان جامعه جهانی از اتخاذ یک موضع خاص یا به عبارتی هویت ثابت سر بازمی زنند زیرا ارزش‌ها و روش‌های متنوعی در پیش رویشان وجود دارد. مردم در این فضا برای عبور از مرزها نیازمند گذرنامه نیستند، بنابراین به راحتی در بازار فرهنگ های متنوع حضور می یابند و در کمال آزادی هر فرهنگی را که بخواهند برمی گزینند؛ بنابراین می توان گفت در این دهکده جهانی مردم به طور هم زمان گاه به اوج تعالی می‌رسند و گاه به پایین ترین سطح انسانیت نزول می کنند. در نتیجه، ثبات تعین و هویت پایدار در چنین فضایی امکان کمتری دارد و از همین روست که امروزه اشکال متنوع هویت فرهنگی و ملی برای حفظ خود تلاش می کنند (صانع پور، 1390: 118). همچنین وسایل ارتباطی جدید جهان را به صورت دهکده ای درآورده‌اند و تعدد گفتمان‌ها در ارتباطی تعاملی به انتقال ایده‌ها، افکار و تمایلات منجر می شوند و این امر هویت فردی و جمعی انسان ها را در معرض تحولات شتابگری قرار می دهد. برخی استدلال می کنند که تعامل در فضای سایبرنتیک (فضای مجازی که در آن تعامل به شکل ارتباطات کامپیوتری صورت می‌پذیرد) با در هم شکستن مرزهای مرسوم گروهی و متعاقب آن تغییر در برجستگی نسبی نیاز به تشابه و تمایز، بیشترین تأثیر را بر هویت اجتماعی طرف‌های تعامل می گذارد و از سوی دیگر، گمنامی یا جعل نام به معنای پنهان داشتن هویت که در نتیجه معنای هویت اجتماعی تأثیر دارد (jones, 1998: xv). یکی از وسایل ارتباطی جدید و نوظهور پیدایش شبکه های اجتماعی مجازی می باشد که قاعدتاً با توجه به اینکه جهان را فشرده تر و ارتباط اجتماعی بین افراد از کشورهای مختلف با فرهنگ‌ها و هویت های متفاوت را میسر ساخته است و همچنین اینکه این شبکه های اجتماعی به فضایی تبدیل شده اند که افراد در اینجا تا حدودی آزادی دارند می تواند تأثیرهای زیادی بر هویت افراد ایجاد کند. شبکه های اجتماعی مجازی، نسل جدید از وب سایت‌های اینترنتی هستند. در این وب سایت‌ها، کاربران اینترنتی حول محور مشترکی به صورت مجازی با هم جمع می شوند و جماعت های آنلاین را تشکیل می دهند. شبکه های اجتماعی، متناسب با نوع موضوع فعالیت شان امکانات دیگری از قبیل خبرخوان‌های اینترنتی، بازی های آنلاین، قابلیت آپلود کردن ویدئوها و فایل های رایانه ای و برقراری ارتباط با سایر رسانه های شخصی را نیز در گزینه هایشان دارند (امینی و اکبری، 117:1391). در چند سال اخیر شبکه های اجتماعی مجازی با محبوبیت کم نظیر جهانی روبه رو شده اند به طوری که میلیون‌ها نفر از سراسر دنیا در این شبکه ها عضویت دارند و روابط انسانی، نوع همکاری، وابستگی حرفه ای و بسیاری امور اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را در بستر این شبکه ها ایجاد یا دنبال می کنند؛ بنابراین به لحاظ گستره کاربری می توان گفت که در فضای شبکه ها ی اجتماعی مجازی چیزی بیش از یک فضای اطلاعاتی جهانی وجود دارد. برخی معتقدند که یک بافت اجتماعی جدید در حال ساخته شدن است و نیاز دارد که ما فناوری را به منظور کارکردی کردن خدمات تحت وب به رسمیت بشناسیم (Anderson, 2006: 2). علی رغم ممنوعیت شبکه های اجتماعی در ایران، تعداد قابل توجهی از کاربران ایرانی، عضو شبکه های اجتماعی فیلتر شده هستند. سایت خبری عصر ایران تعداد کاربران ایرانی شبکه های اجتماعی فیس بوک را در داخل کشور 6 تا 12 میلیون نفر و رئیس فناوری و اطلاعات سازمان بسیج دانش آموزی و فرهنگیان کشور نیز تعداد کاربران ایرانی فیس بوک را 17 میلیون نفر برآورد نموده است (شهابی و بیات، 1391: 64). با توجه به اهمیت شبکه های اجتماعی مجازی در عصر حاضر که با محبوبیت بی نظیر جهانی روبرو هستند و اینکه هر روز چندین هزار کاربر عضو این شبکه های اجتماعی مجازی می شود و همچنین با توجه به اینکه اکثریت کاربران شبکه های اجتماعی مجازی دانشجو می باشند و اکثریت دانشجویان عضو شبکه های اجتماعی مجازی می باشند و دانشجویان هم هم با توجه به محیطی که در آن قرار دارند و دسترسی آسان تر به اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی بهتر با سازوکارهای شبکه های اجتماعی مجازی آشنایی دارند و همچنین با توجه به اینکه در دانشگاه سیستان و بلوچستان دانشجویانی از اقوام مختلف و به خصوص قوم بلوچ در آن مشغول به تحصیل می باشند، موضوع رابطه شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی را انتخاب کرده ایم. پس در تحقیق حاضر به دنبال بررسی رابطه شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان می باشیم و فرضیه اصلی تحقیق این می باشد که آیا شبکه های اجتماعی که از وسایل ارتباطی جدید و بعدی از جهانی شدن در حوزه ارتباطات می باشند رابطه ای با هویت جمعی دانشجویان دارند یا اینکه این شبکه های اجتماعی رابطه خنثی ای با هویت جمعی دارند. -3-1 اهداف تحقیق -1-3-1 هدف کلی: بررسی و شناخت رابطه شبکه های اجتماعی مجازی با هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) دانشجویان -2-3-1 اهداف جزئی بررسی و شناخت رابطه شبکه های اجتماعی مجازی با هویت قومی دانشجویان بررسی و شناخت رابطه شبکه های اجتماعی مجازی با هویت دینی دانشجویان بررسی و شناخت رابطه شبکه های اجتماعی مجازی با هویت ملی دانشجویان بررسی و شناخت رابطه شبکه های اجتماعی مجازی با هویت جهانی دانشجویان بررسی و شناخت رابطه میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی بررسی و شناخت رابطه ویژگی های فردی، خانوادگی و ... با هویت جمعی -4-1 اهمیت و ضرورت تحقیق در چند سال اخیر شبکه های اجتماعی مجازی با محبوبیت بی نظیر جهانی روبرو شده اند و روز به روز بر محبوبیت این شبکه های اجتماعی افزوده می شود تا جایی که شبکه اجتماعی فیس بوک حدود یک میلیارد کاربر دارد و شبکه های اجتماعی دیگر نیز مانند تویتر و گوگل پلاس با محبوبیت بی نظیری روبرو هستند؛ و در ایران نیز به رغم فیلتر بودن شبکه های اجتماعی، این شبکه ها با محبوبیتی بی نظیر روبرو هستند؛ و همچنین از سال 2005 م. تاکنون، موضوع شبکه های اجتماعی مجازی، اصلی‌ترین مشغله کاربران اینترنت در دنیا و به‌تبع آن در ایران بوده است. شبکه های اجتماعی مجازی در حال حاضر قوی‌ترین رسانه آنلاین در دنیا به شمار می‌روند. به زعم کاستلز باید اندیشمندان اجتماعی بدانند که ما در چه جامعه ای هستیم، چه فرایندهای اجتماعی در حال پیدایش هستند، چه خصلت ساختاری وجود دارد و چه چیزی را می توان از طریق کنش اجتماعی تغییر داد. چرا که افراد بدون درک کافی مانعی بر سر راه تغییر خواهند شد و ممکن است پتانسیل نامتعارف خلاقیتی را که ارزش‌ها و فناوری های عصر اطلاعات وجود دارد از دست بدهیم. (castells, 1996: 693). پس با توجه به اینکه این شبکه های اجتماعی مجازی محبوبیت کم نظیر و اصلی‌ترین مشغله کاربران اینترنت در جهان و ایران می باشند و همچنین اینکه شبکه های اجتماعی مجازی خدمات و کارکردهای گسترده ای را در اختیار کاربران قرار می دهد که قبلا به صورت پراکنده توسط ایمیل، وبلاگ، اینترنت به صورت کلی یا حتی تلویزیون و ماهواره ارایه می شد و اینکه شبکه های اجتماعی مجازی تبدیل به محیطی شده اند که کاربران این توانایی را دارند که با هویت مستعار یا خود ساخته عضو شبکه های اجتماعی مجازی شوند که باعث به وجود آمدن هویت آنلاین می شود و بین هویت آنلاین و هویت واقعی رابطه معناداری وجود دارد و هویت آنلاین بر هویت واقعی تاثیر دارد و همچنین شبکه های اجتماعی مجازی این توانایی را به کاربرانش می دهد که با افراد از فرهنگ ها و هویت های مختلف و متعدد در ارتباط باشد و با فرهنگ ها و هویت های دیگران و شاید هم متضاد با هویت خودش آشنا شود، می تواند تأثیرات زیادی بر هویت و سبک زندگی کاربران ایجاد کند و همچنین اینکه با توجه به نوظهور بودن شبکه های اجتماعی مجازی، تحقیقات زیادی در مورد شبکه های اجتماعی مجازی و به خصوص در مورد رابطه شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی در کشور ما انجام نشده است. پس با توجه به مطالب فوق بر آن شدیم که موضوع رابطه شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی را که در کشور ما کمتر به آن توجه شده است را انتخاب کنیم. 1-5- تعاریف مفاهیم و اصطلاحات کلیدی هویت جمعی هویت جمعی سطحی از حیات اجتماعی است که افراد خود را با ضمیر ما متعلق و منتسب می دانند و نسبت به آن احساس تعلق، تکلیف و تعهد می کنند در تحقیق حاضر منظور از هویت جمعی سطحی از هویت چهارگانه ملی، مذهبی، قومی و جهانی است که افراد خود را با ضمیر ما ملی، مذهبی، قومی و جهانی منتسب می دانند شبکه های اجتماعی مجازی شبکه های اجتماعی مجازی گونه ای از الگوهای تماس هستند که در آن‌ها تعامل و ارتباطات بین عوامل شبکه ای توسط یک پایگاه فنی و زیرساخت اینترنتی مورد پشتیبانی قرار می گیرد در این شبکه ها هدف، علاقه یا نیاز مشترک می تواند عنصری پیوند دهنده باشد که باعث می شود تا عوامل مرتبط بدون حضور فیزیکی احساس کنند که در یک اجتماع و جمع حقیقی قرار گرفته‌اند فصل 2: چارچوب نظری و تجربی 2-1-پیشینه تحقیق 2-1-1-مطالعات انجام شده در ایران عدلی پور، قاسمی و کیان پور (1392) در پژوهشی با عنوان شبکه اجتماعی فیس بوک و هویت ملی جوانان که در بین جوانان شهر اصفهان و با تکیه بر نظریه‌های کاستلز، هابرماس و ولمن انجام دادند به این نتیجه رسیدند که بین مدت زمان عضویت، میزان استفاده، میزان مشارکت و فعالیت کاربران در فیس بوک و هویت ملی کاربران رابطه معنادار و معکوس و بین واقعی تلقی کردن محتوای مطالب فیس بوک و هویت ملی کاربران رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد؛ یعنی هر چه مدت زمان عضویت، میزان استفاده و میزان فعالیت و مشارکت کاربران در فیس بوک از سوی کاربران افزایش پیدا می کند هویت ملی کاربران ضعیف تر می شود. حکیمی، رؤیا (1391) در تحقیقی که با موضوع نقش شبکه های اجتماعی بر هویت (مطالعه موردی روی فیس بوک و کاربران کرد) و با استفاده از نظریه جهانی – محلی شدن رابرتسون انجام داد به این نتیجه رسید که جهانی شدن برای قومیت‌ها تعریف جهانی – محلی شدن دارد برای کردها باعث شکل گیری یک کشور مجازی می شود که در آن می توانند حاکمیت سیاسی و فرهنگی داشته باشند به طوری که فیس بوک توانسته است نقش عمده ای در بازنمایی هویت کردها در جهان داشته باشد و از این راه به یافتن دوستان و هم فکران کرد و غیر کرد کمک شایانی کرده است. عباسی قادری و خلیلی کاشانی (1389) در پژوهشی با عنوان تأثیر اینترنت بر هویت ملی که با استفاده از تکنیک پرسشنامه بر روی 1266 نفر از کاربران بالای پانزده سال در شهر تهران که از طریق نمونه گیری خوشه ای و هدفمند، انجام دادند به این نتیجه رسیدند که متغیرهای نوع استفاده کاربران از اینترنت، انگیزه و هدف و مشارکت و فعال بودن کاربران در استفاده از اینترنت، واقعی تلقی کردن محتوای سایت‌ها از سوی کاربران اینترنت و پایگاه اقتصادی – اجتماعی کاربران رابطه معنی داری با هویت ملی دارند و بین میزان تحصیلات، میزان استفاده از اینترنت و سابقه استفاده از اینترنت و هویت ملی رابطه معناداری وجود ندارد. ربانی، ربانی و حسنی (1388) در پژوهشی با عنوان تأثیر رسانه های جمعی و هویت ملی که به دنبال بررسی تأثیر استفاده از رسانه های گروهی و شبکه های ارتباط جمعی بر هویت ملی بوده اند به این نتیجه رسیدند که بین استفاده از رسانه ها و هویت ملی رابطه معناداری وجود دارد و افرادی که از رسانه های داخلی استفاده کرده اند در سازه هویت ملی نمره بالایی دریافت کرده اند و برعکس نمره افراد استفاده کننده از رسانه های خارجی در این سازه، نمره پایینی بوده است این یافته، نشان دهنده تغییر نگرش ها به سمت الگوها و گرایش‌های جدید است. همچنین به این نتیجه رسیدند که از میان متغیرهای اثرگذار بر هویت ملی، به ترتیب، جنس، میزان استفاده از رسانه های خارجی، میزان استفاده از رسانه های داخلی، سن و وضعیت تأهل در تعیین گرایش هویت ملی، از سهم بیشتری برخوردار می باشند. نوابخش، هاشم نژاد و زادشم پور (1388) تحقیقی با عنوان بررسی آثار اینترنت و موبایل در تغییر هویت جوانان 29-15 سال استان مازندران انجام دادند. مهمترین یافته های تحقیق نشان می دهد که گرایش جوانان به استفاده از اینترنت و موبایل در تغییر هویت فردی جوانان مؤثر است و همچنین گرایش جوانان به استفاده از اینترنت و موبایل در تغییر هویت گروهی آنان مؤثر است. نیازی و شفائی مقدم (1390) تحقیقی با عنوان بررسی تأثیر رسانه های جمعی در گرایش به هویت ملی (مطالعه موردی شهروندان شهرستان کاشان در سال 1390) انجام داده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که رابطه معنی داری و مثبتی بین استفاده از تلویزیون و گرایش به هویت ملی و نیز رابطه معنی دار و منفی بین میزان استفاده از ماهواره و اینترنت با میزان گرایش به هویت ملی دارد و همچنین رابطه معنی داری بین نوع محتوای برنامه های مورد استفاده از تلویزیون، ماهواره و اینترنت با میزان گرایش به هویت ملی وجود دارد حافظ نیا، کاویانی راد، کریمی پور و طاهر خانی (1385) پژوهشی که با عنوان تأثیر جهانی شدن بر هویت ملی (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران) انجام دادند. یافته های تحقیق نشان می دهد که گسترش فرایندهای جهانی شدن در قالب فناوری اطلاعات و ارتباطات (ماهواره و اینترنت) زمینه ساز تقویت هویت فروملی دانشجویان بوده است. همچنین دریافتند که با افزایش استفاده از ابزارهای جهانی شدن، میزان علایق ملی را کاهش می دهد. اشتیاقی، علیزاده و کاظمیان (1391) در تحقیقی که با عنوان اینترنت و هویت دینی دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه مازندران) انجام دادند و هدف اساسی مقاله حاضر، بررسی رابطه بین مدت، میزان، نوع استفاده از اینترنت و پایگاه اجتماعی اقتصادی کاربران دانشجو با هویت دینی بوده است. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که بین مدت، میزان، نوع استفاده از اینترنت و پایگاه اجتماعی اقتصادی دانشجویان، رابطه معناداری و معکوسی با نوع هویت دینی آنان وجود دارد. احمد پور و قادر زاده (1389) پژوهشی با عنوان تعامل در فضای سایبر و تأثیر آن بر هویت دینی جوانان انجام داده اند. یافته های این تحقیق حاکی از آن است که هویت دینی در تعامل با فضای سایبر تضعیف می شود و با افزایش میزان مصرف و دسترسی به اینترنت از برجستگی هویت دینی دانشجویان کاسته می شود. در میان ابعاد و شاخص های هویت دینی، فضای سایبر بیشترین تأثیر را بر ابعاد پیامدی و تجربی و کمترین تأثیر را بر بعد شناختی هویت دینی دارد. همچنین معتقدند که هویت دینی دانشجویان با میزان فضای سایبر رابطه معکوس دارد. امیرکافی و حاجیانی (1392) در تحقیقی با عنوان نسبت هویت قومی و ملی در جامعه چند قومیتی ایران که در بین شش قوم کرد، لر، بلوچ، عرب، آذری و ترکمن انجام دادند به این نتیجه رسیدند که هر دو هویت قومی و ملی در میان اقوام ایرانی برجسته است. همچنین همبستگی میان احساس تعلق به قومیت و دلبستگی به ملیت در کل نمونه مثبت است؛ اما میزان رابطه و جهت آن در میان اقوام مختلف متفاوت می باشد. میزان هویت قومی قوم ترکمن بیشتر از سایر اقوام می باشد و قوم عرب کمترین میزان هویت قومی را دارد و همچنین قوم لر دارای بالاترین میزان تعلق هویت ملی و قوم عرب هم کمترین میزان تعلق به هویت ملی را دارد. بوستانی، داریوش (1390) در پژوهشی که با هدف بررسی عوامل مؤثر بر هویت بازاندیشانۀ دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام داده است. به این نتیجه رسید که متغیرهای میزان استفاده از فناوريهاي اطلاعاتی و ارتباطی، تحصیلات پدر، تحصیلات مادر، جنسیت پاسخگویان، محل تولد و استفاده از آنتن ماهواره رابطه معناداری با هویت بازاندیشانه دارند و بر بازاندیشی هویت تاثیر معنادار دارند. عیاری، آذزنوش (1384) نیز در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به مطالعه عملکرد اینترنتی گروه‌های قومی آذری، بلوچ، ترکمن، عرب خوزستانی و کرد پرداخته است. او در پایان استدلال می‌کند که جهانی شدن موجب شکسته شدن مرزها و شکل گیری مجدد مرزبندی‌ها شده است. در اینجا مرزهای هویتی، نه تنها از بین نرفته‌اند بلکه امکان تجلی بیشتری یافته‌اند. در واقع این فضای مجازی انواع هویت‌های خرد را از انزوا در می آورد و مفهوم وطن را به شکل نمادین در حافظه جمعی قومیت‌ها شکل می‌دهد و دیگر تنها عامل جغرافیا باعث پیوند میان آن‌ها نیست. کوثری، مسعود (1386) با پژوهشی اکتشافی پیرامون جهان فرهنگی کاربران ایرانی در شبکه اجتماعی اورکات علائق فرهنگی کاربران را مورد بررسی قرار داده است. براساس نتایج این تحقیق، حوزه های موسیقی، فیلم، ادبیات غیر بومی و نیز اجتماع‌های هنری- ادبی، سرگرمی- تفریحی و جنسی مورد توجه اعضا بوده و دوستیابی و یافتن شریک زندگی مهمترین علت پیوستن کاربران ایرانی به این شبکه است. از این رو محقق بر اتخاذ یک سیاست هویتی مناسب و همه شمول در کشور تأکید می کند. شهابی و بیات (1391) در تحقیقی با موضوع، شبکه های اجتماعی مجازی و کاربران جوان به این نتیجه گیری رسیدند که از دیدگاه کاربران جوان، محیط شبکه های اجتماعی مجازی مانند فیس بوک که کاربران جوان ایرانی زیادی در آن فعالیت دارند، فضایی سیاسی تلقی نمی‌شود بلکه اکثر آن‌ها برای تسهیل روابط خود، احیای ارتباطات قدیمی و ایجاد و حفظ ارتباطات دوستانه به آن روی می‌آورند. در حالی که برخی محدودیت‌های خانوادگی، جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را با حضور در شبکه جبران می کنند که از مهمترین تجربه جهان وطنی و آشنایی با دنیای مدرن است. 2-1-2- مطالعات انجام شده در خارج از ایران اسماک شافعی، نایان و عثمان (2012) در پژوهشی که با عنوان ساخته شدن هویت از طریق پروفایل‌های فیس بوک که در بین دانشجویان مالزی انجام دادند به این نتیجه رسیدند که ناامنی، همتا ادراکی و خود ارتقایی اغلب هویت آنلاین دانشجویان را تحت تأثیر قرار می دهد؛ و همچنین دریافت که هویت آنلاین به وسیله ارزش های اجتماع به همراه همتا ادراکی، ارتباط اجتماعی و محبوبیت بازسازی و بازاندیشی می شود. همچنین دریافتند که دانشجویان پسر در به کاربردن پروفایل‌های واقعی‌شان از دانشجویان دختر راحت تر می باشند. زاهو و همکارانش (2008) پژوهشی با عنوان ساخته شدن هویت در فیس بوک انجام دادند که این پژوهش براساس حساب‌های فیس بوک 63 نفر انجام شده است. یافته های پژوهش فوق نشان می دهد که ساخته شدن هویت در محیط‌های مستعار بی نام از ساخته شدن هویت در محیط‌های آنلاین بی نام متفاوت می باشد. همچنین دریافتند که حساب‌های کاربران در فیس بوک به طور مسلط بر نحوه ساخته شدن هویت تأثیر دارد. کلی (2007) پژوهشی با عنوان ساخت هویت در فیس بوک انجام داده است. نتایج این پژوهش حاکی از این است که اگرچه افراد هویت های خود را در همه بخش‌های زندگی بر می‌سازند اما برساخت هویت کاربران در شبکه های اجتماعی مجازی به خصوص فیس بوک مشهودتر است. گراسموک (2009) تحقیقی با عنوان فیس بوک وهویت انجام داده است به این نتیجه رسید که اگاهی هایی که کنشگران از حضور در فیس بوک به عنوان یک زیست جهان کسب می کنند، باعث تغییر در هویتشان می شود و همچنین هویت جهانی کاربران را شکل می دهد. جوینسون (2008) در مطالعه به دنبال این هدف که چه چیزی در شبکه های اجتماعی وجود دارد که شخص را تحریک به ماندن در شبکه می کند، اقدام به مصاحبه با کاربران شبکه ها نموده و خصوصیات شخصی، باورها، ارزیابی رفتار، نیازها و عوامل انگیزشی افراد را شناسایی کرده است. این مطالعه تعیین نمود که حفظ تماس دلیل اصلی استفاده افراد از شبکه های اجتماعی است. بوید (2007) نیز بیان می کنند که جنسیت بر مشارکت کاربران در شبکه های اجتماعی مجازی تأثیر می گذارد. پسران جوان در مقایسه با به دختران جوان تمایل بیشتری به فعالیت در شبکه ها دارند؛ اما دختران با سنین بالاتر نسبت به پسران با سنین بالاتر فعالیت بیشتری در شبکه های اجتماعی مجازی دارند؛ و همچنین دختران بیشتر از پسران همسال خود علاقه‌مند به استفاده از این شبکه ها برای ارتباط با دوستان خود هستند. لنهارت و مدن (2007) درتحقیق پیرامون علل گرایش کاربران به شبکه های اجتماعی مجازی در ایالات متحده آمریکا نتیجه گرفتند 55 درصد نوجوانان پروفایل‌های شبکه ای دارند و صفحات جوانان در این شبکه ها شامل خودگشودگی قابل مشاهده، ساده، صمیمانه و تعامل‌های است که رفتار آنان را به تصویر می‌کشد. یافته های آنان تأیید می کنند که 91 درصد کاربران سایت‌های شبکه اجتماعی، از این سایت‌ها برای حفظ روابط با دوستان کنونی استفاده می کنند که آن‌ها با رفت و آمد مکرر دارند و 82 درصد به دنبال حفظ روابط با کسانی هستند که با آن‌ها رفت و آمد ندارند ضمن اینکه 71 درصد آنان از این سایت‌ها برای ایجاد و پیگیری طرح‌های اجتماعی بهره می گیرند. یک تحقیق میدانی از سوی انجمن مدارس ملی آمریکا با پوشش دادن بیش از 2000 دانش آموز 9 تا 17 سال، والدین و مدیران مدارس ایالات متحده نشان داد بخش عمده ای از مسائلی که در سایت‌های شبکه اجتماعی توسط دانش آموزان به اشتراک گذاشته می شود، شامل تبادل دائمی پیام‌های خصوصی، عمومی و نظرهاست که مباحث آموزشی نیز یک موضوع از صحبت‌های متداول است، به طوری که 60 درصد دانش آموزان مورد تحقیق، از شبکه های اجتماعی برای تبادل موضوعات آموزشی و 50 درصد آنان برای تبادل نظر درباره تکالیف درسی استفاده می کنند (National School Boards Association, 2007) هارگیتای (2007)، در مطالعه ای درباره میزان سازگاری دانش آموزان پیش دانشگاهی با سایت‌های انلاین دریافت که تفاوت معناداری میان گروه های نژادی و قومی مختلف در زمینه استفاده از شبکه های رایج (مانند فیس بوک، مای اسپیس، زانگاو فریندستر) وجود دارد. مثلاً اسپانیایی تبارها مای اسپیس را به فیس بوک و دیگر سایت‌ها ترجیح می دهند. درحالی که دانش آموزانی که پیشینه آسیایی دارند دو سایت فریندستر و زانگا را ترجیح می دهند. دانش آموزان آفریقایی- آمریکایی و زردپوست از مای اسپیس و فیس بوک بیشتر از دو سایت دیگر استفاده می کنند. وی همچنین دریافت، دانش آموزانی که سواد والدین آن‌ها کمتر از دیپلم است بیشتر به مای اسپیس و دانش آموزانی که والدین آن‌ها مدرک دانشگاهی دارند تمایلشان به فیس بوک بیشتر است. 2-1-3-جمع بندی پیشینه تحقیق به صورت کلی نتایج مطالعات انجام شده فوق اعم از داخلی و خارجی نشان می دهند که رسانه های جمعی، اینترنت و شبکه های اجتماعی مجازی رابطه معناداری با هویت جمعی و ابعاد آن یعنی هویت ملی، هویت مذهبی، هویت قومی و هویت جهانی دارند و باعث تغییر و تحولات زیادی در هویت و نوع ساخته شدن هویت دارند. همچنین نشان می دهند که متغیرهای زمینه ای مثل سن، جنس، وضع تاهل، قومیت، میزان تحصیلات رابطه معناداری با هویت دارند و متغیرهای میزان استفاده از اینترنت، سابقه استفاده از اینترنت، میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و سابقه عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی هم با هویت جمعی رابطه معناداری دارند؛ اما در کشور ما در مورد رابطه شبکه های اجتماعی مجازی با هویت جمعی مطالعات زیادی انجام نشده هست. در خارج از ایران هم اکثر مطالعات انجام شده در مورد تاثیر پروفایل ها و عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی بر ساخته شدن هویت به صورت کلی انجام شده اند و مطالعات زیادی در مورد رابطه شبکه های اجتماعی مجازی با ابعاد چهارگانه هویت جمعی یعنی هویت ملی، هویت مذهبی، هویت قومی و هویت جهانی انجام نشده است. همچنین تحقیق حاضر با توجه به مهم بودن بحث عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی، نوع اشتراک گذاری مطالب، نوع لایک و کامنت، نوع عضویت در گروه ها و تالارها، نوع مخاطب در شبکه های اجتماعی مجازی و نوع پیگیری اخبار انجام خواهد شد و این موضوعات و متغیرها را که در کشور ما و همچنین خارج از ایران کم تر به آن پرداخته شده است را مورد بررسی و تحقیق قرار می دهد و رابطه شان را با ابعاد چهارگانه هویت جمعی را مورد بررسی قرار می دهد. 2-2-مبانی نظری پژوهش نظریه‌ها بخش جدایی ناپذیر از یک فرایند تحقیق محسوب می شوند و با استفاده از نظریه‌ها ما می‌توانیم مساله را تعریف و تحدید کنیم و ابعاد آن را مشخص سازیم و فرضیه های تحقیق را استخراج نماییم. مبانی نظری پژوهش حاضر به سه بخش تقسیم شده است و هر کدام را به صورت مجزا توضیح خواهیم داد؛ یعنی هویت، شبکه های اجتماعی مجازی و رابطه شبکه های اجتماعی مجازی و هویت به صورت مجزا توضیح داده خواهد شد. در قسمت هویت، قبل از هر چیز به چیستی هویت و ابعاد آن می پردازیم و بعد در مورد هویت اجتماعی و نظریه‌های جامعه شناسانی که در این زمینه می باشند می پردازیم. در بحث شبکه های اجتماعی، تاریخچه ای از شبکه های اجتماعی مجازی بیان شده و به کارکردها و امکانات شبکه های اجتماعی مجازی می پردازیم. در بخش رابطه بین شبکه های اجتماعی مجازی و هویت، به تأثیراتی که شبکه های اجتماعی مجازی می توانند بر هویت داشته باشند می پردازیم. در قسمت نظریه‌های شبکه های اجتماعی مجازی و تأثیر آن بر هویت با توجه به نوظهور بودن شبکه های اجتماعی مجازی و عدم وجود نظریه مسلط در این زمینه، شبکه های اجتماعی مجازی به عنوان بعدی از جهانی شدن ارتباطات در نظر گرفته شده اند و به نظریاتی که در این رابطه می باشند بیان می شوند. 2-2-1-هویت در زبان فارسی هویت به معنی صفت جوهری، ذات، هستی و وجوه منسوب به شی یا شخص و آن چه که موجب شناسایی شخصی یا چیزی می شود، ذکر شده است (مشیری، 1369، 177). در جامعه شناسی هویت تابعی از وسعت و نفوذ ارزش‌ها و هنجارهای گروه و جمع می باشد. بدین معنا که هویت معمولاً در نگرش ها و احساسات افراد نمود یافته و شخصیت جدای از دینای اجتماعی دیگر معنا ندارد (احمدی، 1380، 49). در واقع هویت یک کاربرد دوگانه دارد. از سویی مبتنی بر شباهت‌ها است و از سویی بر تفاوت‌ها تأکید دارد و همچنین هویت در علوم اجتماعی متحرک، منعطف، متغیر، فازی، غیر قابل پیش بینی و دارای روند و تداوم است (حاجیانی، 1388: 332). هویت دارای طبقه بندی عدیده ای است و ابعاد مختلفی دارد؛ که از مهمترین آن‌ها می توان به دو نوع فردی وجمعی اشاره کرد. هویت فردی که گاه به دو صورت شخصی و نقشی مطرح می شود در مجموع به نوعی آگاهی اطلاق می شود که هر فرد در فرایند اجتماعی شدن و تعامل با دیگران در درباره خود کسب می کند. این خودآگاهی به صورت نسبتاً سازمان یافته به مثابه بخشی از نظام شخصیتی (برایند دیالکتیکی ذهن و عین) حائل و واسطه بین دنیای درونی و برونی فرد است و در هر حوزه یا میدان تعاملاتی، رابطه او را با خود و دیگران تنظیم و کنش‌هایش را هدایت می کند. این نوع هویت که توانایی فرد را در به کار بردن ضمیر مفرد «من» نشان می دهد معرف هویت و استقلال شخصی و نقشی فرد است و معمولاً در پاسخ به این پرسش مطرح می شود که «من کیستم و چیستم؟ و افراد دیگر کیست‌اند و چیست‌اند؟». ولی هویت جمعی معرف احساس تعلق فرد به گروه های اجتماعی یا واحدهای جمعی نظیر خانواده، طبقه اجتماعی، قوم، ملت و ... و احساس تعهد و وفاداری در برابر آن‌هاست. این نوع هویت که معمولاً با ضمیر «ما» بیان می شود رابطه فرد را با گروه های اجتماعی تنظیم می کند و در برابر این پرسش مطرح می شود «ما کیستیم و چیستیم؟ و گروه های دیگر کیست‌اند و چیست‌اند؟»(عبدالهی و حسین بر، 1381: 107). با توجه به اینکه بحث تحقیق حاضر در مورد هویت جمعی می باشد بیشتر به نظریاتی که در بعد اجتماعی هویت و یا جمعی می باشند اشاره خواهیم کرد. 2-2-1-1-هویت اجتماعی هویت اجتماعی و یا گروهی، مجموعه‌ای از خصوصیات و مشخصات اجتماعی، فرهنگی، روانی، فلسفی، زیستی و تاریخی همسانی است که بر یگانگی یا همانندی اعضای آن دلالت می‌کند و آن را در یک ظرف زمانی و مکانی معین، به طور مشخص، قابل قبول و آگاهانه، از سایر گروه‌ها متمایز می‌سازد (جنکینز، 1381: 5). هویت از اجزای واقعیت‌های ذهنی است؛ که در رابطه دیالکتیکی فرد با جامعه قرار داشته و در فرآیندهای اجتماعی‌شدن شکل می‌گیرد و پس از به ظهور رسیدن، به حال خود باقی مانده و یا در برخی موارد، تغییر می‌کند و بر اساس روابط جدید از نو شکل می‌گیرد. فرآیندهای تشکیل‌دهنده هویت اجتماعی، براساس ساختار اجتماعی تعیین می‌شوند. هویت نیز که متأثر از روابط اجتماعی نسبت به ساختار اجتماعی، واکنش نشان می دهد، باعث تغییر آن شده یا موجب حفظ و بقای آن می‌گردد. ساختار اجتماعی می تواند موجب پیدایش انواع هویت اجتماعی در افراد شده و به خوبی قابل تشخیص باشد؛ لذا به وضوح می توان، هویت فرد آسیایی را از فرد اروپایی تشخیص داد. تنوع هویت‌ها فراورده‌های اجتماعی‌ای هستند که عناصری نسبتاً ثابت و پایدار دارند (برگر و لاکمن، 1375: 236). هویت اجتماعی خصلت یا خصیصه همه انسان‌ها به عنوان موجوداتی اجتماعی است و بر درک افراد از خود استوار بوده و ذاتی نیست؛ بلکه محصول توافق و عدم توافق میان افراد است. آنچه یک گروه انسانی را هویت می‌بخشد، شباهتی است که باعث تفاوت آن‌ها از گروه‌های دیگر می‌شود. شباهت و تفاوت، معناهایی هستند که افراد، آن‌ها را می‌سازند. فرهنگ جوامع بشری نیز، فرآیند تفاوت و شباهت را عینیت می‌بخشد (جنکینز، 1381: 7). هویت اجتماعی افراد، براساس عضویت آن‌ها در گروه‌های اجتماعی تعیین می‌شود؛ زیرا هویت به‌وسیله روابط میان نیروهای فرهنگی و اجتماعی ساخته می‌شود؛ بنابراین افراد مانند ابزاری در دست جامعه و فرهنگ‌اند؛ که به واسطه آن‌ها وجود خود را نمایان می‌سازند. این مقوله به طور مداوم و روزمره، در زندگی افراد ایجاد شده و در فعالیت‌های بازتابی انسان، مورد حفاظت و پشتیبانی قرار می‌گیرد (گیدنز، 1383: 119). 2-2-1-2-نظریه کنش متقابل نمادین دیدگاه کنش متقابل نمادین به عنوان یکی از دیدگاه‌های مسلط روانشناسی اجتماعی و مورد اقبال جامعه شنان، از جمله اولین نظریه جامعه شناختی می باشد که در مورد هویت و ساخته شدن هویت بحث کرده است و همچنین تلاش دارد بنیان های نظری هویت را در قالب سازه‌های اجتماعی ارائه نمایند (Howard, Judith, 2000). در این دیدگاه هویت را به عنوان پدیده ای در حال ایجاد شدن و جدید می دانند که در هیچ زمان و مکانی ثابت نخواهد بود. همواره در حال شکل گیری و تغییر است. قضیه بنیادین در کنش متقابل نمادین از این قرار است که مردم معانی را به اشیاء، رفتارها، خودشان و دیگران الصاق می کنند و این معانی را منتقل می‌نمایند و بسط می دهند. افراد نه بر مبنای خصوصیات غیر انتزاعی اشیا، بلکه بر مبنای معانی ای که این اشیا برای آنان دارند، رفتار می کنند. طرفداران این دیدگاه معتقدند که انسان از ابتدای زندگی اجتماعی دارای یک هسته بنیادین یا یک هویت نسبی اولیه است که در جریان جامعه پذیری و کنش متقابل با دیگران هر روز هویت های جدیدی را ایجاد می کند. از نظر پیروان این مکتب هیچ گاه هویت کامل نیست و هر روز در حال ایجاد شدن است. واحد تحلیل کنش گراین متقابل فرد است و در نظریه آن‌ها به فرد برتری بیشتری نسبت به جامعه داده می شود (ترنر، 1998، 382-375). براساس دیدگاهمید خود برآیندی از مفهوم «I» و «me» است. در تئوری مید «I» «من فاعلی» و «ME» «من مفعولی» از اهمیت بیشتری برخوردار است. «من فاعلی» به جنبه‌های نمادی و خلاق «ما» و «من مفعولی» حاصل ارتباطات اجتماعی و شبکه تعاملات و فرایندهای اجتماعی است. «من فاعلی» از نظرمید، هویت فردی انسان است، شکل نیافته و در بعد انگیزشی خود قابل جستجو است و «من معفولی»، هویت فردی انسان است، سازمان یافته و شکل گرفته است که در فرایند اجتماعی شدن پدید می‌آید که برآیند تعاریف دیگران از من است. غالب بودن هر کدام از جنبه‌های «من فاعلی» و «من معفولی» بستگی به شرایط فرد و زندگی اجتماعی او دارد. از نظر وی رفتار یک فرد را تنها می توان از طریق فهم رفتار کلی گروه اجتماعی‌اش دریافت، زیرا کنش‌های فردی به کنش‌های اجتماعی گسترده تری وابسته‌اند؛ پس خود یک فرد به ساختار و سازمان اجتماعی‌اش وابسته است. وی در بحث‌های خود از چگونگی تکوین «خود» به عنوان شخصیت فرد، در چارچوب اجتماعی از ایفای نقش افراد صحبت می کند. به نظر او خویشتن فرد بدون ارتباط با دیگری تصورناپذیر است که در صحنه روابط متقابل اجتماعی خود را نشان می دهد (عبداللهی، 1375). 2-2-1-3-سایر نظریه پردازان اکثر جامعه شناسان در موضوع هویت نظریه پردازی کرده اند. به صورت مختصر نظریه‌های جنکینز، آندرسون، تاجفل، هابرماس، گیدنز، کاستلز و برگر و لاکمن که در مورد هویت و چگونه شکل گیری هویت می باشند می پردازیم. جنکینز معتقد است که هویت اجتماعی و هویت همواره به گونه ای مترادف به کار می‌روند، زیرا همه هویت های انسانی، هویت های اجتماعی هستند آن هم دست کم به این دلیل که هویت به معنا مربوط می شود و معنا خصیصه ذاتی واژه‌ها و اشیا نیست. هویت مجموعه ای از اطلاعات بنیادی نیست که صرفاً وجود دارد، بلکه باید به اینکه هویت چگونه عمل می کند و یا به کار گرفته می شود و نیز فرایند و بازتابی بودن آن و ساختار هویت در تعامل و به عنوان یک نهاد، توجه کافی داشت. هویت اجتماعی به شیوه‌های اشاره دارد که به واسطه آن‌ها افراد و جماعت‌ها در روابط اجتماعی خود از افراد و جماعت های دیگر متمایز می شوند. هویت اجتماعی یک بازی است که در آن رو در رو بازی می شود (جنکینز، 1381: 78 به نقل از حاجیانی، 1388: 150). همچنین جامعه شناسان و نظریه پردازان متعددی در زمینه و رابطه هویت نظریه پردازی کرده اند که به برخی از این نظریه‌ها اشاره خواهم کرد. از نظر بندیکت آندرسون، هویت چیزی است که مدام توسط ابزارهای نظیر روزنامه، نظام آموزشی و کتاب روایت می شود. در واقع این ابزارها مدام به افراد یک جامعه خاطر نشان می کنند که دارای تفاوت‌های جامعی با افراد دیگر جامعه هستند لذا از آن‌ها مجزا می باشند، این مجزا بودن اصلی‌ترین مساله در هویت است، مادامی که انسان ها در یک جامعه خود را از دیگران تفکیک می کنند فضای آن جامعه یک فضای هویتی است (آندرسون، 1991، 42)، تاجفل هویت را عبارت از یک خود مفهومی ناشی از عضویت درون گروهی در یک گروه اجتماعی همراه با احساسات، ارزش‌ها و تماس‌های عاطفی با دیگر اعضا که این احساس باعث تعلق فرد به گروه شده و هم چنین موجب می شود که خود را در دسته بندی‌های اجتماعی وابسته به گروه خود، معرفی کند (چلبی، 1375، 226). هابرماس معتقد است که تضادها و تعارضات و بحران های هویت موجود ناشی از نبود آزادی و مشارکت حقیقی مردم در سرنوشت خویش می داند. به نظر وی لازمه رفع نابرابری‌ها و تعارضات و رسیدن به اجماع عمومی و کنش‌های اجتماعی عام و در نتیجه سازگاری و یگانگی افراد بر سر باورها و ارزش‌ها و هم سویی ساختارهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و تشکیل اجماع عام، وجود آزادی و به دور از سلطه برای انجام گفتگویی آزاد و خردمندانه و نیز مشارکت نظری و عملی در حوزه عمومی است (عبداللهی، 1375، 137). به نظر گیدنز هویت افراد براساس خوداگاهی و هم توسط شرایط و موقعیت‌های اجتماعی در زمان ومکان شکل می گیرد. وی معتقد است که عملکردهای اجتماعی، روند بازتابی بودن آن، عقلانیت و خوداگاهی فرد و بازاندیشی آن، هویت فرد را همیشه در فرایند ساخت یابی قرار می دهد، به ویژه در عصر جدید که نهادهای امروزی هم دخالت دارند. به زعم وی هر چیزی در زندگی اجتماعی از آن چه سیستم‌های جهانی در بر می گیرند تا آن چه که وضعیت فکری یک فرد محسوب می شود در یک کردار و راه و رسم اجتماعی به وجود می‌آید. از این رو گیدنز معتقد است که هویت فرد در روند ساخت یابی و با توجه به موقعیت ها، شرایط و احوال و اوضاع اجتماعی، اقتصادی و نیز خود اگاهی شکل می گیرد (گیدنز، 1378، 81). کاستلز هویت را مرتبط با متن و زمینه های اجتماعی می داند که سیاست های مربوط به آن را باید در جایگاه تاریخی آن‌ها بررسی کرد. به نظر او دنیا و زندگی ما به دست جریان‌های متضاد جهانی شدن و هویت شکل می گیرد. انقلاب تکنولوژی اطلاعات و بازسازی ساختارهای سرمایه داری، شکل تازه ای از جامعه یعنی جامعه شبکه ای را پایه گذارده است. وی هویت را فرایند معنا سازی براساس یک ویژگی فرهنگی یا مجموعه ای به هم پیوسته ای از ویژگی های فرهنگی که بر منابع معنایی دیگر الویت داده می شود، تعریف می کند که برای کنشگر جمعی، ممکن است چندین هویت وجود داشته باشد، اما این کثرت برای خود بازنمایی و کنش اجتماعی سرچشمه تنش و تناقض است (کاستلز، 1385). برگر و لاکمن، هویت را واقعیت ذهنی می دانند که رابطه ای دیالکتیکی با جامعه دارند که در فرایند اجتماعی شدن متبلور می شود، معتقدند جوامع تاریخ‌هایی‌اند که در جریان آن‌ها هویت های خاصی سر بر می‌آورند و هویت از دیالکتیک میان فرد و جامعه سر بر می آورد و پدیده ای اجتماعی در نظر گرفته می شود (برگر و لاکمن، 1375). 2-2-2-شبکه های اجتماعی مجازی در مورد سابقه شبکه های اجتماعی مجازی می توان گفت که نخستین بار مفهومی با عنوان شبکه‌های اجتماعی اینترنتی با قالب امروزی در سال 1960 اولین بار در دانشگاه ایلی نویز در ایالت متحده امریکا مطرح شد. پس از آن در 1997 نخستین سایت شبکه اجتماعی اینترنتی به آدرس SixDegrees.com)) راه‌اندازی شد. این سایت به کاربرانش اجازه ایجاد پروفایل داد تا آن‌ها بتوانند لیستی از دوستانشان ایجاد کنند. البته این سایت در آن موفق نشد و بعد از سه سال متوقف شد. بعد از آن، انفجار تجارت در وب سایت‌های اجتماعی در سال 2002 باعث به وجود آمدن شبکه‌های اجتماعی فرنداستر (Friendster)، اورکات (Orkut) و لینکداین (LinkedIn) شد و باعث شکوفایی وب سایت‌های شبکه‌های اجتماعی در اینترنت شد؛ و پس از این شبکه های اجتماعی دیگری مثل فیس بوک، تویتر و. ظهور کردند و این شبکه ها در حال حاضر میلیون‌ها کاربر دارند. هایدمان شبکه های اجتماعی مجازی را این‌چنین تعریف می کنند: شبکه های اجتماعی مجازی گونه ای از الگوهای تماس هستند که در آن‌ها تعامل و ارتباطات بین عوامل شبکه ای توسط یک پایگاه فنی و زیرساخت اینترنتی مورد پشتیبانی قرار می گیرد در این شبکه ها هدف، علاقه یا نیاز مشترک می تواند عنصری پیوند دهنده باشد که باعث می شود تا عوامل مرتبط بدون حضور فیزیکی احساس کنند که در یک اجتماع و جمع حقیقی قرار گرفته‌اند (2010:2). السون و بوید، معتقدند شبکه های اجتماعی، مبتنی بر وب هستند که با اتصال مردم یا گروه ها به یکدیگر سبب به اشتراک گذاری اطلاعات از طریق اینترنت می شوند؛ و همچنین معتقدند که شبکه های اجتماعی مجازی خدمات مبتنی بر وبی هستند که اجازه می دهند افراد بتوانند: 1. در چارچوب یک سیستم مشخص... پروفایل‌های عمومی و نیمه خصوصی بسازند، 2. با سایر کاربرانی که در آن سیستم حضور دارند به تبادل نظر و اطلاعات بپردازند و 3. لیست پیوندهای خود و دیگرانی که در آن سیستم هستند را مشاهده کنند (Ellison and boyd, 2007:211). همانگونه که در بالا اشاره کردیم در حال حاضر شبکه های اجتماعی متعدد و متنوعی وجود دارد؛ و این شبکه های اجتماعی مجازی امکانات و خدمات گسترده ای در اختیار کاربران قرار می دهند. انواع شبکه های اجتماعی مجازی با وجود تفاوت‌های ساختاری و کارکردی‌شان، ویژگی های مشترکی دارند که آن‌ها را از دیگر خدمات اینترنتی متمایز می کنند: 1. ابزارهای پیشرفته برای به اشتراک گذاشتن محتوای دیجیتالی (متن، تصاویر، موسیقی، ویدئوها، برچسب‌ها و ...) بین اعضای شبکه 2. ابزارهای پیشرفته برای ارتباط اعضا و اجتماعی کردن آن‌ها، 3. ماهیت مشارکت آزاد و امکان فعالیت درمقیاس بزرگ 4. محدوده عظیم مطالب موضوعی و توانایی بایگانی داده ها، 5. دسترسی آزاد به داده‌های عمومی درباره کاربران و رفتارشان، 6. کیفیت‌های جدید از تعامل نسبتاً زیاد (شهابی و بیات، 1391: 157). پس می توان گفت که شبکه های اجتماعی مجازی، نسل جدید از وب سایت‌های اینترنتی هستند. در این وب سایت‌ها، کاربران اینترنتی حول محور مشترکی به صورت مجازی با هم جمع می شوند و جماعت های آنلاین را تشکیل می دهند و امکاناتی از قبیل به اشتراک گذاری، خبرخوان‌های اینترنتی، بازی های آنلاین، قابلیت آپلود کردن ویدئوها و فایل های رایانه ای و برقراری ارتباط تصویری و نوشتاری به کاربران ارائه می دهند. 2-2-3-شبکه های اجتماعی مجازی و هویت اینترنت به خصوص شبکه های اجتماعی مجازی امکانات و فرصت های متنوعی برای کاربران فراهم می کند و باعث به وجود آمدن دنیای مجازی می شود که ویژگی های منحصر به فردی و متفاوت از دنیای واقعی دارد از جمله می توان به روابط نمادین، تغییرات بنیادین در مفاهیم زمان و مکان، ایجاد ارتباط همزمان، مستقل از فاصله و مکان، فرا زمان و بی مکان بودن، استقلال نسبی از قوانین دولت‌ها و گمنام بودن کاربرها و جعلی بودن مشخصات کاربری، ارتباط با افرادی از فرهنگ های دیگر و ... اشاره کرد. شبکه های اجتماعی مجازی که ویژگی های فوق را دارا می باشند و این امکانات و فرصت‌ها را در اختیار کاربران قرار می دهند، می توانند حوزه های جدیدی را خلق کنند و باعث تغییرات گسترده ای در هویت و سبک زندگی کاربران ایجاد کنند. نویسندگان و نظریه پردازان گسترده ای در این حوزه مطالعاتی انجام داده اند و اکثر این نویسندگان این تحول در عالم ارتباطات را مبدأ عصر جدیدی می دانند؛ عصری که از آن بانام‌های مختلفی نظیر دهکده جهانی (مک لوهان)، جامعه مدنی جهانی (دیوید هلد)، مدرنیته دوم (اولریش بک)، جامعه شبکه ای (مانوئل کاستلز)، جهان رها شده (آنتونی گیدنز)، مدرنیته سیال (زیگمون باومن)، جهانی – محلی شدن (رابرتسون) و ... یاد می کنند؛ و همچنین نظریه پردازان زیادی در مورد شبکه های اجتماعی مجازی که بعدی از جهانی شدن در حوزه ارتباطات می باشد، نظریه پردازی کرده اند و به تأثیرات و تغییراتی که این شبکه ها بر کاربران و مخاطبان ایجاد می کنند پرداخته اند. در این قسمت به برخی از نظریه‌های (ولمن، گیدنز، رابرتسون، واتزر و کاستلز) که در حوزه جهانی شدن و به خصوص در بعد ارتباطات و شبکه های اجتماعی و تأثیر آن بر هویت می باشند اشاره خواهیم کرد. 2-2-3-1-بری ولمن ولمن، شبکه های ارتباطی به ویژه شبکه ارتباطی کامپیوتری واسط، پشتیبان شبکه های اجتماعی‌اند و اغلب به شکلی جدایی ناپذیر از یکدیگر عمل می کنند. به وسیله شبکه ارتباطات کامپیوتر واسط مردم در شبکه های اجتماعی به هم می‌پیوندند و از طریق شبکه های اجتماعی، مردم موقعیت‌هایشان را که به هنگام استفاده از شبکه های کامپیوتری در اختیار دارند، در می یابند. به این ترتیب، آشکار است که شبکه های ارتباطات کامپیوتر واسط، شبکه های اجتماعی مستظهر به کامپیوتر هستند (ولمن، 2001). و معتقد است که 1: زندگی در شبکه های اجتماعی کامپیوتری، توان اتصال با تعداد بزرگ‌تری از گروه های اجتماعی را فراهم می آورد، در حالی که میزان گرفتار شدن در هر یک از این گروه ها را کاهش می دهد. 2: زندگی در شبکه های اجتماعی کامپیوتری، کنترل هر یک از گروه های اجتماعی را کاهش می دهد، در عین حال تعهد هر یک از گروه ها را نیز نسبت به تأمین یک وضعیت خوب شخصی پایین می آورد. 3: زندگی در شبکه های اجتماعی کامپیوتری ایجاب می کند که افراد به طور فعال شبکه های تکه تکه شده و پیوندهای تنک بافت را نگه دارد. زندگی در شبکه های اجتماعی کامپیوتری احتمال می‌رود نسبت تعامل را از تعامل‌های مبتنی بر ویژگی های انتسابی- بدو تولد نظیر سن، جنس، نژاد و قومیت - به سمت تعاملات مبنی بر ویژگی های اکتسابی در طول زندگی- نظیر سبک‌های زندگی، هنجارهای مشترک و علایق داوطلبانه- سوق می دهد. 4: زندگی در شبکه های اجتماعی کامپیوتری می تواند پیوندهای متقاطع بین گروهی را که گروه های اجتماعی را به هم متصل و منسجم می سازد، بسط دهد. به جای اینکه چنین گروه های در جعبه کوچک به شدت در هم تنیده، منزوی باشند. 5: زندگی در شبکه های اجتماعی کامپیوتری، هویت و فشارهای تعلق به گروه ها را کاهش می دهد، در حالی که فرصت، امکان، جهانی شدن و عدم قطعیت را از طریق مشارکت در شبکه های اجتماعی، افزایش می دهد. در نتیجه، توانایی شبکه های کامپیوتری در اتصال مردم به یکدیگر، ورای همسایگی بلا واسطه و گروه سازمانی، می توانند مبنایی برای همبستگی مکانیکی پیوندهای بین گروهی را که دورکیم آرزویش را داشت و هرگز ندید، فراهم آورد (Hampton & wellman, 1999). 2-2-3-2-آنتونی گیدنز گیدنز جهانی شدن را پدیده ای چندبعدی می‌انگارد. به باور او جهانی شدن فرهنگ، جنبه ای بنیادی در پس هر یک از بعدهای گوناگون نهادی جهانی شدن است (گیدنز،1387: 92) که فرهنگ محلی و محتوای محل زندگی را مورد تهاجم قرار داده، افراد را مجبور می کند تا به صورت بازتر، انعطاف پذیرتر و فردی تر زندگی کنند. تأثیر فردی شدن به موازات جهانگرایی است. جهانی شدن موجب می شود تا فرهنگ‌ها ضمن شناخت خود و تقویت خودآگاهی محلی به همزیستی فرهنگ و استفاده از میراث تمدن و فرهنگ جهانی روی آورند و بر اساس عقلانیت به سوی آموزه‌های استحکام جهانی، آگاهی محلی و «جهانی فکر کن و محلی عمل کن» جهت یابند. به زعم گیدنز، به دلیل پویایی جوامع امروزی، حق انتخاب و تنوع انتخاب افراد از بین تنوع مراجع در فضای جهانی به قدری وسیع است که همین امر هویت شخصی افراد را متحول می کند و بازاندیشی هویتی را در زندگی روزمره موجب می شود؛ به گونه ای که حتی جسم افراد تحت تأثیر بازتابندگی خود است (ادیبی، 1387: 106). همچنین گیدنز معتقد است که هویت افراد براساس خوداگاهی و هم توسط شرایط و موقعیت‌های اجتماعی در زمان ومکان شکل می گیرد. وی معتقد است که عملکردهای اجتماعی، روند بازتابی بودن آن، عقلانیت و خوداگاهی فرد و بازاندیشی آن، هویت فرد را همیشه در فرایند ساخت یابی قرار می دهد، به ویژه در عصر جدید که نهادهای امروزی هم دخالت دارند. به زعم وی هر چیزی در زندگی اجتماعی از آن چه سیستم‌های جهانی در بر می گیرند تا آن چه که وضعیت فکری یک فرد محسوب می شود در یک کردار و راه و رسم اجتماعی به وجود می‌آید. از این رو گیدنز معتقد است که هویت فرد در روند ساخت یابی و با توجه به موقعیت ها، شرایط و احوال و اوضاع اجتماعی، اقتصادی و نیز خود اگاهی شکل می گیرد (گیدنز، 1378، 81). بر این اساس همیشه باید هویت خودمان را براساس زمان و مکان و تحت شرایط مختلف مورد تجدیدنظر، بازبینی و مورد مشاهده قرار دهیم. به تعبیر دیگر در دوران اخیر در بستر هویت سازی دگرگون می شود و به صورت پروژه ای انعطاف پذیر در می‌آید. 2-2-3-3-رولند رابرتسون رابرتسون جهانی شدن را در هم فشرده شدن جهان و تراکم اگاهی نسبت به جهان به عنوان یک کل تعریف می کند. رابرتسون با توجه به رویکرد فرهنگی به جهانی شدن هم بر تکثر و نسبیت و هم بر تعامل و هم عام گرایی و خاص گرایی فرهنگ‌ها و هویت ها تأکید دارد. رابرتسون تأثیر جهانی شدن را بر فرهنگ محلی و فرهنگ های جهانی بررسی می کند و مدعی است دولت‌ها در عصر جهانی شدن قادر به کنترل افکار و ایده‌هایی نیستند که از طریق رسانه های جدید وارد کشور می شود و این خود باعث رشد افکار محلی گرایی می شود. اساساً رابرتسون جهانی شدن را عامل یکسان سازی فرهنگ‌ها در سراسر جهان ارزیابی نمی کند (نش، 1380، 111). رابرتسون معتقد است جهانی شدن معاصر وضعیتی ایجاد کرده است که تمدن‌ها، منطقه‌ها، دولت – ملت‌ها، ملت های محدود به دولت‌ها یا فراتر از آن‌ها هویت خاص خود را بسازند (دست کم سنت خاص خود را به شکل گزینشی به خود اختصاص دهند.) رابرتسون معتقد است آنچه امر محلی خوانده شود، شکل در خود بسته پیشامدرن را ندارد بلکه تا حد زیادی بر پایه و اساس فرامحلی بنا می شود؛ به عبارت دیگر بخشی وسیع از تشویق و حمایت از محل و امر محلی از بالا یا بیرون انجام می شود. آنچه امور محلی اعلام می شود به واقع چیزی نیست مگر بیان امر محلی برحسب نسخه‌های تعمیم یافته در مورد محلی بودند در موردی مانند ناسیونالیسم معاصر، به گمان من یک عامل فرامحلی در کار است؛ یعنی امروزه پافشاری بر قومیت و یا ملیت در چارچوب اصطلاحات و زبان جهانی هویت و خاص بودن تحقق می یابد (رابرتسون، 1383: 213). همچنین معتقد است که جهانی – محلی شدن ترکیب هماهنگی است از دو امر جهانی – محلی را در کنار هم قرار می دهد. ما جهانی- محلی شدن را برای اشاره به تلاش‌های «جهان واقعی» جهت زمینه ای کردن پدیده‌های جهانی با بزرگ کردن فرایندها با توجه به فرهنگ محلی می‌فهمیم. در جهانی- محلی شدن، پدیده‌های جهانی و عام متناسب با ذائقهٔ ارزشی و فرهنگی جامعهٔ خاص بازسازی و جذب می گردد. از سوی دیگر، پدیده‌های محلی و خاص منطبق با تجارب مشترک و انگاره‌های عام و جهانی بسط می یابد. به عقیده رابرتسون، مفهوم هویت مثل مفاهیم فرهنگ، جهانی شدن و نظام جهانی، مفهوم مناقشه انگیزی است. همراه با درهم فشرده شدن جهان، مبانی بر ساخته شدن هویت به نحوه فزاینده، اما به شکل مسئله انگیز وجوه مشترکی می گیرد. وضعیت سراسری بازنمایی هویت در وضعیت تراکم جهانی مسائل تحلیلی وسیعی را مطرح می کند که برای آن‌ها پاسخ‌های متعددی وجود دارد. وجه مهمی از نظریه جهانی شدن رابرتسون مرتبط است با توضیح پیدایش یک فرهنگ جهانی که در آن فرهنگ های مختلف قومی و هم یک فرهنگ مشترک جهانی، هر دو جایگاه خود را دارند. همچنین رابرتسون جهان را عرصه تکثر می داند و برای فرهنگ، استقلال نسبی قائل است (احمدزاده و قادرزاده، 1389: 84). 2-2-3-4-مالکوم واتزر مالکوم واترز از جمله نظریه پردازانی است که به طور مشخص به تدوین نظریه ای در باب جهانی شدن پرداخته است. او می‌کوشد پس از ارائه شناختی کلی از مدرنیته و فضای مدرن که از قرن نوزدهم میلادی به بعد بر فضای زندگی بشر حاکم شده است و با شناخت از نظریه‌های مختلفی که در باب جهانی شدن ارائه شده، به فهم دقیق و همه جانبه پدیده یا به عبارت بهتر فرایند جهانی شدن بپردازد. آراء او از نوشته‌های گیدنز و رابرتسون تأثیر پذیرفته است و معتقد است که می توان نظریه‌های گیدنز و رابرتسون به دلیل چند علتی یا چند بعدی بودن و هم چنین تأکید آن ها بر ذهنیت و فرهنگ به عنوان عوامل عمده در شتاب کنونی فرایند جهانی شدن در هم آمیخت. به اعتقاد واتزر جهانی شدن فرآیند اجتماعی است که در آن قیدوبندهای جغرافیایی بر روابط اجتماعی و فرهنگی از بین می‌رود و مردم به طور فزاینده ای از کاهش این قیدوبندها آگاه می‌گردند (سفیری و نعمت اللهی، 1391: 43). از نظر واتزر جهانی شدن در برگیرنده شش مؤلفه است. جهانی شدن حداقل با نوگرایی همزمان است و از اینرو آغاز آن به قرن شانزدهم بر می گردد. جهانی شدن شامل فرایندهای نظام مند کردن اقتصاد، روابط بین الملل در بین دولت‌ها و ظهور یک فرهنگ با اگاهی جهانی است. این فرایند در طول زمان تشدید شده و در حال حاضر در سریع‌ترین مرحله توسعه خود است. جهانی شدن شامل وابستگی قاعده مند تمامی روابط اجتماعی موجود بر روی کره زمین است. در یک بافت کاملاً جهانی شده هیچ رابطه خاص یا مجموعه ای از روابط نمی‌تواند به صورت منزوی یا مجزا وجود داشته باشد. هر رشته از این روابط با رشته دیگری پیوند دارد و به طور منظم تحت تأثیر آن قرار می گیرد. این امر به مفهوم سرزمینی کاملاً صادق است. جهانی شدن همبستگی و وحدت جامعه بشری را افزایش می دهد. جهانی شدن مستلزم پدیده شناسی انقباض است. اگرچه مفسران همیشه از کوچک شدن کره زمین یا از بین رفتن فاصله صحبت به میان می‌آورند، این یک حقیقت پدیده شناختی است نه لفظی و دقیق، به این معنی به نظر می‌رسد جهان کوچک‌تر شده است اما کاملاً روشن نیست که چنین هست. ابزارهای پدیده شناختی خاصی که نمود قابل سنجش جهان را تغییر می دهند زمان و مکان هستند. چون مکان از طریق زمان اندازه گیری می شود تا حدی که زمان میان نقاط جغرافیایی کوتاه‌تر می شود، به نظر می‌رسد که مکان منقبض‌شده است. تا جایی که ارتباط بین نقاط دور از یکدیگر به صورت آنی در می‌آید فاصله‌ها روی هم رفته محو می شوند. جهانی شدن بر حذف پدیده شناختی مکان و تعمیم زمان دلالت دارد. پدیدارشناسی جهانی شدن بازاندیشانه و انعکاسی است. ساکنان کرهٔ خاکی، خوداگاهانه خود را با جهان به عنوان یک کل سازگار می‌سازند. جهانی شدن در برگیرنده فروریختن عام گرایی و خاص گرایی است. رشد شتابان جهانی شدن با در هم شکستن زمان و مکان سبب شده تا جداسازی‌هایی هم چون گمین شافت و گزل شافت، حوزه های عمومی و خصوصی، کار و خانه، نظام و زندگی جهانی دیگر به کار نیایند. جهانی شدن در برگیرنده خطر و اعتماد است. در دوران قبلی، فرد به چیزهای بلا واسطه، قابل فهم، موجود و مادی اعتماد می‌کرد. فراتر از آن‌ها مخاطره آمیز بود و خطر جانی یا استثمار شدن را در پی داشت. در دوران جهانی شدن، افراد اشخاصی که آن‌ها را نمی‌شناسد، به نیروها و هنجارهای غیر شخصی و به الگوهای مبادله نمادین که به نظر می‌رسد خارج از کنترل افراد یا گروهی از افراد هستند نیز اعتماد پیدا می کنند. به این ترتیب افراد خود را در اختیار مجموعه کامل همنوعان خود قرار می دهند. تعهد مبتنی بر اعتماد تمامی اعضای بشر برای خیر و صلاح هر یک از اعضا ضروری است. وحشت و اضطراب مبتنی بر اعتماد خطر فروپاشی نظام مند جهانی را در پی دارد (واتزر، 1379: 95-97). 2-2-3-5-مانوئل کاستلز مانوئل کاستلز با اشاره به عصر ارتباطات، جهانی شدن را ظهور نوعی شبکه می داند که در ادامه سرمایه داری، پهنه اقتصاد، جامعه و فرهنگ را در بر می گیرد (کاستلز، 1380: 27). کاستلز بیان می‌دارد که هویت برساخته و سازمان دهندة معناست؛ با این تفاوت که در این بحث، کانون توجه او به هویت جمعی است و نه هویت فردی. فرضیه اساسی او این است که به طورکلی، این که چه کسی و به چه منظوری هویت جمعی را بر می سازد تا اندازه زیادی تعیین کننده محتوای نمادین هویت مورد نظر و معنای آن برای کسانی است که خود را با آن یکی می دانند یا خود را بیرون از آن تصور می کنند؛ به عبارت دیگر، فرد هویت محلی سنتی را انتخاب کرده یا به هویت جهانی روی می آورد؟ کاستلز بین آنچه جهانی شدن نامیده می شود و آنچه شکل گیری هویت های جمعی است، نه توازی می‌بیند و نه به تکثر مسالمت آمیز هویت های جمعی خُرد و کلان اعتقاد دارد؛ بلکه نوعی تناقض و ستیز بین هویت ها ی جمعی خرد یا محلی و روند جهانی شدن را باور دارد. علاوه بر این، کاستلز الگویی از جامعه اطلاعاتی ارائه می دهد که در آن نقش رسانه ها، کلیدی است و در واقع رسانه ها هستند که این نوع جدید از جامعه را بازتولید می کنند. در این نظام اجتماعی، فناوری های ارتباط جمعی نقش اساسی دارند و لحن گفتمان، سبک زندگی و همه ارزش های اجتماعی توسط رسانه ها و صاحبان آن‌ها تعریف می شود (کاستلز، 1380). 2-2-3-6-نظریه حوزه عمومی هابرماس همچنین با توجه به اینکه به نظر برخی از کارشناسان ارتباطات و اینترنت، شبکه های اجتماعی مجازی نوعی حوزه عمومی می باشد که همه افراد قادر به عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی می باشند و می توانند آنچه را دوست دارند در این شبکه های اجتماعی مجازی بیان کنند به نظریه هابرماس که در مورد حوزه عمومی می باشد اشاره خواهیم کرد. هابرماس معتقد است که تضادها و تعارضات و بحران های هویت موجود ناشی از نبود آزادی و مشارکت حقیقی مردم در سرنوشت خویش می داند. به نظر وی لازمه رفع نابرابری‌ها و تعارضات و رسیدن به اجماع عمومی و کنش‌های اجتماعی عام و در نتیجه سازگاری و یگانگی افراد بر سر باورها و ارزش‌ها و هم سویی ساختارهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و تشکیل اجماع عام، وجود آزادی و به دور از سلطه برای انجام گفتگویی آزاد و خردمندانه و نیز مشارکت نظری و عملی در حوزه عمومی است (عبداللهی، 1375، 137). هابرماس حوزه عمومی را این‌گونه تعریف می کند «مقصود من از حوزه عمومی قبل از هر چیز قلمروی از زندگی اجتماعی ماست که در آن، آنچه به افکار عمومی منجر می شود می تواند شکل بگیرد». در هر گفتگویی که در آن افراد خصوصی برای ایجاد مجمعی عمومی گرد هم می آیند بخشی از حوزه عمومی به وجود می‌آید. حوزه عمومی بخشی از آن فضایی است که در ورای نفوذ عناصر سیستمی نظیر دولت، اقتصاد و کلیسا قرار دارد و در آن کنش ارتباطی با منطق کارکردی سیستم به جریان می افتد. بر این اساس حوزه عمومی را می توان نوعی ساختار دانست که در شبکه جمعی جامعه مدنی ظهور می کند. به بیان دیگر حوزه عمومی یک عرصه فضایی- زمانی است که در آن شهروندان فعالانه گرد هم می آیند تا آزادانه به گفتگوی سیاسی بپردازند. 2-2-3-7-نظریه کاشت جرج گربنر نظریه کاشت یا پرورش جرج گربنر، بر کنش متقابل میان رسانه و مخاطبانی که از آن رسانه استفاده می کنند و نیز چگونگی تأثیر گذازی رسانه ها بر مخاطبان تأکید دارد. فرض اساسی این نظریه این است که بین میزان مواجهه و استفاده از رسانه و واقعیت پنداری در محتوا و برنامه های آن رسانه ارتباط مستقیم وجود دارد به این صورت که ساعت‌های متمادی مواجهه با رسانه ای خاص باعث ایجاد تغییر نگرش ها و دیدگاه‌های موافق با محتوای رسانه می شود. در واقع نظریه پرورش با تعین میزان و نوع برنامه های مورد استفاده از رسانه ها، میزان تأثیر را مطالعه می کند تا به سازوکار و نحوه تأثیر دست پیدا کند (عباسی قادری و خلیلی کاشانی، 1389: 81)؛ بنابراین براساس نظریه کاشت یا پرورش جرج گربنر می توان استنباط کرد میزان، مدت و نوع مواجهه و واقعی تلقی کردن محتوای شبکه های اجتماعی بر هویت جمعی افراد تأثیر می گذارد. 2-2-3-8-نظریه استفاده و رضامندی نظریه استفاده و رضامندی، ضمن فعال انگاشتن مخاطب، بر نیازها و انگیزه‌های وی در استفاده از رسانه ها تأکید می کند و بر آن است که ارزش‌ها، علایق و نقش اجتماعی مخاطبان مهم است و مردم براساس این عوامل آنچه را می‌خواهند ببینند و بشنوند، انتخاب می کنند. پرسش اساسی نظریه استفاده و رضامندی، این است که چرا مردم از رسانه ها استفاده می کنند و آن ها را برای جه منظوری به کار می گیرند؟ پاسخی که داده می شود این است که مردم برای کسب راهنمایی، آرامش، سازگاری، اطلاعات و شکل گیری هویت شخصی، از رسانه ها استفاده می کنند. (مهدی زاده، 1389: 72). یکی از مفاهیم و مفروضات اصلی نظریه استفاده و رضامندی، فعال بودن مخاطب است. به این معنا که مخاطب در استفاده از رسانه ها به دنبال رفع نیازها و کسب رضامندی است و باور دارد که انتخاب رسانه، رضامندی مورد نظرش را تأمین می کنند. 2-2-3-9-فیس بوک و هویت فیس بوک شبکه اجتماعی مجازی است که از سوی سازنده جوان خود «مارک زاگربرگ» در چهارم فوریه سال ۲۰۰۴ راه اندازی شد و اکنون محبوب‌ترین شبکه اجتماعی مجازی می باشد و در کشور ما هم بیشترین کاربر را دارد. فیس بوک با توجه به امکانات و خدمات گسترده ای که به کارانش ارائه می دهد، افراد زیادی دور خود جمع کرده است و اکنون حدود یک میلیارد عضو دارد و این خود گویای این است که فیس بوک توانسته است یک اجتماع مجازی تشکیل بدهد با سلایق و تفکرات متفاوت و متعدد. می توان گفت که اجتماع مجازی، گروه های از افراد هستند که عمدتاً از طریق ارتباطات کامپیوتری با یکدیگر به تعامل می پردازند و با پشتوانه این ارتباطات، احساس تعلق و دلبستگی را در گروه توسعه می دهد (امیر کافی و پاک سرشت، 1388: 74). افرادی که عضو فیس بوک می شوند و یک اجتماع مجازی را تشکیل می دهند به‌تبع تحت تأثیر سایر افراد اجتماع مجازی قرار دارند و همچنین می تواند بر دیگران تأثیر بگذارد. با توجه به تشکیل اجتماعات مجازی متنوع و متعدد در فیس بوک تغییرات زیادی در رفتار و هویت، سبک زندگی و ... افراد ایجاد می شود و باعث بازاندیشی و تغییرات گسترده در این زمینه ها می شود. همچنین فیس بوک به عنوان یک شبکه اجتماعی مجازی، هم آگاهی دهنده است و هم واسطه، فیس بوک به مثابه یک امکان ارتباطی و یک شبکه اجتماعی نوظهور، جذاب و فراگیر به سرعت جای خود را در عرصه تعاملات اجتماعی باز کرده است و زمینه بروز تغییر و تحولات اساسی در هویت اجتماعی کاربران خود از طریق آگاهی دادن به افراد و همچنین فراهم نمودن فضای تعاملی برای کاربران به وجود آورده است. محوریت یافتن ارتباطات، از متن خارج شدن مکان‌ها و تجارب روزمره ای افراد، رواج شکل‌های ارتباطی غیر وابسته به زمان و مکان و انجام همزمان چند نقش، سبب تغییر هویت افراد می شود که فیس بوک توانسته است این امکانات را در اختیار کاربران قرار دهد و به‌تبع ما هم باید شاهد تغییراتی در هویت کاربران شویم. تأثیر اینترنت بر تولید هویت بیش از یک دهه می باشد که مورد بررسی قرار می گیرد با این حال بسیاری از مطالعات اولیه بر ساخت هویت های آنلاین ناشناس مانند MUDs، اتاق‌های گفتگو و تابلوهای اعلانات معتقد می باشند. ظهور اینترنت شرایط سنتی تولید هویت را تغییر داده است. تعامل در اینترنت در شرایطی که حالت سمعی و بصری دارد باز هم با استفاده از گمنامی یعنی پنهان نگه داشتن اطلاعات در مورد زمینه شخصی خود مانند نام، اقامت، وموسسه می تواند یک حالت جدیدی از هویت را پدیدار کند (به وجود آورد)(Zhao, Gramuck, Martin, 2008). ارتباط انلاین نیاز به مدیریت مناسب دارد، چرا که مردم به منظور تسهیل این ارتباط آنلاین نیاز به اطلاعات در مورد فردی دارند که با آن ارتباط برقرار کند. در جوامع آنلاین سایت‌های شبکه اجتماعی، هویت از پروفایل‌های کاربران یعنی تصاویر، مشخصات، زبان و نام مستعار که افراد برای پروفایلشان انتخاب می کند ساخته می شود؛ و دشوار هست تمایز میان هویت واقعی و هویت آنلاین در شبکه های اجتماعی. همچنین ناامنی، خودارتقاء ای، همتا ادراکی اغلب هویت آنلاین دانشجویان را تحت تأثیر قرار می دهد. در مجموع معتقد است هویت آنلاین براساس ارزش‌ها در ارتباط با همتا ادراکی، ارتباط اجتماعی، محبوبیت و دامنه خود از طریق نام‌های کاربری با دقت استفاده شده دوباره ساخته و بازسازی می شود و هویت آنلاین ناشناس و انعطاف پذیر با هویت آفلاین و واقعی گره خورده است. (Asmak shafeie, Nayan, Osaman, 2012). پس با توجه به مطالب فوق و اینکه کاربران در شبکه های اجتماعی مجازی و به ویژه فیس بوک می تواند بانام‌های مستعار و یا سایر مشخصات خود انتخاب شده در پروفایلشان عضو این شبکه ها شوند و با دیگران به تعامل و گفتگو بپردازند و به خصوص نکته ای که خیلی مهم می‌رسد این می باشد که هویت آنلاین و خود انتخاب شده با هویت آفلاین و واقعی گره خورده است. پس می توان گفت که شبکه های اجتماعی مجازی می تواند تغییرات گسترده ای در هویت آنلاین کاربران ایجاد بکند و تبع با توجه به گره خوردن هویت آنلاین و هویت واقعی، می تواند تأثیرات زیاد در هویت واقعی ایجاد کند و باعث تغییرات زیادی در هویت واقعی کاربران شود. 2-3-چارچوب نظری تحقیق چارچوب نظری تحقیق حاضر یک نظریه تلفیقی است؛ بنابراین متغیرهای موجود نه از یک نظریه بلکه از چند نظریه و دیدگاه اخذ گردیده‌اند. همچنین اینکه هیچ کدام از نظریه‌های مورد بحث کامل نیستند و هر کدام بر علل و عوامل خاصی تأکید می کنند. عامل بنیادین در شکل گیری هویت های اجتماعی، تعاملات انسانی است. در واقع فرد هنگامی که به تعامل با فردی دیگر می پردازد؛ هویت خویشتن را به عنوان یک عضو جامعه پیدا می کند. هویت در بستر تعاملات اجتماعی تعریف می شود. ظهور فناوری های نوین ارتباطی که شبکه های اجتماعی مجازی یکی از مهمترین آن‌ها می باشد، دگرگونی های بنیادی در تعاملات و ارتباطات انسانی ایجاد کرده است. پیامد این امر شکل گیری نوع جدیدی از تعاملات انسانی است که ضمن تمایز از الگوهای ارتباطی مرسوم در رسانه های ارتباط جمعی، عملاً فرصت های نوینی را در جهت تجلی خود و هویت، به وجود آورده است. همانگونه که ولمن، گیدنز، رابرتسون، واتزر و کاستلز هم با وجود به کار بردن اصلاحات متفاوت معتقد می باشند. به طور مثال گیدنز معتقد است که در عصر حاضر با ظهور فناوری های نوین ارتباطی، حق انتخاب و تنوع انتخاب افراد از بین تنوع مراجع در فضای جهانی به قدری وسیع است که همین امر هویت شخصی افراد را متحول می کند و بازاندیشی هویتی را در زندگی روزمره موجب می شود؛ به گونه ای که حتی جسم افراد تحت تأثیر بازتابندگی خود است؛ و یا رابرتسون که معتقد است مفهوم هویت مثل مفاهیم فرهنگ، جهانی شدن و نظام جهانی، مفهوم مناقشه انگیزی است. همراه با درهم فشرده شدن جهان، مبانی بر ساخته شدن هویت به نحوه فزاینده، اما به شکل مسئله انگیز وجوه مشترکی می گیرد. وضعیت سراسری بازنمایی هویت در وضعیت تراکم جهانی مسائل تحلیلی وسیعی را مطرح می کند که برای آن‌ها پاسخ‌های متعددی وجود دارد. پس می توان به طور کلی گفت که شبکه های اجتماعی مجازی به عنوان بعدی از جهانی شدن در حوزه ارتباطات می توانند تأثیرات زیادی بر هویت کاربران ایجاد کنند و باعث بازاندیشی در هویت که گیدنز معتقد می باشد، شوند. احساس آزادی در شبکه های اجتماعی موضوع دیگری می باشد که در این تحقیق به آن پرداخته شده است. در عصر حاضر و با توجه به دگرگونی های که در حوزه ارتباطات ایجاد شده است بررسی موضوع احساس آزادی در شبکه های اجتماعی مجازی بحث مهمی می باشد براساس نظریه حوزه عمومی هابرماس مورد بررسی قرار گرفته است. هابرماس معتقد هست حوزه عمومی قلمروی از زندگی می باشد که هر فرد فارغ از همه چیز آنچه را که دوست دارد بیان می کند. نظریه کاشت بر کنش متقابل میان رسانه و مخاطبانی که از آن رسانه استفاده می کنند و نیز چگونگی تأثیر گذازی رسانه ها بر مخاطبان تأکید دارد. فرض اساسی این نظریه این است که بین میزان مواجهه و استفاده از رسانه و واقعیت پنداری در محتوا و برنامه های آن رسانه ارتباط مستقیم وجود دارد؛ بنابراین براساس نظریه کاشت یا پرورش جرج گربنر می توان استنباط کرد میزان، مدت استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت جمعی افراد تأثیر می گذارد. همچنین نظریه استفاده و رضامندی که در مورد میزان رضایت مخاطبان از نوع برنامه های رسانه های جمعی می باشد و معتقد می باشد که مخاطبان بیشتر برنامه های را دنبال می کنند که از آن برنامه رضایت حداقلی داشته باشند که در تحقیق حاضر نوع استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی، نوع اشتراک گذاری مطالب، نوع لایک و کامنت، نوع عضویت در گروه ها و تالارها، نوع مخاطب پست ها در شبکه های اجتماعی مجازی و نوع پیگیری اخبار در شبکه های اجتماعی مجازی براساس همین نظریه یعنی نظریه استفاده و رضامندی می باشند. بر مبنای مباحث مطرح شده در چارچوب نظری (به عنوان برآیندی از دیدگاه‌های نظری و منابع تجربی)، مدل تحلیلی تحقیق در شکل (2-1) ارائه شده است. شکل (2-1) مدل تحلیلی تحقیق 5229225255905سنجنسیتوضع تأهلمیزان تحصیلاتمیزان درآمددانشکدهقومیت00سنجنسیتوضع تأهلمیزان تحصیلاتمیزان درآمددانشکدهقومیت340042512255504010025122555 483870095250207645025717503362325238125476250114300سابقه حضور در شبکه های اجتماعی مجازی0سابقه حضور در شبکه های اجتماعی مجازی4191006667501752600-56197501828800-504825میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی00میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی -7524752070100-704850254635میزان استفاده از اینترنت0میزان استفاده از اینترنت172402546418509048754641850 172402539560503190875376555هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی)00هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی)314324930988000-7620005003800 8763002311400194310045974000-70485040639عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی0عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی1943100459740 -78105033401000-762000342900نوع استفاده از شبکه های اجتماعی نوع لایک، کامنت، اشتراک و ...0نوع استفاده از شبکه های اجتماعی نوع لایک، کامنت، اشتراک و ...35528254197350418655541973500 82804010795 21812252914650476250234315تعداد دوستان در شبکه های اجتماعی مجازیتعداد دوستان در شبکه های اجتماعی مجازی41910018034000 37528501308102038350130175میزان احساس آزادی در استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی0میزان احساس آزادی در استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی195262512128500 2-4-فرضیه های تحقیق بین جنس و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین سن و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین وضع تأهل و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین میزان تحصیلات وهویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین میزان درآمد و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین دانشکده و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین قومیت و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین میزان استفاده از اینترنت و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین عضویت در شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین سابقه استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین تعداد دوستان در شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین میزان احساس آزادی در استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین نوع استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین نوع اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین نوع لایک وکامنت در شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین نوع عضویت در گروه ها و تالارها و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین نوع مخاطب در شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. بین نوع پیگیری اخبار در شبکه های اجتماعی مجازی و هویت جمعی (ملی، قومی، مذهبی و جهانی) رابطه وجود دارد. منابع احمدپور، مریم و قادرزاده، امید (1389) تعامل در فضای سایبر و تأثیر آن بر هویت مذهبی جوانان، فصلنامه پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شماره 5. ادیبی، مهدی، یزدخواستی، بهجت و فرهمند، مهناز (1387) جهانی شدن فرهنگ با تأکید بر هویت اجتماعی، فصلنامه مطالعات ملی، سال نهم، شماره 3. اشتیاقی، معصومه، علیزاده، توحید و کاظمیان، مهرداد (1391) اینترنت و هویت دینی دانشجویان، فصلنامه مطالعات ملی، ویژه نامه، شماره 2. اشرف، احمد (1372). هویت ایرانی، فصلنامه گفتگو، شماره 2. امیرکافی، مهدی و پاک سرشت، سلیمان (1388) حس اجتماع مجاز، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال پنجم، شماره 17. امیرکافی، مهدی و حاجیانی، ابراهیم (1392). نسبت هویت قومی و ملی در جامعه چند قومیتی ایران، فصلنامه راهبرد، سال بیست و دوم، شماره 66. امینی، آرمین و اکبری، مرتضی (1391). نقش شبکه های اجتماعی مجازی در تحولات غرب آسیا، فصلنامه عملیات روانی، سال نهم، شماره 33. برگر، پیتر و لاکمن، توماس (1375) ساخت اجتماعی واقعیت، ترجمه: فریبرز مجیدی، انتشارت علمی و فرهنگی: تهران، علمی و فرهنگی. بوستانی، داریوش (1390). جوانان و هویت بازاندیشانه، مجله مطالعات اجتماعی، دوره پنچم، شماره 1. تاملینسون، جان (1381). جهانی شدن و فرهنگ، ترجمه محسن حکیمی، تهران، انتشارات دفتر پژوهش های فرهنگی. توسلی، غلامعباس و قاسمی، یارمحمد (1381) مناسبات قومی و رابطه آن با تحول هویت جمعی، مجله جامعه شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 4. جلالی، اکبر، روابط عمومی 2،1388، تهران: کارگزار روابط عمومی. جنکینز، ریچارد (1381) هویت اجتماعی، ترجمه: تورج یاراحمدی، انتشارات شیرازه: تهران. جوادی نیا، علیرضا و همکاران (1391). تاثیراستفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، سال دوازدهم، شماره 8. چلبی، مسعود (1378) هویت قومی و رابطه آن با هویت ملی در ایران. تهران: دفتر امور اجتماعی وزرات کشور. چلبی، مسعود (1380). هویت های قومی و رابطه آن با هویت ملی در ایران، تهران، دفتر امور اجتماعی وزرات کشور. حاجیانی، ابراهیم (1379). تحلیل جامعه شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه، فصلنامه مطالعه، سال دوم، شماره 5. حاجیانی، ابراهیم (1388) جامعه شناسی هویت ایرانی، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک: تهران. حافظ نیا، محمدرضا، کاویانی راد، مراد و طاهرخانی، مهدی (1385) تأثیر جهانی شدن بر هویت ملی، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال دوم، شماره 3 و 4. حکیمی، رؤیا (1390). نقش شبکه های اجتماعی بر هویت، مجله جهانی رسانه، دوره ششم شماره 11. ربانی، علی، رسول ربانی و محمدرضا حسنی (1388). رسانه های جمعی و هویت ملی (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه اصفهان)، فصل نامه پژوهش های ارتباطی، سال 16، شماره 2. سورین ورنر، تانکارد جیمز (1381) نظریه‌های ارتباطات، ترجمه علی رضا دهقان، تهران، دانشگاه تهران. شهابی، محمود و بیات، قدسی (1391). شبکه های اجتماعی مجازی و کاربران جوان، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال نوزدهم، شماره 69. صانع پور، مریم (1390). هویت در عصر رسانه های دیجیتال، مجله پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره 2. صباغ، صمد و شالفروش شتربانی، آرزو (1387). بررسی ابعاد هویتی (جهانی، ملی، قومی یا محلی و دینی) دانش آموزان دوره متوسطه و عوامل مرتبط با آن. مجله جامعه شناسی، سال اول، شماره 1. ضیایی پرور، حمید و عقیلی، سیدوحید (1388)، بررسی نفوذ شبکه های اجتماعی مجازی در میان کاربران ایرانی، فصلنامه رسانه، سال بیستم، شماره 4. عباسی قادری، مجتبی و خلیلی کاشانی، مرتضی (1389) تأثیر اینترنت بر هویت ملی، مطالعات راهبردی: تهران. عبداللهی، محمد (1375). جامعه شناسی بحران هویت، نامه پژوهش، شماره 2 و 3. عبداللهی، محمد و حسین بر، محمد عثمان (1385). هویت جمعی و نگرش به دموکراسی در ایران، مجله جامعه شناسی ایران، دوره هفتم، شماره 4. عبداللهی، محمد و حسین بر، محمد عثمان (1381). گرایش دانشجویان بلوچ به هویت ملی در ایران، نامه انجمن جامعه شناسی، دوره چهارم، شماره 4. عدلی پور، صمد، قاسمی، وحید و کیانپور، مسعود (1392). شبکه اجتماعی فیس بوک و هویت ملی جوانان، فصلنامه مطالعات ملی، سال چهاردهم، شماره 4. عیاری، آذرنوش (1384) هویت قومی پایان نامه دوره کارشناسی ارشد انسان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران قادر زاده، امید (1390) تأثیر اشکال مختلف سرمایه بر هویت جمعی زنان، زن در توسعه و سیاست، دوره نهم، شماره 3 کاستلز، ایمانوئل (1385). عصر اطلاعات، قدرت و هویت، ترجمه: حسن چاوشیان، جلد 2، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. کوثری، مسعود (1386). جهان فرهنگی کاربران ایرانی شبکه دوست یابی ((اورکات))، تهران، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات فرهنگ و ارشاد اسلامی. گیدنز، آنتونی (1391). جامعه شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، نشر نی، تهران. گیدنز، آنتونی (1383) جامعه‌شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، انتشارات نی: تهران. گیدنز، آنتونی (1378). تجدد و تشخص، ترجمه: ناصر موفقیان، انتشارات نی: تهران گیدنز، آنتونی (1377)؛ پیامدهای مدرنیته، ترجمه محسن ثلاثی؛ تهران: نشر مرکز. محسنی تبریزی، علیرضا و مروت، برزو (1391) جهانی شدن و نقش رسانه در شکل گیری هویت جمعی دانشجویان، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال چهارم، شماره 2. مهدی زاده، سیدمحمد (1391). نظریه‌های رسانه اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، نشر همشهری، تهران. مک کوایل دنیس (1382) مخاطب شناسی، ترجمه مهدی منتظر قائم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها نوابخش، مهرداد، هاسم نژاد، فاطمه و زادشم پور، وحید (1399) بررسی تأثیر اینترنت و موبایل در تغییر هویت جوانان، مجله تخصصی جامعه شناسی، سال اول، پیش شماره 1. نیازی، محسن و شقائی مقدم، الهام (1391) بررسی تأثیر رسانه های جمعی در گرایش به هویت ملی، فصلنامه رسانه و فرهنگ، سال دوم، شماره 1. Anderson, C. (2006). The Long Tail: How Endless Choice is Creating Unlimited Demand, Random House Business Books: London, UK. Asmaak Shafie, Nayan, Osman(20012) Constructing Identity through Facebook Profiles. Procedia - Social and Behavioral Sciences 65. Castells, M. (1996). "Toward Sociology of the Network Society", University of California, Berkeley. Ellison, N. B. and D. M. Boyd (2007). "Social Network Sites: Definition, History and Scholarship", Journal of Computer-Mediated Communication. Heidemann,_Julia, (2010). "Online Social Networks. Ein sozialer und technischerÜberblick. Hargittai, E. (2007). "Whose Space? Differences Among Users and Nonusers of Social Network Sites", Journal of Computer-Mediated Communication, 13(1), article 14. Howars, Judith, A. 2000. "Social Psychology of Identities". Annual Review of Sociology, Vol. 26. Grasmuck, S. (2009). Facebook & Identity. Journal of Computer-Mediated Communication. Jones,S (1998) cybersociety2.0: revisiring computer-mediated communication and community, London, sage. Joinson, Adam N, (2008). "Looking at, looking up or keeping up with people Motives and use of facebook". In: Proceedings of CHI ‘08. ACM, New York. Kelley, F.L. (2007). Face-Time: The Construction of Identity on Facebook. London: Wadsworth. Lenhart, Amanda. & Madden, Mary, (2007). "Teens, Privacy & Online Social Networks. Pew Internet & American Life Project". Washington, DC. Turner, Jonathan, H. 1998, The Structure of sociological theory. Sixth edition. Belmont: hadsworth publication. Warmrs, Richard and Serena Nanda (1998), Cultura Anthropology United States of America. Wardworth publhshing company. Zhao, Grasmuck, Martin(2008) Identity construction on Facebook. Computers in Human Behavior 24.